Lực lượng phòng vệ Nhật Bản (SDF) đã bắt đầu huấn luyện cho các nhiệm vụ mới trong khuôn khổ luật an ninh mới được Thủ tướng Abe đưa ra năm ngoái như là cách để Nhật Bản đóng vai trò lớn hơn trong sứ mệnh kiến tạo hòa bình.

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Tomomi Inada ngày 24/8 nói rằng các lực lượng thay thế sắp tới ở Nam Sudan sẽ được huấn luyện từ ngày 25/8 cho nhiệm vụ gọi là “kaketsuke keigo” - trợ giúp các lực lượng gìn giữ hòa bình của các quốc gia khác và những người dân ở khu vực có giao tranh. Sư đoàn 9 thuộc quân khu Đông Bắc của SDF đóng tại căn cứ Aomori dự kiến sẽ điều tới Nam Sudan đơn vị kỹ thuật gồm 350 người thuộc Lực lượng Phòng vệ mặt đất vào tháng 11 tới, thay thế cho đơn vị hiện đang triển khai ở đây. Những binh sĩ này là một bộ phận trong phái bộ Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan (UMISS). Các nhân viên sẽ được huấn luyện trước tiên để bảo vệ các binh sĩ khác. Họ cũng sẽ được huấn luyện để làm việc với những người lính thuộc các nước khác trong việc bảo vệ các doanh trại ở Juba. Trong khóa huấn luyện, binh sĩ của Lực lượng Phòng vệ mặt đất sẽ rèn luyện kỹ năng cho 2 tình huống: (i) giải cứu nhân viên Liên Hợp Quốc và những người khác bị tấn công bên ngoài khu vực mà SDF được triển khai; (ii) phối hợp với quân đội của các quốc gia khác để bảo vệ doanh trại khi bị tấn công.

Thay đổi đáng kể nhất theo luật an ninh mới là Nhật Bản cho phép quân đội thực thi quyền phòng thủ tập thể trong phạm vi hạn chế - có nghĩa là Nhật Bản có thể huy động quân đội trợ giúp Mỹ và các quốc gia khác có quan hệ gần gũi với Nhật Bản bị tấn công vũ trang ngay cả khi bản thân Nhật Bản không bị tấn công. Như vậy, chính phủ đã mở rộng vai trò của SDF ở nước ngoài thông qua luật an ninh mới, bất chấp những lời chỉ trích cho rằng những thay đổi này làm xói mòn bản hiến pháp hòa bình thời hậu chiến của Nhật Bản và có thể biến SDF thành lực lượng chiến đấu chính thức. Theo bà Inada, việc chuẩn bị cho sự an toàn của bản thân và huấn luyện cho mọi tình huống khi SDF thực hiện những nhiệm vụ mới là điều rất quan trọng đối với SDF. Bà Inada nói với các phóng viên: “Tình hình xung quanh Nhật Bản đang trở nên nghiêm trọng. Quan trọng là SDF được đào tạo trong khuôn khổ Hiến pháp cho phép bởi những kỳ vọng đối với sự đóng góp của SDF đang trở nên lớn hơn”[1].

Mặc dù luật an ninh mới đã có hiệu lực gần 5 tháng trước, song chính phủ không có động thái khởi động huấn luyện trước cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng 7. Những người phản đối luật an ninh mới tiếp tục gọi nó là vi hiến. Trong khi đó, SDF đã được chuẩn bị cho nhiệm vụ bằng cách cập nhật các nguyên tắc tham gia. Chỉ huy cũng đã huấn luyện binh sĩ về những thay đổi.

Chiến thắng của liên minh cầm quyền tại cuộc bầu cử Thượng viện đã tạo điều kiện cho việc khởi động huấn luyện ở quy mô toàn diện. Tuy nhiên, điều kiện xấu đi ở Nam Sudan đã châm ngòi cho sự bấp bênh, đặc biệt là sau những ngày giao tranh giữa các binh lính theo Tổng thống Salva Kiir và những người trung thành với Phó tổng thống Riek Machar. Lo ngại về sự trở lại tình trạng chiến tranh dân sự, UNMISS cho biết sẽ sơ tán một số nhân viên trong khi tiếp tục "hoạt động quan trọng", bao gồm cả việc bảo vệ dân thường và trợ giúp nhân đạo. Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản cũng sơ tán nhân viên của mình. Một quan chức Bộ Quốc phòng cho biết SDF sẽ đến cứu hộ các binh sĩ khác và nhân viên Liên Hợp Quốc chỉ khi có cuộc tấn công xảy ra gần doanh trại. Vai trò chính của SDF ở Nam Sudan là kỹ thuật. Trong khi đó, thông báo của bà Inada cho phép SDF bắt đầu huấn luyện cho các tình huống khác theo luật an ninh, bao gồm việc bảo vệ các đồng minh[2].

Ngày 29/3/2016, luật an ninh quốc gia mới của Nhật Bản chính thức có hiệu lực. Theo đó, Nhật Bản lần đầu tiên cho phép quân đội có quyền tham chiến ở nước ngoài để bảo vệ các nước đồng minh, đồng thời các nguyên tắc sử dụng vũ khí cho SDF - vốn chỉ được giới hạn trong các mục tiêu tự vệ và đối phó với các tình huống khẩn cấp - cũng được nới lỏng nhằm cho phép Nhật Bản đóng vai trò “tích cực hơn” trong các chiến dịch gìn giữ hòa bình ở nước ngoài./.

Vũ Mai, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Ayako Mie, “SDF get green light to train for new peacekeeping roles”, The Japan Times

http://www.japantimes.co.jp/news/2016/08/24/national/sdf-get-green-light-train-new-peacekeeping-roles/.

[2] “Japan's SDF to begin training for new tasks under new security laws”, Nikkei Asian Review

http://asia.nikkei.com/Politics-Economy/International-Relations/Japan-s-SDF-to-begin-training-for-new-tasks-under-new-security-laws.