Ngày 9/9/2016, Bắc Triều Tiên đã tiến hành thành công vụ thử hạt nhân lần thứ 5 tại một địa điểm thử ở miền Bắc nước này. Các chuyên gia nói rằng vụ thử này có sức công phá vào khoảng 10 kiloton. Sức công phá này tương đương với 70-80% sức công phá của quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima. Viện nghiên cứu vũ khí hạt nhân Bắc Triều Tiên tuyên bố rằng họ đã hoàn tất việc xác nhận cuối cùng về mặt kết cấu, hoạt động và sức công phá của đầu đạn hạt nhân để gắn vào tên lửa đạn đạo. Bắc Triều Tiên giờ có thể chế tạo bất cứ lúc nào nhiều loại đầu đạn hạt nhân khác nhau với năng lực tấn công lớn, với số lượng cần thiết, nâng khả năng vũ khí hóa hạt nhân của nước này lên tiêu chuẩn cao hơn[1].

Trước đó, bốn lần thử hạt nhân của Bắc Triều Tiên diễn ra vào tháng 10 năm 2006, tháng 5 năm 2009, tháng 2 năm 2013 và tháng 1 năm 2016. Có thể nhận thấy những lần thử hạt nhân trước đây diễn ra khoảng 3 năm 1 lần, nhưng lần thử thứ 4 và 5 trong năm 2016 chỉ cách nhau 8 tháng. Đồng thời, trong năm 2016, chính quyền Kim Jong Un tiến hành bắn thử 21 tên lửa đạn đạo, một mức độ chưa có tiền lệ khiến các nước láng giềng và cộng đồng quốc tế lo ngại[2].

Có một điểm khác biệt của triều đại Kim Jong Un so với thời người cha Kim Jong Il là tính công khai trong việc sản xuất vũ khí hạt nhân. Nếu thời Kim jong Il che giấu việc thử nghiệm hạt nhân với cộng đồng quốc tế thì chính quyền Kim Jong Un muốn cho cả thế giới biết Bắc Triều Tiên là quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân.

Phân tích về vụ thử hạt nhân của Bắc Triều Tiên, Giáo sư Izumi Hajime, thuộc Đại học Quốc tế Tokyo cho rằng: Ý đồ chính của Bắc Triều Tiên trong lần thử hạt nhân lần thứ 5 này là để chứng tỏ đầu đạn hạt nhân của họ hoạt động đáng tin cậy. Các tên lửa hạt nhân gồm đầu đạn hạt nhân và tên lửa đạn đạo. Tôi tin rằng vụ thử hạt nhân mới đây được tiến hành với mục đích cho thấy Bình Nhưỡng đã tạo ra được các tên lửa hạt nhân mang đầu đạn hạt nhân và tên lửa đạn đạo ở trình độ hoàn hảo. Cách hữu hiệu nhất để thực hiện thử cho nổ đầu đạn hạt nhân là gắn các đầu đạn này vào tên lửa đạn đạo, phóng chúng bay qua Nhật Bản, và cho nổ ở đâu đó trên không giữa biển Thái Bình Dương. Tuy nhiên, Bắc Triều Tiên đã không thực hiện cách này, nhằm tránh kích động quá mức Nhật Bản và Mỹ. Như vậy có thể thấy vẫn còn có khả năng thay đổi lập trường của Bình Nhưỡng thông qua đàm phán[3].

Những lần thử nghiệm cho thấy kỹ thuật tên lửa mang đầu đạn hạt nhân của Bắc Triều Tiên có sự tiến triển rõ rệt. Chỉ trong năm 2016, Bắc Triều Tiên đã bắn hơn 20 quả tên lửa với 5 chủng loại khác nhau. Loại Teapodong 2 có tầm bắn vươn tới  lãnh thổ nước Mỹ, Musudan có thể tấn công căn cứ quân sự của Mỹ ở đảo Guam, loại tầm trung Nodong, loại tầm ngắn Scud và loại SLBM bắn từ tàu ngầm. Trong đó, loại Teapodong vẫn trong giai đoạn phát triển, song loại Nodong và Musudan có tầm bắn đến lãnh thổ Nhật Bản được xem là đã hoàn thiện[4].

Nhật Bản cho rằng việc Bắc Triều Tiên liên tục có các hành động khiêu khích là mối đe dọa đến cộng đồng quốc tế, vi phạm rõ ràng các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Nhật Bản không tha thứ và cực lực lên án vụ thử hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Thủ tướng Shizo Abe đã phát biểu trước các nhân viên cao cấp của Lực lượng Phòng vệ rằng, chỉ trong 9 tháng Bắc Triều Tiên đã thử hạt nhân 2 lần là hoàn toàn không thể chấp nhận được. Ông nói việc Bình Nhưỡng phóng tên lửa đạn đạo trong tháng 8, tháng 9 và các tên lửa rơi xuống vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản là việc chưa từng xảy ra. Nhật Bản đang đối mặt với tình hình rất nghiêm trọng trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng các hoạt động trên biển, như việc tầu Hải quân Trung Quốc xâm nhập lãnh hải Nhật Bản. Ông nói ông quyết tâm bảo vệ người dân Nhật Bản và cuộc sống hòa bình của người dân. Đề cập đến luật an ninh quốc gia mới của Nhật Bản cho phép Nhật Bản thực thi quyền phòng thủ tập thể, ông Abe nói hệ thống đã được thiết lập và bây giờ là lúc sử dụng. Ông lưu ý rằng Nhật Bản sẽ giương cao ngọn cờ “Tích cực đóng góp cho Hòa bình” và đóng góp nhiều hơn cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng của thế giới[5].

Ngày 26/9, lưỡng viện Quốc hội Nhật Bản nhất trí thông qua các nghị quyết phản đối mạnh mẽ vụ thử hạt nhân thứ 5 của Bắc Triều Tiên đồng thời kêu gọi chính phủ gia tăng áp lực đối với Bình Nhưỡng. Nghị quyết của Hạ viện miêu tả vụ thử hạt nhân là liều lĩnh và không thể chấp nhận được đối với Nhật Bản, nước duy nhất phải hứng chịu bom nguyên tử. Theo nghị quyết này, vụ thử của Bắc Triều Tiên là một thách thức nghiêm trọng cho khuôn khổ không phổ biến hạt nhân quốc tế và là mối đe dọa trực tiếp đối với an ninh Nhật Bản. Nghị quyết kêu gọi Chính phủ Nhật Bản, với tư cách là thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an, dẫn dắt các cuộc thảo luận để Liên Hợp Quốc đưa ra một nghị quyết mới. Nghị quyết của Hạ viện cũng kêu gọi chính phủ gia tăng sức ép đối với Bắc Triều Tiên thông qua các biện pháp trừng phạt của riêng mình.

Tuy nhiên, thực tế những vụ thử tên lửa, hạt nhân thành công của Bắc Triều Tiên cho thấy nước này đã vượt lên trước trong cạnh tranh vũ trang với Nhật Bản. Nhật Bản có dự kiến nâng cấp Hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo (BMD) nhưng sớm nhất phải tới tháng 4 năm 2017 mới bắt đầu, trong khi việc triển khai các hệ thống mới được thiết kế nhằm phá hủy đầu đạn đang bay phải mất nhiều năm mới thực hiện được. Tháng 6 năm 2016, tên lửa Musudan tầm trung đạt độ cao 1.000 km trên đường bay cho phép các đầu đạn của Bình Nhưỡng vượt ngoài tầm bắn của các tàu khu trục Aegis BMD đang tuần tra trên biển Nhật Bản. Do đó, các khẩu đội pháo tên lửa Patriot PAC-3 cũ hơn sẽ trở thành hang phòng vệ cuối cùng của Nhật Bản bảo vệ các thành phố lớn, trong đó có Tokyo.

Bộ Phòng vệ Nhật Bản có kế hoạch cải thiện hoạt động cho các tên lửa SM-3 cho hạm đội Aegis. Các tên lửa SM-3 được thiết kế để đánh chặn các đầu đạn ngay trên không trung song chúng chưa chắc có thể đối phó được với tên lửa Musudan hay không. Dài hạn hơn, Nhật Bản đang cân nhắc việc mua Hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) của hàng Lockheed Martin để bổ sung cho BMD, hoặc xây dựng các khẩu đội pháo Aegis ngoài bờ biển để tăng cường phòng thủ. Nhưng bất cứ hoạt động nào cũng sẽ phải mất vài năm để nghiên cứu và triển khai thực hiện[6].

Trong tình hình hiện tại, Nhật Bản cần đóng vai trò chủ động cùng với Mỹ và Hàn Quốc trong việc thuyết phục cộng đồng quốc tế gây áp lực đồng nhất nhằm khiến Bắc Triều Tiên từ bỏ thử nghiệm hạt nhân. Đặc biệt, Nhật Bản cần tìm kiếm sự hợp tác của Trung Quốc. Mặt khác, Nhật Bản là nơi có các căn cứ Mỹ đóng, do đó, Nhật Bản có thể trở thành một mục tiêu, nên cần nhanh chóng trang bị thêm vũ khí tối tân để cải thiện năng lực phòng thủ bằng tên lửa của nước mình.

Phan Cao Nhật Anh, Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]「北朝鮮核の脅威はどこまで」

http://www.nhk.or.jp/kaisetsu-blog/100/252285.html

[2]Nhật Bản tăng tốc chạy đua vũ khí với Triều Tiên

Bản dịch của TTXVN, Tin tham khảo thế giới ngày 06/10/2016, tr.18

[3]Tin NHK ngày 9/9/2016

http://www3.nhk.or.jp/nhkworld/vi/

[4]「北朝鮮核の脅威はどこまで」

http://www.nhk.or.jp/kaisetsu-blog/100/252285.html

[5]Tin NHK ngày 9/9/2016

http://www3.nhk.or.jp/nhkworld/vi/

[6]Nhật Bản tăng tốc chạy đua vũ khí với Triều Tiên

Bản dịch của TTXVN, Tin tham khảo thế giới ngày 06/10/2016, tr.19