1. Tâm lí kinh doanh của các nhà sản xuất lớn ở Nhật Bản

Chỉ số tâm lí của các nhà sản xuất lớn ở Nhật Bản đã tăng lên 11 điểm vào tháng 4 năm 2022 từ mức 8 điểm của tháng trước. Chỉ số tình cảm được cải thiện khi các ngành công nghiệp vật liệu vẫn tiếp tục hoạt động dù phải đối mặt với cuộc khủng hoảng từ Ukraine, mặc dù việc cắt giảm sản lượng đã làm giảm sự lạc quan của các nhà sản xuất ô tô. Chỉ số tâm lí của các nhà sản xuất liên quan đến nguyên liệu thô như lọc dầu/gốm sứ, dệt/giấy và thép/kim loại màu đã tăng hai con số do nhu cầu chip toàn cầu mạnh mẽ. Tuy nhiên, chỉ số tâm lí dành cho các nhà sản xuất thiết bị ô tô/vận tải đã giảm từ -14 điểm xuống -36 điểm trong tháng 4, mức thấp nhất kể từ tháng 9 năm 2020. Các chỉ số cho máy móc điện và hóa chất cũng giảm hai con số. Các nhà nghiên cứu đã dự báo, chỉ số tâm lí của các nhà sản xuất dự kiến ​​sẽ ổn định cộng thêm 11 điểm trong 3 tháng tới, đồng thời bày tỏ lo ngại về việc tăng chi phí năng lượng và chi phí đầu vào (1).

2. Giá sản xuất tại Nhật Bản tiếp tục tăng

Giá sản xuất tại Nhật Bản đã tăng 9,5% vào tháng 3 năm 2022 so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là tháng thứ mười ba liên tiếp xảy ra lạm phát giá sản xuất trong bối cảnh chiến tranh giữa Nga với Ukraine và đồng yên suy yếu đã đẩy giá nhiên liệu và nguyên liệu lên cao với chỉ số trong tháng 3 ở mức 112 điểm, mức cao nhất kể từ tháng 12 năm 1982. Chi phí tăng thêm đối với tất cả các mặt hàng: đồ uống & thực phẩm ( 3,8% so với 3,5% trong tháng 2), thiết bị giao thông (2% so với 1,9%), hóa chất (13,2% so với 13%), xăng dầu và than đá (27,5% so với 34,3%), kim loại màu (23,5% so với 25%), máy móc nói chung (2,7% so với 2,2%), sắt thép (27,9% so với 27,7%), máy móc sản xuất (1,5% so với 1,3%), sản phẩm kim loại (6,6% so với 6,1%), sản phẩm công nghiệp chế tạo khác (1,8% so với 1,8%), linh kiện điện tử (2,2% so với 2,4%), máy móc điện (1,7% so với 2%), và thông tin (1,9% so với 1,5%) (2).

3. Đồng Yên Nhật giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm

Đồng yên Nhật đã giảm còn 126 Yên/ USD, chạm mức thấp nhất kể từ tháng 5/2002 do do lập trường kiên quyết của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản trong việc duy trì các chính sách cực kỳ dễ dàng trái ngược hẳn với các ngân hàng trung ương lớn khác đã bắt đầu bình thường hóa thiết lập tiền tệ. Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) đã nhiều lần tuyên bố rằng họ sẽ giữ các chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo để hỗ trợ sự phục hồi kinh tế và giữ lợi suất trái phiếu chuẩn ở quanh mức 0. Ngoài ra, sự giảm giá gần đây của đồng yên phản ánh của sự tăng giá của đồng USD so với rổ tiền tệ chủ chốt. Thị trường dự báo rằng đà giảm giá của đồng yên có thể sẽ tiếp diễn và có thể leo lên mức 130 yên/USD. Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Shunichi Suzuki cho biết, việc duy trì tỷ giá hối đoái ổn định là cực kỳ quan trọng và Chính phủ Nhật Bản sẽ theo dõi sát sao các biến động tỷ giá hối đoái cũng như tác động tới nền kinh tế nước này(3).

4. Niềm tin của người tiêu dùng giảm mạnh

Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng ở Nhật Bản đã giảm xuống mức thấp nhất trong 14 tháng là 32,8 vào tháng 3 năm 2022 từ mức 35,3 của tháng trước, trong bối cảnh số người nhiễm Covid-19 gia tăng. Tất cả các chỉ số phụ đều suy yếu: sinh kế tổng thể (giảm 3,9 điểm xuống 31,3), tăng trưởng thu nhập (giảm 0,8 điểm xuống 37,4), nhận thức về việc làm (giảm 1,2 điểm xuống 34,8) và mua hàng hóa lâu bền (giảm 3,7 điểm xuống 27,8).

Chỉ số niềm tin người tiêu dùng ở Nhật Bản đã giảm xuống 32,8 điểm vào tháng 3 năm 2022, mức thấp nhất trong 14 tháng do đại dịch Covid 19 vẫn tiếp tục gia tăng, đặc biệt là biến thể mới XE đã xuất hiện tại Nhật Bản. Tất cả các chỉ số đều suy yếu: sinh kế tổng thể (giảm 3,9 điểm xuống 31,3 điểm ); tăng trưởng thu nhập (giảm 0,8 điểm xuống 37,4 điểm), nhận thức về việc làm (giảm 1,2 điểm xuống 34,8 điểm) và mua hàng hóa lâu bền (giảm 3,7 điểm xuống 27,8 điểm). Sự suy yếu các chỉ số phản ánh niềm tin tiêu dùng xấu đi trên diện rộng: Người tiêu dùng trở nên bi quan hơn về sinh kế tổng thể, tăng trưởng thu nhập, cơ hội việc làm và mua hàng hóa lâu bền trong sáu tháng tới.

Các chuyên gia của FocusEconomics dự báo tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 4,2% vào năm 2022, giảm 0,1 điểm phần trăm so với dự báo của tháng trước và tăng 3,5% vào năm 2023.(4)

5. PMI ngành dịch vụ Nhật Bản được điều chỉnh tăng nhẹ

Chỉ số quản lý mua hàng dịch vụ của Ngân hàng Jibun (PMI dịch vụ) đã được sửa đổi lên 49,7 điểm vào tháng 3 năm 2022 từ mức 48,7 điểm được ghi nhận vào trước đó (Chỉ số trên 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ nói chung đang mở rộng; dưới 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ đang giảm). Số liệu mới nhất cho thấy sự mở rộng vừa phải trong lĩnh vực này, nhưng số liệu trung bình trong quý cuối cùng là hiệu suất hàng quý mạnh nhất kể từ quý 3 năm 2019, trong bối cảnh các hạn chế COVID-19 được nới lỏng và nhu cầu tiếp tục được cải thiện. Tuy nhiên, các đơn đặt hàng xuất khẩu mới đang giảm xuống với tốc độ nhanh nhất kể từ tháng 1 năm 2021, phản ánh các biện pháp kiềm chế mới trên khắp Trung Quốc và cuộc chiến Nga-Ukraine. Về mặt chi phí, giá nguyên liệu đầu vào đã tăng trong 16 tháng trong bối cảnh chi phí nguyên liệu đầu vào tăng cao.(5)

6. Nhật Bản và Mỹ sẽ phối hợp chính sách ngoại hối

Trong phiên giao dịch sáng 15/4, đồng yên của Nhật Bản đã giảm xuống mức thấp mới trong 20 năm qua so với đồng bạc xanh của Mỹ. Tỷ giá mua - bán giữa hai đồng tiền này trên thị trường Tokyo đứng ở mức 126,42 - 126,44 Yên/USD. Nguyên nhân chủ yếu khiến cho đồng yên mất giá mạnh là do các nhà đầu tư lo ngại khoảng cách về chính sách tiền tệ giữa Nhật Bản với Mỹ sẽ tiếp tục nới rộng nếu Cục Dự trữ Liên bang Mỹ tiếp tục nâng lãi suất để đối phó với lạm phát, trong khi Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) vẫn duy trì chính sách tiền tệ siêu lỏng. Điều này có thể gây bất lợi cho đà phục hồi vẫn còn mong manh của nền kinh tế Nhật Bản. Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Shunichi Suzuki dự định sẽ có chuyến công du Mỹ vào tuần tới để gặp người đồng cấp Janet Yellen của Mỹ. Hãng tin Kyodo dẫn các nguồn tin giấu tên cho biết các bộ trưởng tài chính hai nước dự kiến sẽ có cuộc gặp ở Washington vào ngày 21/4, tức là một ngày sau Hội nghị Bộ trưởng Tài chính Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới.

Theo Kyodo, tại cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai bộ trưởng, hai bên có thể sẽ thảo luận về khả năng phối hợp chính sách trên thị trường ngoại hối. Bên cạnh đó, các bộ trưởng cũng sẽ thảo luận về các biện pháp trừng phạt Nga và làm thế nào để hỗ trợ cho nền kinh tế Ukranie

7. Các tổ chức tài chính Nhật Bản thúc đẩy mục tiêu “xã hội không than đá”

Các tổ chức tài chính lớn của Nhật Bản đang nỗ lực thực hiện mục tiêu “xã hội không than đá” thông qua chính sách không đầu tư tài chính vào các dự án khai thác than đá - nguồn nguyên liệu được sử dụng nhiều tại các nhà máy nhiệt điện và thải ra môi trường nhiều khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Tập đoàn tài chính Mitsubishi UFJ quyết định sẽ giảm mức dư nợ 500 tỷ yen cho các nhà máy nhiệt điện than xuống bằng 0 vào năm 2040. Bên cạnh đó, tập đoàn này cũng chủ trương không đầu tư tài chính mới cho các dự án khai thác than đá, đồng thời thúc đẩy nỗ lực chuyển đổi nguồn năng lượng tái tạo của các đối tác kinh doanh.

Tập đoàn tài chính Mizuho cũng quyết định không cấp vốn cho hoạt động khai thác than đá. Nhật Bản là một trong số các quốc gia đi đầu trong nỗ lực bảo vệ môi trường. Chính phủ Nhật Bản đã đưa ra mục tiêu giảm 46% lượng khí thải vào năm 2035 và đạt trung hòa carbon vào năm 2050. Hiện nay, doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực chủ chốt của Nhật Bản như giao thông, năng lượng… đang nỗ lực thúc đẩy các chính sách để thực hiện mục tiêu này của chính phủ.(7)

8. Nhật Bản thông qua dự luật chấm dứt thương mại bình thường với Nga

Ngày 14/4, Hạ viện Nhật Bản đã thông qua các dự luật tước bỏ các quy chế thương mại "tối huệ quốc" đối với Nga và ngăn Moskva thực hiện các giao dịch bằng tiền điện tử. Quyết định nêu trên mở đường cho các sửa đổi Hiến pháp về việc áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn nhằm vào Nga vào cuối kỳ họp Quốc hội trong tháng 6 tới.

Một trong hai dự luật được Hạ viện Nhật Bản thông qua nhằm sửa đổi một luật thuế quan sẽ nâng thuế đánh vào hàng nhập khẩu từ Nga lên các mức được áp dụng trước khi hưởng ưu đãi. Ví dụ, thuế nhập khẩu cá hồi sẽ tăng từ 3,5% hiện nay lên mức 5%, thuế áp với cua nhập khẩu sẽ tăng từ 4% lên 6%. Dầu thô và khí đốt hóa lỏng không bị ảnh hưởng vì các hàng hóa này không bị đánh thuế ngay cả trước khi được hưởng ưu đãi. Ngoài ra, giới chức Nhật Bản cũng đang xem xét các sắc lệnh quy định rằng toàn bộ hàng nhập khẩu từ Nga sẽ phải chịu mức thuế cao hơn cho tới cuối tháng 3/2023.

Trong khi đó, dự luật ngoại hối sửa đổi yêu cầu các sàn giao dịch tiền điện tử phải xác minh xem liệu bên nhận giao dịch có bị trừng phạt tài chính hay không. Việc sửa đổi nhằm mục đích ngăn chặn tiền điện tử trở thành lỗ hổng để né tránh các lệnh trừng phạt. Các dự luật trên dự kiến sẽ được Thượng viện Nhật Bản thông qua và có thể được ban hành vào ngày 15/6 tới khi kỳ họp Quốc hội thông thường bế mạc.(8)

Trần Ngọc Nhật, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

1. Japan Factory Mood Improves, Outlook Flat

https://tradingeconomics.com/japan/reuters-tankan-index

2. Japan Producer Prices Rise More than Estimated

https://tradingeconomics.com/japan/producer-prices-change

3. Japanese Yen Hits Near 20-Year Low

https://tradingeconomics.com/japan/currency

4. Japan Consumer Morale Lowest in 14 Months

https://tradingeconomics.com/japan/consumer-confidence

5. Japan Services PMI Revised Higher

https://tradingeconomics.com/japan/services-pmi

6. Đồng yên mất giá, Nhật Bản và Mỹ sẽ phối hợp chính sách ngoại hối

https://bnews.vn/dong-yen-mat-gia-nhat-ban-va-my-se-phoi-hop-chinh-sach-ngoai-hoi/240502.html

7. Các tổ chức tài chính Nhật Bản thúc đẩy mục tiêu “xã hội không than đá”

https://bnews.vn/cac-to-chuc-tai-chinh-nhat-ban-thuc-day-muc-tieu-xa-hoi-khong-than-da/239992.html

8. Nhật Bản thông qua dự luật chấm dứt thương mại bình thường với Nga

https://www.vietnamplus.vn/nhat-ban-thong-qua-du-luat-cham-dut-thuong-mai-binh-thuong-voi-nga/783797.vnp