Theo Japantime đưa tin, Chính phủ Nhật Bản sẽ mở rộng viện trợ cho các nước Châu Á trước sự quyết đoán ngày càng gia tăng của Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông. Sách trắng mới nhất của Bộ Ngoại giao Nhật Bản về viện trợ phát triển chính thức của nước này cho thấy, chính phủ ưu tiên cho việc đảm bảo các tuyến đường biển quan trọng trong khu vực, bao gồm cả các nước thành viên ASEAN, bởi khối 10 quốc gia này có ý nghĩa quan trọng cả về kinh tế và chính trị.

Với mục tiêu phát triển một khung khổ dựa trên giá trị chung ở Đông Á, bao gồm cả khu vực ASEAN, Nhật Bản sẽ hỗ trợ các nước để xây dựng cơ sở hạ tầng và cải thiện an ninh hàng hải. Về việc phát triển cơ sở hạ tầng, Nhật Bản hướng đến thúc đẩy hạ tầng chất lượng cao, điều này sẽ làm Châu Á trở thành trung tâm tăng trưởng kinh tế toàn cầu, tạo việc làm và đưa công nghệ đến với người dân địa phương. Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng có kế hoạch mở rộng viện trợ trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng không chỉ về chất lượng mà cả số lượng. Đến năm 2020, Nhật Bản cùng với Ngân hàng Phát triển Châu Á sẽ mở rộng tổng số vốn đầu tư vào Châu Á lên khoảng 110 tỷ USD[1].

Trong năm 2015 vừa qua, Nhật Bản đã sửa đổi Điều lệ Hợp tác Phát triển lần đầu tiên kể từ năm 2003, nêu bật lập trường của nước này về việc sử dụng viện trợ phát triển để bảo vệ lợi ích quốc gia trong bối cảnh môi trường toàn cầu đang thay đổi. Theo đó, viện trợ của Nhật Bản có thể được sử dụng để hỗ trợ các lực lượng vũ trang nước ngoài trong hoạt động phi chiến tranh như cứu trợ thiên tai, xây dựng cơ sở hạ tầng và giảm đói nghèo ở các nước tiếp nhận.

Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng cảnh báo về những hành động quyết đoán của Trung Quốc trên Biển Đông. Nhật Bản cho biết, các hành động hung hăng của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông là một trong những mối đe dọa lớn đối với an ninh của nước này. Trong đánh giá quốc phòng hàng năm, Bộ Quốc phòng Nhật Bản đã đả kích việc Bắc Kinh giành lấy dầu và khí đốt dưới đáy biển ở Biển Hoa Đông cho riêng mình, cũng như gia tăng sự hiện diện quân sự của nước này ở gần các hòn đảo đang tranh chấp giữa hai nước. Đánh giá này cũng lên án các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông giàu tài nguyên, nơi Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng một số hòn đảo nhân tạo, làm gia tăng căng thẳng giữa Bắc Kinh và các nước láng giềng Đông Á. Trung Quốc đang gây mâu thuẫn, tiếp tục hành động một cách quyết đoán, đơn phương hành động mà không cần thỏa hiệp, đặc biệt là trong vấn đề hàng hải[2].

Ngoại trưởng Fumio Kishida cho biết, Nhật Bản sẽ từng bước nỗ lực đảm bảo khung khổ pháp lý về vấn đề minh bạch, ổn định ở Biển Đông, và sẽ đưa ra những hành động để cải thiện hơn nữa mối quan hệ với Bắc Kinh. Trong chính sách đối ngoại trình Nghị viện, Ngoại trưởng Kishida cũng nhấn mạnh rằng “một số nước đã bày tỏ quan ngại về hành động đơn phương thay đổi nguyên trạng và leo thang căng thẳng của Trung Quốc”. Ông đề cập đến hành động ồ ạt cải tạo, bồi đắp và xây dựng các phương tiện như đường băng có thể sử dụng cho mục đích quân sự trên các đảo ở Biển Đông của Trung Quốc. Ông Kishida nhấn mạnh rằng hành động này là không thể chấp nhận được. Trung Quốc yêu sách hầu như toàn bộ Biển Đông, một tuyến đường vận tải biển quốc tế quan trọng được cho là giàu tài nguyên khoáng sản. Trong khi căng thẳng trên Biển Đông tiếp tục leo thang, Trung Quốc vẫn khẳng định rằng hành động cải tạo của mình là vì mục đích dân sự. Ngoại trưởng Kishida cũng cho biết “Trong năm vừa qua, tình hình an ninh trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương trở nên ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt là an ninh hàng hải”.

Tuy nhiên, trong cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo và các Bộ trưởng Ngoại giao các nước láng giềng Châu Á năm ngoái, Ngoại trưởng Kishida cũng nhấn mạnh rằng, mặc dù có những bất hòa trong các vấn đề hàng hải, mối quan hệ của Nhật Bản với Trung Quốc vẫn được xác định là “một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất” và “đang được cải thiện một cách tổng thể”. “Hai nước sẽ cùng chia sẻ trách nhiệm vì hòa bình và ổn định trong khu vực và cộng đồng quốc tế”. “Nhật Bản sẽ tìm kiếm sự hợp tác và giao lưu trong nhiều lĩnh vực để thúc đẩy hơn nữa mối quan hệ cùng có lợi dựa trên lợi ích chiến lược chung”. Trong bài phát biểu, ông Kishida nói rằng là quốc gia duy nhất bị đánh bom nguyên tử, Nhật Bản sẽ nỗ lực thực hiện mong muốn vì một thế giới không có vũ khí hạt nhân bằng cách thúc đẩy hợp tác giữa giữa các cường quốc hạt nhân và phi hạt nhân. Ngoại trưởng cũng cho biết thêm, ông sẽ thảo luận về vấn đề giải trừ quân bị và không phổ biến vũ khí hạt nhân khi ngoại trưởng các nước G7 nhóm họp vào tháng Tư tới tại Hiroshima[3].

Hà Hậu, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Japan to increase aid to Asia amid China’s growing maritime assertiveness

http://www.japantimes.co.jp/news/2016/03/09/national/politics-diplomacy/japan-increase-aid-asia-amid-chinas-growing-maritime-assertiveness/#.VuI3O5BvZLl

[2] Japan Warns of China's 'Assertive' Maritime Actions

http://www.voanews.com/content/japan-warns-of-china-assertive-maritime-actions/2871487.html

[3] Japan to address China's maritime assertiveness: Kishida

http://asia.nikkei.com/Politics-Economy/International-Relations/Japan-to-address-China-s-maritime-assertiveness-Kishida?page=1