Quan hệ an ninh giữa Nhật Bản và Australia hiện nay mạnh hơn bao giờ hết. Đây là hai quốc gia có lịch sử hợp tác lâu dài, góp phần quan trọng vào hòa bình, ổn định khu vực. Ông Abe gọi quan hệ giữa Nhật Bản và Australia là một “mối quan hệ đặc biệt”, Tokyo và Canberra “có chung những lợi ích chiến lược và các giá trị phổ quát[1]. Với mục đích nhằm không ngừng hâm nóng mối quan hệ vốn có, trong các ngày 15-19/2 ngoại trưởng Australia Julia Bishop đã có chuyến thăm Nhật Bản nhằm mở rộng quan hệ với đối tác quan trọng bậc nhất của Canberra trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là chính trị và kinh tế.

Gần đây, trước những hành động liên tiếp của bắc Triều Tiên khi nước này vừa thử hạt nhân hôm 6/1, đến ngày 7/2 lại tiến hành phóng tên lửa thì Nhật Bản và Australia tiếp tục đẩy mạnh quan hệ hợp tác để chống Triều Tiên. Ngày 15/2, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida và người đồng cấp Australia Julie Bishop đã có cuộc hội đàm ở thủ đô Tokyo, hai bên đã  nhất trí về những nỗ lực nhằm hối thúc Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thông qua một nghị quyết mạnh mẽ chống Triều Tiên. Phát biểu tại cuộc gặp, Ngoại trưởng Kishida nhấn mạnh: “Cộng đồng quốc tế phải gửi đi một thông điệp mạnh mẽ” chống Triều Tiên, đồng thời ông nói thêm rằng những hành động của Bình Nhưỡng (bao gồm vụ thử hạt nhân hôm 6/1 và vụ phóng tên lửa hôm 7/2) đã tạo ra mối đe dọa “trực tiếp và nghiêm trọng” đối với Nhật Bản. Trong khi đó, Ngoại trưởng Bishop cũng khẳng định lập trường của Australia: “Chúng tôi ủng hộ Nhật Bản và các thành viên khác của cộng đồng quốc tế trong việc lên án chính quyền Triều Tiên về hành vi nguy hiểm, gây bất ổn và khiêu khích của nước này”. Bà Bishop đồng thời nhấn mạnh Australia cam kết hợp tác với Nhật Bản cũng như các thành viên trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhằm hối thúc Bình Nhưỡng kiềm chế, không có thêm các hành động khiêu khích[2].

Một số vấn đề khác cũng được ngoại trưởng hai nước thảo luận, Ngoại trưởng Kishida đã nêu bật những lợi thế của việc hợp tác với Nhật Bản trong kế hoạch phát triển các tàu ngầm mới cho hải quân Australia, nhấn mạnh việc cùng phát triển đội tàu này mang ý nghĩa quan trọng xét trên “phương diện chiến lược”. Ngoại trưởng Bishop đã hoan nghênh nỗ lực của Nhật Bản nhằm giành được hợp đồng phát triển các tàu ngầm mới cho hải quân Australia trong bối cảnh Pháp và Đức cũng có những động thái tương tự. Ngoài ra, hai bên cũng thảo luận về các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo trái phép cũng như những hoạt động khác của Trung Quốc trên Biển Đông[3].

Phản ứng trước quan hệ mật thiết giữa Nhật Bản và Austalia, ngày 17/2 Trung Quốc đã lên tiếng khuyên Australia cân nhắc việc đặt mua hạm đội tàu ngầm của Nhật Bản với tổng trị giá lên tới gần 30 tỷ USD. Trong một số bình luận của mình,  Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói rằng, Australia nên xem xét vai trò của Nhật Bản trong Chiến tranh Thế giới thứ hai trong việc phát triển quan hệ quân sự với Tokyo. Phát biểu trong cuộc họp báo chung với Ngoại trưởng Australia Julie Bishop, ông Vương nói: “Chúng tôi hy vọng rằng trong việc hợp tác quân sự với Nhật Bản, Australia sẽ xem xét đầy đủ bối cảnh lịch sử và cả cảm xúc của các nước Châu Á vì vấn đề lịch sử đó”. Ông nhấn mạnh: “Chúng tôi hy vọng Australia sẽ có những hành động cụ thể góp phần vào sự phát triển hòa bình của Nhật Bản và nỗ lực của Nhật Bản trong việc duy trì hiến pháp hòa bình của mình chứ không phải ngược lại”. Trái ngược với quan điểm của Trung Quốc, Mỹ không ngừng khuyến khích Nhật Bản và Australia tăng cường hợp tác an ninh nhằm gánh vác vai trò lớn hơn với an ninh của khu vực, nhất là trong bối cảnh sự trỗi dậy của Trung Quốc làm thay đổi cán cân quyền lực trong khu vực. Trong năm nay Australia sẽ xây dựng hạm đội tàu ngầm mới . Hiện nay, tàu ngầm lớp Soryu với tải trọng choán nước 4.000 tấn của Nhật Bản đang là đối thủ cạnh tranh lớn so với các tàu cùng tải trọng của Đức và Pháp[4].

Phản ứng của Trung Quốc vừa qua đã phần nào phản ánh sự khó chịu của Bắc Kinh khi chứng kiến quan hệ chiến lược quốc phòng giữa Australia và Nhật Bản ngày càng được tăng cường trong bối cảnh Trung Quốc đang tìm cách khẳng định sự hiện diện chiến lược của mình trong khu vực. Hơn nữa, trước khẳng định của bà  Bishop tại Tokyo rằng Australia sẽ tìm kiếm mối quan hệ chiến lược gần gũi hơn với Nhật Bản và làm sâu sắc thêm quan hệ đối tác ba bên Australia - Nhật Bản - Mỹ, thì Trung Quốc lại bày tỏ quan ngại sâu sắc về mối quan hệ an ninh ba bên ngày càng được tăng cường này. Trung Quốc cho rằng mối quan hệ này đe dọa cái mà Bắc Kinh gọi là “những lợi ích chiến lược của Trung Quốc” ở khu vực này. Tuy nhiên, đáp trả lại Trung Quốc, bà Bishop đã nói rằng Australia đang tìm cách tăng cường quan hệ chiến lược với một số quốc gia bao gồm cả Trung Quốc và Nhật Bản. Bà Bishop cho biết Australia thúc đẩy quan hệ với Nhật Bản trên cơ sở đánh giá lợi ích hiện tại, chứ không dựa vào quá khứ và nêu rõ: “nhiều năm nay, Australia tiếp tục thúc đẩy quan hệ với cả Đức và Nhật Bản”[5].

Nhật Bản và Australia có mối quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt dựa trên những giá trị chung và có cùng quan điểm về tình hình khu vực cũng như trên thế giới. Chuyến thăm Nhật Bản lần này của ngoại trưởng Australia Julia Bishop đã góp phần làm cho quan hệ hai nước ngày càng được thắt chặt, đặc biệt mở rộng quan hệ hợp tác trên nhiều lĩnh vực cả về kinh tế và chính trị, góp phần quan trọng vào hòa bình, ổn định khu vực  nhất là trong bối cảnh môi trường an ninh tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương ngày càng phức tạp.

Trần Mỹ Hoa, Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Nhật Bản, Australia tăng cường hợp tác quốc phòng

http://viettimes.vn/dia-chinh-tri/chau-a-thai-binh-duong/nhat-ban-australia-tang-cuong-hop-tac-quoc-phong-10611.html

[2], [3] Japan, Australia agree on strong action against North Korea

http://www.japantimes.co.jp/news/2016/02/15/national/politics-diplomacy/japan-australia-agree-strong-action-north-korea/#.VsWbtbSLTIV

[4] China cautions Australia over defense cooperation with Japan

http://www.japantoday.com/category/politics/view/china-cautions-australia-over-defense-cooperation-with-japan

[5] Trung Quốc cảnh báo Australia không nên quên cuộc chiến với Nhật Bản

Bản dịch của TTXVN, Tin tham khảo thế giới 19/02/2016, tr.10-11.