Ngày 23 tháng 11 năm 2016, Hiệp định Thông tin Tình báo và An ninh chung (GSOMIA) giữa Nhật Bản và Hàn Quốc đã được ký kết. Đại sứ Nhật Bản Nagamine Yasumasa và Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Han Min-koo ký Hiệp định này tại Bộ Quốc phòng Hàn Quốc. Việc ký kết hiệp định này có thể giúp Nhật Bản và Hàn Quốc chia sẻ trực tiếp thông tin tình báo quân sự, trong đó có vũ khí hạt nhân và tên lửa của Bắc Triều Tiên mà không cần trung chuyển qua Mỹ. Các phương tiện truyền thông Nhật Bản đưa tin hiệp định đã đưa ra qui định nghiêm nghặt đối với cấp bảo mật của thông tin tình báo được chia sẻ. Tất cả thông tin tình báo mà Hàn Quốc cung cấp cho Nhật Bản sẽ được chỉ định là “mật” không được cung cấp cho bên thứ ba.

Chính phủ Hàn Quốc cho biết việc ký kết hiệp định giúp Hàn Quốc sử dụng linh hoạt chức năng tình báo của Nhật Bản, có thể trực tiếp lấy thông tin tình báo liên quan đến Triều Tiên từ Nhật Bản mà không cần thông qua Mỹ, đặc biệt là tình huống Triều Tiên triển khai hoạt động quân sự dồn dập đe dọa lợi ích an ninh của Hàn Quốc. Điều này giúp nâng cao độ chính xác của thông tin tình báo, đồng thời cũng sẽ tăng cường hợp tác quân sự giữa Nhật Bản và Hàn Quốc trong việc ứng phó với mối đe dọa hạt nhân từ Bắc Triều Tiên, và cũng có lợi cho ba bên Nhật – Mỹ - Hàn tiếp tục tăng cường hợp tác quân sự[1].

Hiệp định Thông tin Tình báo và An ninh chung Nhật - Hàn bao gồm 21 điều khoản, với nội dung chính quy định về cấp độ bí mật thông tin sẽ trao đổi, cách thức cung cấp thông tin, nguyên tắc bảo hộ thông tin, phạm vi đối tượng được tiếp cận thông tin, cách hủy thông tin sau khi trao đổi, đối sách đề phòng rò rỉ thông tin hay mất mát dữ liệu, và nguyên tắc giải quyết tranh chấp. Cấp độ bí mật quân sự trao đổi giữa hai bên được quy định là những bí mật quân sự cấp II trở xuống. Luật bảo hộ bí mật quân sự của Hàn Quốc chia thông tin quân sự làm ba cấp độ. Cấp độ I là những thông tin nếu bị rò rỉ sẽ gây nguy hiểm nghiêm trọng tới an ninh, an toàn quốc gia. Cấp độ II là những thông tin “nguy hiểm” đáng kể nếu bị rò rỉ, và cấp độ III là thông tin “tương đối nguy hiểm” nếu bị rò rỉ. Thông tin quân sự cấp độ I không thuộc phạm vi trao đổi giữa Seoul và Tokyo theo hiệp định này. Hiệp định trên cũng quy định rằng các bí mật quân sự phải được truyền đạt tới người phụ trách thông qua kênh liên lạc giữa hai Chính phủ, và hai nước phải chịu trách nhiệm về bảo mật thiết bị lưu trữ thông tin liên quan. Hiệp định này có hiệu lực một năm, và sẽ tự động gia hạn thêm mỗi lần một năm nếu hai nước không có thông báo bằng văn bản cho nước kia trong vòng 90 ngày trước khi hiệp định hết hiệu lực[2].

Thực tế, cách đây 4 năm, Hàn Quốc và Nhật Bản đã nhất trí ký kết Hiệp định Thông tin Tình báo và An ninh chung (GSOMIA). Sau đó, Hàn Quốc đã đề nghị hoãn do vấp phải chỉ trích của quốc hội nước này về việc chính phủ không công khai đàm phán xúc tiến hiệp định với Nhật Bản. Trước động thái của Bắc Triều Tiên, Hàn Quốc mở lại đối thoại với Nhật Bản về hiệp định chia sẻ thông tin tình báo quân đội để đối phó với các mối đe dọa từ Bình Nhưỡng hiệu quả tốt hơn[3].

Trong năm 2016, Bắc Triều Tiên đã tiến hành thành công vụ thử hạt nhân lần thứ 5 có sức công phá vào khoảng 10 kiloton. Sức công phá này tương đương với 70-80% sức công phá của quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima[4]. Bắc Triều Tiên cũng đã bắn hơn 20 quả tên lửa với 5 chủng loại khác nhau khiến các nước láng giềng trong đó có Nhật Bản và Hàn Quốc vô cùng lo ngại. Những hành động của Bắc Triều Tiên vô hình trung khiến Nhật Bản và Hàn Quốc phải chung tay tăng cường sức mạnh đối phó với sự đe dọa từ Bắc Triều Tiên.

Năm 2016, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye hai lần gặp gỡ trực tiếp tại Hội nghị thượng đỉnh An ninh Hạt nhân vào tháng 4 và Hội nghị thượng đỉnh Á-Âu (ASEM) vào tháng 7. Bên canh đó là các cuộc trao đổi, gặp gỡ giữa Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Ngoại giao hai nước. Một trong những chủ đề quan trọng được bàn giữa các lãnh đạo là việc đối phó với việc Bắc Triều Tiên liên tục thử nghiệm hạt nhân và bắn tên lửa.

Sau khi hiệp định được ký kết, Ngoại trưởng Nhật Bản Kishida Fumio nói ông hy vọng hiệp định này sẽ giúp trao đổi thông tin thuận lợi và nhanh chóng hơn, trong tình hình có các mối đe dọa do việc phát triển hạt nhân và tên lửa của Bắc Triều Tiên. Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc cho biết ông hy vọng hiệp định này sẽ đẩy mạnh năng lực giám sát của nước này, đồng thời tăng cường mạnh mẽ khả năng đối phó với những hành động khiêu khích của Bắc Triều Tiên[5].

Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, ông Ned Price hoan nghênh Hiệp định An ninh chung về Chia sẻ Thông tin Tình báo giữa Nhật Bản và Hàn Quốc. Ông nói hiệp định sẽ cho phép Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ tăng cường hợp tác 3 bên trong việc đối phó với mối đe dọa từ Bắc Triều Tiên.

Đánh giá về Hiệp định Thông tin Tình báo và An ninh chung giữa Nhật Bản và Hàn Quốc, ông Mark Fitzpatrick, giám đốc điều hành của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế của Mỹ (IISS) nói rằng hiệp định được ký vào ngày 23/11 là quá muộn. Những người phản đối hiệp định tỏ ra thiển cận và hời hợt. Đây là sự hợp tác quan trọng để chống lại kẻ thù chung, một kẻ thù trở nên mạnh và nguy hiểm hơn. Theo ông Mark Fitzpatrick, dù có những kết nối quân sự trực tiếp mới giữa Tokyo và Seoul, khối lượng thông tin tình báo sẽ không giảm và tốc độ nhận thông tin của các lực lượng Mỹ không bị chậm lại[6].

Phan Cao Nhật Anh, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]Xung quanh thỏa thuận chia sẻ thông tin tình báo Hàn Quốc – Nhật Bản

Bản dịch của Thông tấn xã Việt Nam, Tin tham khảo thế giới ngày 28/11/2016, tr.13

[2]Ký kết Hiệp định đảm bảo thông tin quân sự chung Hàn-Nhật, http://world.kbs.co.kr/vietnamese/news/news_hotissue_detail.htm?lang=v&id=news_hotissue&No=10063269&current_page=

[3]Japan, U.S., S Korea to step up pressure on N Korea

https://www.japantoday.com/category/politics/view/s-korea-plans-to-restart-talks-on-military-pact-with-japan

[4]「北朝鮮核の脅威はどこまで」

http://www.nhk.or.jp/kaisetsu-blog/100/252285.html

[5]Tin NHK truy cập ngày 23/11/2016

https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/vi/

[6]Xung quanh thỏa thuận chia sẻ thông tin tình báo Hàn Quốc – Nhật Bản

Bản dịch của Thông tấn xã Việt Nam, Tin tham khảo thế giới ngày 28/11/2016, tr.15