Ngày 24 tháng 8, Ngoại trưởng Nhật Bản Kishida Fumio, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ngoại trưởng Hàn Quốc Yun Byung-se nhóm họp tại Tokyo, dưới sự chủ trì của Ngoại trưởng Kishida. Hội nghị ngoại trưởng 3 nước nhằm hướng tới Hội nghị thượng đỉnh Nhật - Trung - Hàn vào tháng 11 năm nay tại Nhật Bản, thu xếp cuộc gặp Thượng đỉnh ba bên tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 diễn ra vào tháng 9 ở Trung Quốc. Hội nghị ngoại trưởng 3 nước tại Nhật Bản lần gần nhất diễn ra cách đây 5 năm, từ tháng 3 năm 2011.

Thực tế, việc Trung Quốc liên tục đưa tàu chính phủ xâm nhập vùng biển xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư khiến mối quan hệ hai bên đang xấu đi và làm cho không khí Hội nghị ngoại trưởng lần này không tốt đẹp. Đây là lần đầu tiên Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tới Nhật Bản kể từ khi chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012.

Mặt khác, mối quan hệ Trung - Hàn cũng không mấy tốt đẹp bởi Trung Quốc phản đối nước này thỏa thuận với Mỹ triển khai Hệ thống Phòng thủ tên lửa tầm cao Giai đoạn cuối (THAAD) ở Hàn Quốc. Trong khi đó, quan hệ Nhật – Hàn được cải thiện sau khi đạt được thỏa thuận về vấn đề phụ nữ mua vui[1].

Vào buổi sáng sớm ngày diễn ra Hội nghị, Bắc Triều Tiên đã phóng thử tên lửa đạn đạo từ tàu ngầm (SLBM) ngoài khơi bờ biển phía đông, gần thành phố cảng Sinpo. Tên lửa Triều Tiên được cho là bay xa 500 km trước khi rơi xuống vùng nhận dạng phòng không của Nhật Bản. Nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên  Kim Jong-un gọi vụ phóng tên lửa này là "thành công vĩ đại nhất". Vụ phóng tên lửa này được xem là hành động phản đối cuộc tập trận thường niên giữa Mỹ và Hàn Quốc với sự tham gia của 75.000 binh sĩ đang diễn ra và Hội nghị ngoại trưởng lần này bàn về kiềm chế Bắc Triều Tiên.

Trong buổi hội đàm, Ngoại trưởng Kishida nói rằng với tư cách là ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Trung Quốc nên thực thi các biện pháp có trách nhiệm đáp lại những hành động gây hấn liên tiếp của Bắc Triều Tiên, như các vụ phóng tên lửa và thử hạt nhân. Ngoại trưởng Vương Nghị đáp lại rằng Trung Quốc phản đối rõ ràng hành động của Bắc Triều Tiên, ngụ ý rằng Bắc Triều Tiên phải tuân thủ các nghị quyết của Liên Hợp Quốc.

Ông Kishida cũng nêu vấn đề Bắc Triều Tiên bắt cóc các công dân Nhật Bản và kêu gọi Trung Quốc và Hàn Quốc hợp tác giải quyết. Vấn đề này là một trong những ưu tiên chính của Thủ tướng Shinzo Abe.

Ba ngoại trưởng xác nhận sẽ dẫn dắt nỗ lực cùng Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và cộng đồng quốc tế yêu cầu Bắc Triều Tiên kiềm chế không có thêm hành động khiêu khích. Các ngoại trưởng cũng xác nhận sẽ thúc đẩy các cuộc thương lượng về thỏa thuận tự do thương mại ba bên và hợp tác phòng chống thảm họa, bảo vệ môi trường và chống khủng bố.

Phát biểu chung sau cuộc họp, ngoại trưởng Hàn Quốc Yun Byung-se cho rằng cộng đồng quốc tế phải giữ lập trường cương quyết. Ba nước Hàn – Trung - Nhật cần hợp tác nhằm giải quyết bằng ngoại giao, hòa bình những vấn đề mà cộng đồng quốc tế, khu vực đang phải đối mặt. Cuối cùng, ba bên xác nhận sẽ hợp tác để tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh ba nước trong năm nay tại Nhật Bản.

Tại hội nghị lần này, Thủ tướng Shinzo Abe đã hội đàm với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương nghị và Ngoại trưởng Hàn Quốc Yun Byung-se. Thủ tướng Abe đề cập đến vấn đề Bắc Triều Tiên bắn tên lửa đạn đạo và cho rằng 3 nước cần liên kết chặt chẽ hướng tới ổn định và hòa bình của khu vực. Ông nói “Bắc Triều Tiên bắn tên lửa từ tàu ngầm rơi xuống vùng nhận diện phòng không của Nhật Bản. Đây là sự đe dọa nghiêm trọng về an ninh. Chúng ta phải kiên quyết xử lý việc Bắc Triều Tiên bắn tên lửa vào ngay sáng sớm ngày tổ chức hội nghị ngoại trưởng này”. Ông cho rằng 3 ngoại trưởng thảo luận với nhau về vấn đề vô cùng có ý nghĩa. Vì sự phồn vinh và hòa bình của khu vực, điều thiết yếu là ba quốc gia cùng hợp tác, chúng ta cùng chung trách nhiệm vì sự ổn định và hòa bình của khu vực, phải tiếp tục liên kết với nhau. Liên quan đến Hội nghị G20 sẽ tổ chức tại Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc vào tháng tới, Thủ tướng Abe mong muốn gặp gỡ với Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Park Geun-hye[2].

Ảnh Thủ tướng Shizo Abe hội đàm với Ngoại trưởng Vương Nghị và Ngoại trưởng Yun Byung-se

Nguồn: http://www3.nhk.or.jp/news/html/20160824/k10010652881000.html?utm_int=news-politics_contents_list-items_020

Bên lề Hội nghị ba bên, các cuộc gặp song phương cũng được diễn ra. Chiều ngày 24, Ngoại trưởng Nhật Bản Kishida Fumio đã có cuộc gặp song phương với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị. Ông trực tiếp lên án việc tàu Trung Quốc liên tục xâm phạm lãnh hải Nhật Bản quanh quần đảo Senkaku và mạnh mẽ yêu cầu làm tình hình giảm căng thẳng. Đồng thời, ông cũng đề cập đến vấn đề khai thác tài nguyên của Trung Quốc, yêu cầu tự kiềm chế, cải thiện tình hình trên biển Hoa Đông. Mặt khác, Ngoại trưởng Fumio Kishida cũng chỉ rõ sự cần thiết triển khai cơ chế liên lạc tránh xung đột bất ngờ trên không và trên biển.

Đáp lại, Ngoại trưởng Vương Nghị bày tỏ cần tránh tình hình mất kiểm soát, không làm tình hình xấu hơn, mong muốn cải thiện quan hệ với Nhật Bản, nhưng vẫn khẳng định lập trường từ trước đến nay rằng quần đảo Senkaku/Điếu ngư là lãnh thổ vốn có của Trung Quốc. Cuộc gặp song phương diễn ra tại Bộ ngoại giao sau khi Hội nghị ngoại trưởng ba nước Nhật - Trung - Hàn kết thúc. Sau cuộc họp, Ngoại trưởng Vương Nghị nói với báo giới rằng tình hình biển Hoa Đông sẽ trở lại bình thường. mặt khác ông cũng đề nghị phía Nhật Bản không nêu vấn đề Biển Đông và Hoa Đông tại Hội nghị G20 tới đây ở Trung Quốc[3].

Cùng ngày 24, Ngoại trưởng Nhật Bản và Hàn Quốc tiến hành hội đàm, thảo luận xung quanh việc Bắc Triều Tiên thử nghiệm tên lửa hạt nhân, vấn đề bắt cóc, cũng như môi trường an ninh châu Á. Ngoại trưởng Kishida đã nói về việc Nội các đã quyết định khoản ngân sách hỗ trợ phụ nữ mua vui và yêu cầu phía Hàn Quốc dỡ bỏ tượng phụ nữ trước của đại sứ quán Nhật Bản tại Hàn Quốc. Hơn nữa, ông cũng bày tỏ sự phản đối việc các quan chức Hàn Quốc đã lên đảo Takeshima (phía Hàn Quốc gọi là Dokdo) ngày 15/8. Hai bên thống nhất cùng liên kết chặt chẽ với Mỹ để ứng phó kịp thời trước việc Bắc triều Tiên liên tục bắn tên lửa, đồng thời tiến hành thỏa thuận Nhật - Hàn về vấn đề phụ nữ mua vui[4].

Có thể nói, Hội nghị ngoại trưởng lần này là cơ hội để ba nước gặp nhau trao đổi ý kiến thẳng thắn về những vấn đề song phương cũng như của cả khu vực. Hội nghị sẽ là bàn đạp tạo động lực cho hội nghị thượng đỉnh ba nước dự định tổ chức cuối năm nay.

Phan Cao Nhật Anh, Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]日中韓外相会談、険悪ムード必至…尖閣、ＴＨＡＡＤで「中国が浮いた構図」　日程まで決まらぬ状態

http://www.sankei.com/world/news/160821/wor1608210029-n1.html

[2]首相が中韓外相と会談「地域の安定には連携必要」

http://www3.nhk.or.jp/news/html/20160824/k10010652881000.html?utm_int=news-politics_contents_list-items_020

[3]日中外相会談 尖閣諸島周辺での領海侵入に直接抗議

http://www3.nhk.or.jp/news/html/20160824/k10010652861000.html?utm_int=news-politics_contents_list-items_023

[4]日韓外相 北朝鮮に“日米韓で連携” “慰安婦問題で努力”

http://www3.nhk.or.jp/news/html/20160824/k10010652571000.html?utm_int=news-politics_contents_list-items_028