Sáng 10/7/2022, người Nhật Bản đã đi bầu cử Thượng viện, hai ngày sau khi cựu Thủ tướng Abe Shinzo bị ám sát trong lúc đang tiến hành vận động tranh cử.

Vào 8/7, ngày ông Abe bị ám sát gây chấn động Nhật Bản và thế giới, tất cả các đảng phái ở Nhật đã thông báo ngừng tất cả chiến dịch vận động tranh cử. Tới 9/7, ngày cuối cùng có thể tiến hành các hoạt động vận động cho cuộc bầu cử Thượng viện 2022, các đảng đã tiếp tục nối lại các hoạt động này.

Việc bỏ phiếu Thượng viện của Nhật Bản đã bắt đầu từ 7 giờ sáng ngày 10/7 tại gần 46.000 điểm bỏ phiếu trên toàn quốc, trong khi các biện pháp an ninh chặt chẽ được tăng cường. Tại những khu vực Thủ tướng Kishida Fumio và các lãnh đạo cấp cao có mặt, máy dò kim loại, nhân lực kiểm tra hành lý… đã được bố trí.

Về tỷ lệ cử tri Nhật Bản đi bầu cử Thượng viện, theo Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, số cử tri đi bầu tính đến 10 giờ sáng ngày 10/7 trong cả nước đạt 6,18%, nghĩa là cao hơn 0,53 điểm so với tỷ lệ 5,65% cùng thời điểm cuộc bầu cử trước đó (năm 2019). Thời gian bỏ phiếu kết thúc lúc 20h tối và việc kiểm phiếu sẽ được tiến hành sau đó.

Về các chủ trương chính của các đảng phái, trong khi Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền kêu gọi hỗ trợ cho nền hành chính ổn định, Đảng Dân chủ Lập hiến đề cao vấn đề “An ninh đời sống” thông qua giảm thuế tiêu dùng kịp thời, Nippon Ishin no Kai phát động cải cách hành chính và tài chính, Đảng Cộng sản Nhật Bản phản đối gia tăng chi tiêu quốc phòng, Đảng Dân chủ vì Nhân dân kêu gọi tăng lương, Reiwa Shinsengumi kêu gọi tăng trợ cấp tiền thuê nhà, Đảng Dân chủ Xã hội phản đối sửa đổi Điều 9 Hiến pháp và Đảng NHK nhấn mạnh việc cắt giảm thuế.

Liên quan đến kết quả của cuộc bầu cử, theo điều tra thăm dò dư luận do hãng tin Kyodo thực hiện trước đó, liên minh cầm quyền gồm đảng Dân chủ Tự do và đảng Công minh có thể giành được hơn 50% trong tổng số 125 ghế bầu lại. Về phía các đảng đối lập, đảng Dân chủ Lập hiến Nhật Bản có thể không duy trì được con số 23 ghế hiện có, trong khi đảng Duy tân Nhật Bản có thể tăng thêm số ghế so với trước cuộc bầu cử. Tuy nhiên, kết quả cuối cùng vẫn có thể sẽ thay đổi khi gần 40% số người tham gia điều tra chưa quyết định sẽ bầu cho ứng cử viên và đảng phái nào. Đặc biệt, hiện vẫn chưa thể rõ biến cố liên quan tới cựu Thủ tướng Abe sẽ gây những tác động tâm lý như thế nào đối với các cử tri Nhật Bản trong cuộc bầu cử lần này.

Cuộc bầu cử Thượng viện năm 2022 của Nhật Bản có thể đánh giá là bất thường khi diễn ra trong bối cảnh ca nhiễm Covid-19 tại Nhật Bản đang tăng trở lại, khả năng tăng cường năng lực quốc phòng trước cuộc xung đột quân sự diễn ra tại Ukraina, ưu điểm và nhược điểm của các biện pháp đối phó với vấn đề giá cả tăng vọt và vụ bạo lực nhằm vào cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo xảy ra ngay trước thềm của cuộc bầu cử.

Đặc biệt, vụ ám sát ông Abe – chính trị gia có ảnh hưởng vô cùng lớn của Nhật Bản - đã tạo ra một khoảng trống khó có thể bù đắp trong nền chính trị và dân chủ nước này. Có thể thấy, sự từ chức của cựu Thủ tướng Abe Shinzo năm 2020 đã không làm mất đi ảnh hưởng to lớn của ông đến mọi khía cạnh của đời sống chính trị Nhật Bản. Là người đứng đầu phe lớn nhất trong nội bộ đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, vụ ám sát cũng đã để lại khoảng trống rất lớn trong LDP. Phe lớn nhất của LDP do mà ông Abe từng lãnh đạo cũng sẽ phải tìm một người dẫn dắt mới, cánh bảo thủ của LDP cũng mất đi người có ảnh hưởng nhất, trong khi đảng này không còn một "người gác cổng", "nhà phản biện" trọng yếu. Ông Abe cũng có ảnh hưởng đáng kể tới các quyết định chính sách của chính quyền đương kim Thủ tướng Kishida. Bởi vậy có thể nói rằng sau biến cố này, bối cảnh chính trị đã thay đổi hoàn toàn đối với nước Nhật và đảng cầm quyền của nước này, đồng thời cử tri Nhật Bản đang phải tham gia bầu cử trong một tương lai thiếu chắc chắn cũng như ở trong một cuộc khủng hoảng mà họ chưa từng trải qua.

TS. Đỗ Thị Ánh

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

TÀI LIỆU THAM KHẢO VÀ TRÍCH DẪN

1. https://www3.nhk.or.jp/news/html/20220710/k10013710561000.html
2. https://www.yomiuri.co.jp/election/sangiin/20220710-OYT1T50093/
3. https://www.nikkei.com/special/election
4. https://newsdig.tbs.co.jp/articles/-/91317
5. https://www.jiji.com/jc/2022san?
6. https://news.yahoo.co.jp/articles/cfb3469333f217e6006e8e3befe950910280ac47