1. Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng ở Nhật Bản tăng nhẹ:

Chỉ số niềm tin người tiêu dùng ở Nhật Bản đạt mức 33,0 điểm vào tháng 4 năm 2022. Sự cải thiện chủ yếu được hỗ trợ bởi sự gia tăng trong nhận thức về việc làm (tăng 1,3 điểm so với một tháng trước đó lên 36,1 điểm), do chính phủ chấm dứt các lệnh khẩn cấp vào cuối tháng 3 sau sự suy giảm các trường hợp nhiễm Covid 19 mới và việc tiêm chủng ngày càng tăng. Trong khi đó, các chỉ số về tăng trưởng thu nhập lại giảm rõ rệt (giảm 0,6 điểm xuống 36,8 điểm), sinh kế tổng thể (giảm 0,1 điểm xuống 31,2 điểm) và mức độ sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền lại giảm 0,1 điểm xuống 27,7 điểm. Sự cải thiện phản ánh sự gia tăng niềm tin tiêu dùng trên diện rộng: Người tiêu dùng trở nên ít bi quan hơn về nhận thức về việc làm trong sáu tháng tới, trong khi mức độ sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền, sinh kế tổng thể, tăng trưởng thu nhập có chiều hướng giảm nhẹ so với cuộc khảo sát của tháng trước.

Các chuyên gia của FocusEconomics dự báo tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 3,1% vào năm 2022 và tăng 1,2% vào năm 2023(1).

2. Giá sản xuất tại Nhật Bản vẫn trên đà tăng :

Giá sản xuất tại Nhật Bản đã tăng 10% vào tháng 4 năm 2022 so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là tháng thứ mười bốn liên tiếp xảy ra lạm phát giá sản xuất trong bối cảnh chiến tranh giữa Nga với Ukraine và đồng yên suy yếu đã đẩy giá năng lượng và nguyên liệu thô lên cao. Chi phí tăng thêm đối với tất cả các mặt hàng: đồ gỗ và gỗ (56,4% so với 53,1% trong tháng 3), hóa chất (10,2% so với 13,2%), xăng dầu và than đá (30,9% so với 27,5%), kim loại màu (25% so với 23,5%), sắt thép (29,9% so với 27,9%), máy móc sản xuất (1,8% so với 1,5%), sản phẩm kim loại (7,6% so với 6,6%), sản phẩm công nghiệp chế tạo khác (3% so với 1,8%), linh kiện điện tử (2,9% so với 2,2%), máy móc điện (2,7% so với 1,7%), và thông tin (2,3% so với 1,9%). Giá sản xuất tăng cao có khả năng gây áp lực lên lạm phát tiêu dùng của Nhật Bản, hiện lạm phát vẫn ở dưới mức mục tiêu 2% của ngân hàng trung ương chủ yếu là do lương và chi tiêu hộ gia đình vẫn yếu (2).

3. Chi tiêu hộ gia đình của Nhật Bản giảm lần đầu tiên sau 3 tháng:

Chi tiêu của các hộ gia đình ở Nhật Bản giảm 2,3% vào tháng 3 năm 2022, giảm sâu hơn so với dự báo của thị trường là 2,8%. Các chỉ số mới nhất đánh dấu sự sụt giảm tiêu dùng hộ gia đình đầu tiên kể từ tháng 12 năm ngoái, do người tiêu dùng vẫn thận trọng với chi phí sinh hoạt tăng mặc dù một số biện pháp hạn chế COVID-19 đã được nới lỏng. Mức tiêu thụ giảm đối với hầu hết các ngành hàng: thực phẩm (-2,5% so với -3,6% trong tháng 2), nhà ở (-19,9% so với 5,3%), nhiên liệu, ánh sáng và nước (-3,2% so với 1,9%), văn hóa & giải trí (-1,4 % so với 5,6%), đồ nội thất (-5,2% so với -5,0%), chăm sóc y tế (-1,3% so với -0,9%) và giáo dục (-8,2% so với -14,4%). Ngược lại, có một sự phục hồi mạnh mẽ trong chi tiêu cho quần áo (0,1% so với -11%) (3).

4. PMI ngành dịch vụ Nhật Bản được điều chỉnh tăng nhẹ:

Chỉ số quản lý mua hàng dịch vụ của Ngân hàng Jibun (PMI dịch vụ) đã được sửa đổi lên 50,7 điểm vào tháng 4 năm 2022 từ mức 50,5 điểm được ghi nhận vào trước đó (Chỉ số trên 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ nói chung đang mở rộng; dưới 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ đang giảm). Số liệu mới nhất là mức tăng trưởng đầu tiên trong hoạt động dịch vụ kể từ tháng 12 năm ngoái, khi các biện pháp hạn chế đại dịch được dỡ bỏ do số người nhiễm COVID-19 giảm. Đơn đặt hàng xuất khẩu mới tăng lần đầu tiên sau 4 tháng với tốc độ nhanh nhất và tăng trưởng việc làm đạt mức cao nhất trong 7 tháng. Trong khi đó, các đơn đặt hàng mới giảm lần thứ 3 trong 4 tháng, do ảnh hưởng của chiến tranh ở Ukraine và bùng phát đại dịch COVID-19 ở Trung Quốc. Về lạm phát, chi phí đầu vào tăng mạnh nhất kể từ tháng 8 năm 2008, tuy nhiên, lạm phát tính phí nói chung là trì trệ khi các công ty tìm cách hấp thụ áp lực chi phí gia tăng để hỗ trợ nhu cầu. Cuối cùng, tâm lý đã ở mức cao nhất trong 5 tháng, với hy vọng rằng sự kết thúc của đại dịch sẽ tạo điều kiện cho nhu cầu được phục hồi (4).

5. Ngân hàng trung ương Nhật Bản giữ nguyên chính sách nới lỏng tiền tệ:

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) giữ nguyên mức lãi suất ngắn hạn chủ chốt ở mức -0,1% và lãi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm ở mức 0% trong cuộc họp tháng 4, như kỳ vọng của thị trường. Để đạt được mục tiêu, BoJ cam kết mua số lượng trái phiếu chính phủ không giới hạn như một phần của chính sách "kiểm soát đường cong lợi suất". Tuy nhiên, gây bất ngờ cho thị trường, Ngân hàng đã tăng gấp đôi mục tiêu lợi suất trái phiếu chính phủ bằng cách cam kết mua trái phiếu hàng ngày nếu họ thấy cần thiết, khiến đồng yên giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm.Trong khi đó, ngân hàng trung ương cho biết họ sẽ đề nghị mua số lượng trái phiếu không giới hạn để bảo vệ giới hạn 0,25% tiềm ẩn xung quanh mục tiêu 0% mỗi ngày trên thị trường. Trong một báo cáo triển vọng hàng quý, BoJ cho biết nền kinh tế Nhật Bản được dự báo sẽ tăng trưởng chậm hơn, trong bối cảnh gặp khó khăn từ sự hồi sinh của các trường hợp COVID-19 và sự gia tăng giá hàng hóa do tình hình ở Ukraine. Các nhà hoạch định chính sách đã cắt giảm dự báo tăng trưởng GDP năm tài chính 2022 xuống 2,9% từ mức 3,8% được đưa ra vào tháng 1 và giảm mức tăng trưởng GDP năm tài chính 2021 xuống 2,1% từ 2,8%. Tuy nhiên, triển vọng cho năm tài chính 2023 đã được điều chỉnh cao hơn lên 1,9% so với 1,1% trước đó. Trong khi đó, lạm phát cho năm tài chính 2022 đã được điều chỉnh từ 1% lên 1,9%. BoJ nhắc lại rằng họ sẽ không ngần ngại thực hiện các biện pháp nới lỏng thêm nếu cần (5).

6. Quốc hội Nhật Bản thông qua Luật thúc đẩy an ninh kinh tế:

Theo phóng viên TTXVN tại Tokyo, ngày 11/5, Quốc hội Nhật Bản đã chính thức thông qua dự thảo Luật thúc đẩy an ninh kinh tế do Chính phủ đệ trình. Được Hạ viện thông qua ngày 7/4 và Thượng viện thông qua ngày 11/5, Luật thúc đẩy an ninh kinh tế của Nhật Bản bao gồm 4 trụ cột: tăng cường các chuỗi cung ứng nhằm đảm bảo ổn định nguồn cung chất bán dẫn và các hàng hóa chiến lược khác; tạo điều kiện cho việc phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ tiên tiến khác; đảm bảo an toàn cho hệ thống cơ sở hạ tầng; và ngăn chặn sự rò rỉ các công nghệ nhạy cảm. Cụ thể, theo luật này, các mặt hàng như chip, dược phẩm và kim loại hiếm sẽ được xác định là các mặt hàng cực kỳ quan trọng, đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan Nhà nước. Bên cạnh đó, Chính phủ Nhật Bản sẽ hỗ trợ tài chính cho các nhà cung ứng trong nước có được nguồn cung ổn định.

Ngoài ra, Chính phủ Nhật Bản sẽ tạo điều kiện cho việc phát triển AI và các công nghệ tiên tiến khác thông qua hợp tác công-tư bằng cách cung cấp thông tin và hỗ trợ tài chính. Trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng, bao gồm cả viễn thông và vận tải, Chính phủ Nhật Bản sẽ kiểm tra các thiết bị mà các doanh nghiệp/tổ chức dự định lắp đặt để giảm thiểu nguy cơ bị tấn công mạng và ngăn ngừa khả năng việc sử dụng các linh kiện từ nước ngoài có thể tạo ra mối đe dọa an ninh. Luật mới cũng bao gồm các quy định nhằm bảo vệ các bằng sáng chế liên quan tới các công nghệ nhạy cảm. Đáng chú ý, Nhật Bản sẽ phạt tù tới 2 năm hoặc phạt tiền tối đa 1 triệu yên đối với những người làm rò rỉ thông tin về các bằng sáng chế không được tiết lộ. Trong bối cảnh có những quan ngại về khả năng sự can dự quá mức của chính phủ vào kinh tế tư nhân có thể hạn chế các hoạt động của doanh nghiệp, luật quy định chính phủ cần phải hành động một cách cẩn trọng.

Bên cạnh đó, sau khi Đảng Dân chủ Lập hiến Nhật Bản (CDPJ) đối lập bày tỏ quan ngại về vấn đề này, liên minh cầm quyền đã bổ sung nghị quyết không mang tính ràng buộc vào luật này, trong đó khẳng định sẽ tôn trọng tính độc lập của các hoạt động kinh doanh. Ngoài ra, nghị quyết cũng kêu gọi xem xét áp đặt các hình phạt đối với các doanh nghiệp từ chối các cuộc điều tra của chính phủ về các chuỗi cung ứng (6).

7. Nhật Bản tiếp tục tham gia các dự án năng lượng lớn của Nga:

Nhật Bản không rút khỏi hai dự án năng lượng lớn ở ngoài khơi đảo Sakhalin của Nga và chính sách này không đi ngược với các biện pháp trừng phạt với Moskva liên quan tới khủng hoảng Ukraine. Theo hãng tin Kyodo, phát biểu ngày 15/5 trên đài truyền hình NHK, Phó Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Kihara nêu rõ nếu Nhật Bản từ bỏ cổ phần thì Nga sẽ kiểm soát và việc nhập khẩu năng lượng có thể "tốn kém hơn" đối với Tokyo trong thời gian dài. Ông cũng nói thêm nếu các nước khác có được cổ phần của Nhật Bản trong các dự án dầu mỏ và khí đốt hóa lỏng (LNG) Sakhalin 1 và 2, có khả năng những nước không áp đặt trừng phạt chống Nga sẽ hưởng lợi.

Khi được hỏi về khả năng Nhật Bản siết chặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga bằng cách loại bỏ hoặc cấm nhập khẩu LNG của nước này, ông Kihara cho biết chính phủ sẽ "cân nhắc vấn đề này khi cần thiết" dựa trên sự thống nhất trong Nhóm các nước phát triển hàng đầu thế giới (G7), bao gồm cả Anh, Đức và Mỹ. Với các quốc gia phát triển lớn khác trong G7, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio mới đây tuyên bố "về mặt nguyên tắc", Tokyo sẽ cấm nhập khẩu dầu mỏ của Moskva. Tuy nhiên, ông khẳng định các dự án về Sakhalin, một đảo lớn ở phía Bắc quần đảo Nhật Bản, có ý nghĩa rất quan trọng đối với an ninh năng lượng của nước này. Tuy nhiên, Bộ trưởng Công nghiệp Nhật Bản Koichi Hagiuda cho rằng sẽ là thách thức đối với Nhật Bản và các nước châu Âu nếu cấm nhập khẩu LNG của Nga trong tương lai nếu không tìm được các nhà cung cấp thay thế. Năm 2021, có tới 40% lượng LNG tiêu thụ tại các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) là nhập khẩu từ Nga, trong khi 9% lượng LNG tiêu thụ tại Nhật Bản cũng là nhập từ nước này.(7)

Trần Ngọc Nhật, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

1. Japan Consumer Mood Inches Higher

https://tradingeconomics.com/japan/consumer-confidence

2. Japan Producer Prices Surge 10% in April

https://tradingeconomics.com/japan/producer-prices-change

3. Japan Personal Spending Falls for 1st Time in 3 Months

https://tradingeconomics.com/japan/household-spending

4. Japan Services PMI Revised Higher

https://tradingeconomics.com/japan/services-pmi

5. Japan Holds Rates, Continues Unlimited Bond Buying

https://tradingeconomics.com/japan/interest-rate

6. Quốc hội Nhật Bản thông qua Luật thúc đẩy an ninh kinh tế

https://bnews.vn/quoc-hoi-nhat-ban-thong-qua-luat-thuc-day-an-ninh-kinh-te/243410.html

7. Nhật Bản tiếp tục tham gia các dự án năng lượng lớn của Nga

https://bnews.vn/nhat-ban-tiep-tuc-tham-gia-cac-du-an-nang-luong-lon-cua-nga/243924.html