Ngày 7/2 Bắc Triều Tiên công bố phóng thành công một vệ tinh vào quỹ đạo. Động thái trên diễn ra chỉ ít ngày sau khi Bắc Triều Tiên thông báo với các tổ chức quốc tế về kế hoạch phóng vệ tinh lên quỹ đạo của mình. Việc phóng tên lửa mang vệ tinh của Bắc Triều Tiên được các nước láng giềng theo dõi với một thái độ hết sức quan ngại bởi cho rằng đây là vỏ bọc của việc thử tên lửa đạn đạo tầm xa, một hành động bị cấm dưới nghị quyết của Liên Hợp Quốc. Mặc dù Bắc Triều Tiên vẫn luôn khẳng định vụ phóng vệ tinh lần này là nhằm phục vụ cho mục đích khoa học, song các quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản đã được đặt trong tình trạng báo động cao, sẵn sàng ứng phó ngay cả trước khi vụ phóng được thực hiện. Nhật Bản và Hàn Quốc cho rằng động thái của Bắc Triều Tiên mang tính thách thức, đe dọa an ninh khu vực và khẳng định sẽ có các biện pháp trả đũa.

Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản ngay lập tức đã có phản ứng. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe lên án hành động này là “không thể dung thứ” và đề nghị Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc họp khẩn. Phát biểu với báo giới, Thủ tướng Abe nhấn mạnh: “Bất chấp những nỗ lực kêu gọi của các nước yêu cầu kiềm chế, việc Bắc Triều Tiên phóng tên lửa là một điều không thể chấp nhận được, điều này đi ngược với nghị quyết của Liên Hợp Quốc. Nhật Bản sẽ hành động một cách mạnh mẽ, phối hợp với cộng đồng quốc tế. Chúng tôi sẽ ưu tiên hàng đầu cho việc bảo vệ an toàn và an ninh các công dân của chúng tôi” [1].

Ngày 9/2, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tiến hành điện đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama, Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye, đi đến thống nhất sẽ thúc đẩy sớm việc thông qua Nghị quyết trừng phạt Bắc Triều Tiên tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vì vụ thử hạt nhân vừa qua. Thủ tướng Nhật Bản Abe trong cuộc điện đàm kéo dài 35 phút ngày 9/2 với Tổng thống Mỹ Obama tuyên bố rằng vụ phóng vệ tinh hôm 7/2 của Bình Nhưỡng tạo ra “mối đe dọa nghiêm trọng và trực tiếp” đối với cả Tokyo lẫn Washington [2].

Tiếp đó, ngày 10/2 Nhật Bản tiếp tục công bố biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Bắc Triều Tiên, bao gồm việc cấm tàu của nước này đi vào các hải cảng của Nhật Bản và lệnh cấm nhập cảnh vào Nhật Bản đối với các công dân mang quốc tịch Bắc Triều Tiên. Theo tuyên bố, “Tất cả tàu của Bắc Triều Tiên, bao gồm những tàu vì mục đích nhân đạo, sẽ bị cấm cập cảng của Nhật Bản. Các tàu của nước thứ ba mà đã đến Bắc Triều Tiên cũng sẽ bị cấm vào”. Thông báo này của Nhật Bản được đưa ra sau khi Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc lên án mạnh mẽ vụ phóng tên lửa của Bình Nhưỡng và nhất trí nhanh chóng đưa ra các biện pháp trừng phạt mới áp đặt lên Bắc Triều Tiên. “Chúng tôi đã quyết định đưa ra các biện pháp trừng phạt cứng rắn”, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nói trước báo giới về động thái mới nhất. Tuyên bố trên được đưa ra trong bối cảnh Hàn Quốc cũng vừa quyết định đình chỉ tất cả hoạt động tại khu công nghiệp chung Kaesong, biểu tượng cho sự hợp tác liên Triều. Đây là lần đầu tiên Seoul đóng cửa khu liên hợp kinh tế này kể từ khi mở cửa hồi năm 2004. Những biện pháp trừng phạt chẳng hạn như cấm đi du lịch mà Nhật Bản nới lỏng trong năm 2014 sau khi Bình Nhưỡng đồng ý tái điều tra các vấn đề liên quan đến công dân Nhật bị bắt cóc bởi các điệp viên Bắc Triều Tiên trong nhiều thập kỷ trước cũng sẽ được thực hiện trở lại [3].

Sau khi Nhật Bản tuyên bố áp đặt lệnh trừng phạt mới lên Bắc Triều Tiên, ngày 12/2 Bắc Triều Tiên đã quyết định giải tán Ủy ban điều tra về vấn đề công dân Nhật bị bắt cóc và tuyên bố “sẽ đưa ra các biện pháp trả đũa mạnh mẽ”. Vấn đề công dân Nhật bị tình báo Bắc Triều Tiên bắt cóc trong những năm 70 của thế kỷ trước là trở ngại lớn nhất trong việc lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Trong tháng 5/2014, Chính phủ Nhật Bản và Bắc Triều Tiên đã thỏa thuận tổ chức một chương trình điều tra về vấn đề công dân Nhật Bản bị bắt cóc và cùng lập ra một ủy ban đặc biệt cho mục đích này. Sau đó, Tokyo đã đồng ý bỏ một phần của biện pháp trừng phạt đối với Bình Nhưỡng, đặc biệt là nới lỏng các hạn chế về visa và bỏ lệnh cấm tàu Bắc Triều Tiên ghé các cảng Nhật Bản nếu đang thực hiện sứ mệnh nhân đạo. Tuy nhiên, Nhật Bản vẫn duy trì lệnh cấm nghiêm ngặt về giao thương với Bắc Triều Tiên và tái khẳng định cam kết thực hiện các biện pháp trừng phạt quốc tế đối với việc Bình Nhưỡng tiếp tục tiến hành chương trình hạt nhân và phát triển tên lửa của mình[4].

Tiếp tục với quan ngại khi Bắc Triều Tiên phóng tên lửa đưa vệ tinh lên quỹ đạo, Bộ Quốc phòng Nhật Bản đưa ra kế hoạch tăng tốc việc nâng cấp hệ thống tên lửa đánh chặn. Bộ Quốc phòng Nhật Bản có kế hoạch tăng số tàu khu trục Aegis, thành phần chủ lực trong hệ thống phòng thủ tên lửa của nước này. Theo đó, từ đây đến tài khóa 2020, Nhật sẽ mua thêm 2 chiếc khu trục Aegis, nâng tổng số loại tàu chiến này lên 8. Nhật Bản có kế hoạch phát triển phiên cải tiến của tên lửa đánh chặn SM-3. Hiện có 4 trong 6 khu trục hạm Aegis của Nhật được trang bị SM-3. Tokyo sẽ nâng cấp 2 chiếc tàu Aegis còn lại để có thể tương thích với SM-3 trước tài khóa 2018. Hệ thống phòng thủ tên lửa Nhật Bản hiện nay đòi hỏi phải huy động một lúc 3 tàu khu trục Aegis để có tầm bao phủ khắp quốc gia. Hệ thống phòng thủ này có 2 lớp. Lớp thứ nhất có nhiệm vụ bắn hạ tên lửa đối phương bằng SM-3 ở tầm cao trên 100 km. Nếu thất bại, lớp phòng thủ thứ 2 sẽ khai hỏa tên lửa PAC-3 Patriot khi tên lửa đối phương đến gần mục tiêu. Hệ thống Patriot có tầm bắn cao 20 km. Trong khi đó hệ thống PAC-3 một mình không đủ để đánh chặn tên lửa đạn đạo tầm trung như tên lửa Nodong của Bắc Triều Tiên ở tầm thấp vì với vận tốc 3-7 km/giây, sau khi trở lại bầu khí quyển, những tên lửa đó sẽ bay quá nhanh. Tên lửa Nodong có tầm bắn khoảng 1.300 km nên có thể vươn tới Nhật[5]. Bộ Quốc phòng Nhật Bản đưa ra khả năng sẽ mua hệ thống phòng thủ tên lửa khu vực tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) của Mỹ. THAAD là một hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến có thể đánh chặn mọi mục tiêu đe dọa. THAAD gồm xe phóng tên lửa và radar có khả năng phát hiện vật thể nhỏ bằng quả bóng chày cách xa 1.000 km.

Tình hình bán đảo Triều Tiên và khu vực Đông Bắc Á đã bị đặt trong tình trạng báo động kể từ khi triều tiên thử bom nhiệt hạch và nay lại thêm hành động phóng vệ tinh. Việc phát triển hạt nhân của Bắc Triều Tiên sẽ đe dọa tới hòa bình của khu vực và thế giới. Nhật Bản cùng các nước trên thế giới quan ngại sâu sắc và lên án mạnh mẽ điều đó. Hành động của Bắc Triều Tiên cũng đã tiếp tục làm cho an ninh trong khu vực Đông Bắc Á là một chủ đề nóng trong thời gian sắp tới.

Trần Mỹ Hoa, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Hội đồng Bảo an LHQ họp khẩn bởi Triều Tiên phóng tên lửa tầm xa

http://www.baomoi.com/Hoi-dong-Bao-an-LHQ-hop-khan-boi-Trieu-Tien-phong-ten-lua-tam-xa/c/18620677.epi

[2] Japan, U.S., S Korea discuss U.N. resolution against N Korea

http://www.japantoday.com/category/politics/view/japan-u-s-s-korea-discuss-u-n-resolution-against-n-korea

[3] Japan announces new sanctions against North Korea

http://www.japantoday.com/category/politics/view/japan-announces-new-sanctions-against-north-korea

[4] Triều Tiên giải tán Ủy ban điều tra vấn đề người Nhật bị bắt cóc

http://thanhnien.vn/the-gioi/trieu-tien-giai-tan-uy-ban-dieu-tra-van-de-nguoi-nhat-bi-bat-coc-667095.html

[5] Japan to upgrade missile interception system, considers three-tier defense

http://www.japantimes.co.jp/news/2016/02/15/national/politics-diplomacy/japan-upgrade-missile-defense-considers-acquiring-three-tier-system/#.VsLYhbSLTIV