Nền kinh tế Nhật Bản trong quý 3 đã được cải thiện hơn so với thời kỳ khủng hoảng đại dịch covid 19 trong quý 2 năm 2020. Niềm tin kinh doanh được cải thiện tăng nhẹ lên, niềm tin tiêu dùng cũng tăng, cho thấy sự lạc quan của người dân trong việc nhận thức về cơ hội việc làm, sinh kế tổng thể, mức độ sẵn sàng sử dụng hàng hóa lâu bền và tăng trưởng thu nhập. Tuy nhiên, PMI cho cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ vẫn tiếp tục giảm nhẹ trong tháng 9. Trong khi đó, ông Yoshihide Suga đã trở thành lãnh đạo đảng Tự do Dân chủ (LDP) thay thế ông Abe Shinzo, người từ chức vì vấn đề sức khỏe. Tuy nhiên, không có thay đổi đáng kể nào về chính sách kinh tế trong ngắn hạn.

Một số đặc điểm nổi bật của kinh tế Nhật Bản trong tháng 10/2020

1. Niềm tin kinh doanh được cải thiện

Theo khảo sát kinh doanh Tankan hàng quý của Ngân hàng Nhật Bản, niềm tin kinh doanh giữa các nhà sản xuất lớn đã tăng lên -27 điểm trong quý 3 năm 2020. Cuộc khảo sát được tính bằng cách trừ đi số người được hỏi cho biết điều kiện kinh tế đang được cải thiện so với những người nói rằng nền kinh tế đang xấu đi. Niềm tin kinh doanh vẫn yếu giữa các doanh nghiệp sản xuất xe động cơ (-61 điểm so với -72 điểm trong quý 2), gỗ và sản phẩm gỗ (-59 điểm so với -53 điểm), sắt thép (-55 điểm so với -58 điểm), máy móc sản xuất (-43 điểm so với -37 điểm ), kim loại màu (-36 điểm so với -39 điểm), đóng tàu (-34 điểm so với -46 điểm), dệt (-33 điểm so với -38 điểm), bột giấy và giấy (-26 điểm so với -33 điểm), hóa chất (không đổi ở -19 điểm), kinh doanh - máy móc định hướng (-18 điểm so với -29 điểm), máy móc đa năng (-16 điểm so với -26 điểm) và thiết bị điện (-15 điểm so với -28 điểm). Niềm tin kinh doanh giữa các doanh nghiệp phi sản xuất lớn đã phục hồi lên -12 điểm trong quý 3 từ mức -17 điểm trong quý 2. Về triển vọng, niềm tin kinh doanh giữa các doanh nghiệp dự báo đạt -17 điểm trong quý 4, tăng so với mức -27 điểm hiện tại nhưng vẫn nằm trong khoảng bi quan. Niềm tin kinh doanh giữa các doanh nghiệp phi sản xuất là -11 điểm tăng nhẹ so với mức -12 điểm hiện tại[1].

2. Chỉ số niềm tin tiêu dùng của Nhật Bản được cải thiện

Chỉ số niềm tin tiêu dùng ở Nhật Bản đã tăng lên 32,7 điểm trong tháng 9, mức tăng đầu tiên từ tháng 2 năm 2020. Đây là chỉ số đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng về nền kinh tế trong sáu tháng tới. Chỉ số trên ngưỡng 50,0 điểm cho thấy người tiêu dùng lạc quan, trong khi chỉ số dưới ngưỡng cho thấy sự bi quan. Sự gia tăng này được cải thiện là nhờ những đánh giá của người tiêu dùng liên quan đến sáu tháng tới: Nhận thức về cơ hội việc làm (tăng 4,8 điểm lên 26 điểm), sinh kế tổng thể (tăng 3,7 điểm lên 35,1 điểm), mức độ sẵn sàng sử dụng hàng hóa lâu bền (tăng 2,9 điểm lên 34,9 điểm) và tăng trưởng thu nhập (tăng 2,1 điểm lên 34,8 điểm).Các chuyên gia của FocusEconomics dự báo tiêu dùng tư nhân sẽ đạt mức 6,3% vào năm 2020, giảm 0,5 điểm phần trăm so với dự báo của tháng trước. Vào năm 2021, dự báo tiêu dùng tư nhân tăng 2,7%, tăng 0,1% so với dự tính của tháng trước[2].

3. Cán cân thương mại của Nhật Bản chuyển sang thặng dư

Nhật Bản ghi nhận thặng dư thương mại 674,98 tỷ Yên vào tháng 9 năm 2020 so với mức thâm hụt 129,07 tỷ Yên một năm trước đó, tuy nhiên kỳ vọng của thị trường là 989,8 tỷ Yên. Đây là lần thặng dư thứ ba liên tiếp và lớn nhất kể từ tháng 2[3]. Nhập khẩu giảm 17,2% so với cùng kỳ xuống 5,38 nghìn tỷ Yên vào tháng 9 năm 2020, so với dự báo thị trường là giảm 21,4% và sau khi giảm 20,8% vào tháng 8. Đây là tháng thứ 17 liên tiếp sụt giảm trong các lô hàng nhập khẩu do đại dịch covid 19. Trong khi mua thiết bị vận tải giảm 14,5%, kéo theo chủ yếu là máy bay giảm 20,9% và phương tiện có động cơ giảm 23,2%. Lượng mua nhiên liệu khoáng sản giảm 38,7%, kéo theo giá xăng dầu giảm 52,5%. Nhập khẩu giảm từ Trung Quốc (-11,9%), Hồng Kông (-82,5%), Đài Loan (-6,6%), Hàn Quốc (-8,4%) và Mỹ (-9,9%) và Tây Âu (-14,4%)[4].

Trong khi đó, xuất khẩu từ Nhật Bản giảm 4,9% so với cùng kỳ xuống 6,06 nghìn tỷ Yên vào tháng 9 năm 2020, so với dự đoán của thị trường là giảm 14,8% và sau khi giảm 2,4% trong tháng trước. Đây là tháng thứ 22 liên tiếp sụt giảm doanh số bán hàng ở nước ngoài. Các lô hàng thiết bị vận tải giảm 7,2%, trong khi xuất khẩu máy móc cũng giảm 7,8%, do máy móc tạo ra điện (-20,1%) và máy móc gia công kim loại (-17,6%). Ngoài ra, doanh số bán hàng hóa sản xuất giảm 11,3%, kéo theo các sản phẩm sắt thép (-29,1%). Xuất khẩu giảm sang Tây Âu (-6,4%), Hàn Quốc (-1,1%), Hồng Kông (-9,8%) và Đài Loan (-1,7%). Ngược lại, doanh số bán hàng sang Trung Quốc tăng 14%, Mỹ tăng 0,7%[5].

4. PMI ngành dịch vụ Nhật Bản tăng nhẹ

Chỉ số quản lý mua hàng dịch vụ của Ngân hàng Jibun (PMI dịch vụ) đã tăng 45,6 điểm vào tháng 9 năm 2020 tuy nhiên chỉ số này vẫn ở mức dưới ngưỡng 50 điểm do đó PMI ngành dịch vụ vẫn tiếp tục sụt giảm tháng thứ tám liên tiếp  (Chỉ số trên 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ nói chung đang mở rộng; dưới 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ đang giảm). Theo Bernard Aw, chuyên gia kinh tế tại IHS Markit: “ Sản xuất tại Nhật Bản sẽ tiếp tục sụt giảm trong tháng 9 dẫn đến nền kinh tế suy yếu trong quý 3. Điều này tạo nên nhiều thách thức cho sự phục hồi kinh tế Nhật Bản. Ngoài ra, các đơn đặt hàng mới cũng tiếp tục giảm phản ánh như cầu thấp hơn. Tuy nhiên, tổng quan nền kinh tế Nhật Bản vẫn được cải thiện nhiều so với thời kỳ khủng hoảng của đại dịch covid 19 trong quý 2[6].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]. Japan Business Confidence Recovers from 11-Year Low

https://tradingeconomics.com/japan/business-confidence

[2]. Consumer confidence hits highest reading since February in September

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-hits-highest-reading-since-february-in

[3]. Japan September Trade Surplus Below Estimates

https://tradingeconomics.com/japan/balance-of-trade

[4]. Japan Imports Extend Double-Digit Falls

https://tradingeconomics.com/japan/imports

[5]. Japan Exports Drop at Softer Pace

https://tradingeconomics.com/japan/exports

[6]. Services and manufacturing PMI remain in contractionary territory in September

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/pmi/services-and-manufacturing-pmi-remain-in-contractionary-territory-in