Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc có phần xấu đi sau vụ các nhà hoạt động của Hàn Quốc dựng một bức tượng “phụ nữ mua vui” bên ngoài lãnh sự quán Nhật Bản tại thành phố Busan. Ngày 28/12, lần đầu tiên, các nhà hoạt động xã hội Hàn Quốc đã đặt bức tượng “phụ nữ mua vui” tại đó, thể hiện sự phản đối của Hàn Quốc đối với thỏa thuận Hàn - Nhật đạt được hồi năm 2015 về việc giải quyết dứt điểm vấn đề phụ nữ mua vui. Sau đó, chính quyền thành phố Busan ngay lập tức đã cho di dời bức tượng này khỏi địa điểm trên và cho biết bức tượng này sẽ được trao trả cho các nhà hoạt động xã hội. Tuy nhiên, sau khi biết được thông tin về chuyến viếng thăm đền Yasukuni của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Tomomi Inada ngày 29/12, ngay ngày hôm sau 30/12, thành phố cảng Busan thuộc miền Nam Hàn Quốc cho biết thành phố này sẽ tiếp tục cho phép các nhà hoạt động xã hội đặt một bức tượng biểu trưng cho các nạn nhân nộ lệ tình dục trong thời chiến tranh với Nhật Bản bên ngoài lãnh sự quán của Nhật Bản tại đây. Một quan chức địa phương, ông Park Sam-Seok cho biết: “Chúng tôi sẽ không ngăn cản nhóm công dân trên dựng tượng ở đó nếu họ muốn làm vậy”[1].

“Phụ nữ mua vui” là từ dùng để gọi những phụ nữ bị bắt làm nô lệ tình dục, nhiều phụ nữ ở các nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Philippines và một số nơi khác từng bị bắt làm việc tại các nhà thổ của quân đội Nhật trong Thế chiến II, “mua vui” cho lính Nhật. Các nhà hoạt động Hàn Quốc ước tính có 200.000 nạn nhân là người Hàn Quốc. Bức tượng đặt ngoài lãnh sự quán Nhật Bản khắc họa một cô gái trẻ với mái tóc ngắn, ngồi trên ghế, đi chân trần, gợi đến hình ảnh người “phụ nữ mua vui”.

Việc Hàn Quốc cho phép dựng bức tượng về “phụ nữ mua vui”, đã gây tác động xấu cho mối quan hệ song phương Nhật - Hàn. Ngày 6/1, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga cho biết, Nhật Bản quyết định tạm thời triệu hồi Đại sứ Nhật Bản tại Hàn Quốc Yasumasa Nagamine về nước để phản đối vụ việc. Nhật Bản cũng quyết định đình chỉ các cuộc đối thoại kinh tế cấp cao với Hàn Quốc, trong đó có thỏa thuận trao đổi tiền tệ giữa hai nước. Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso nói rằng các cuộc đối thoại về tiền tệ và kinh tế phải được xây dựng trên niềm tin và nếu không có lòng tin với nhau thì đối thoại khó có thể được tiếp tục[2].

Trong khi đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Shinsuke Sugiyama cũng cho biết đã chuyển lời đề nghị di dời bức tượng tới Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hàn Quốc Lim Sung-Nam trong cuộc gặp vào ngày 5/1 tại thủ đô Washington - Mỹ. Về phần mình, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga đã nêu rõ, Chính phủ Nhật Bản rất lấy làm tiếc về tình hình này, đồng thời nhấn mạnh rằng Nhật Bản đã nhiều lần đề nghị Hàn Quốc giải quyết vấn đề “phụ nữ mua vui” một cách thỏa đáng, nhưng tình hình không cải thiện. Ông Suga cho biết, Nhật Bản đưa ra quyết định đáp trả đối với phía Hàn Quốc vì nước này đã vi phạm công ước viên về quan hệ lãnh sự, vốn đòi hỏi nước chủ nhà phải bảo vệ sự an toàn lẫn danh dự cho các cơ quan ngoại giao nước ngoài. Với thỏa thuận song phương về vấn đề “phụ nữ mua vui” đã đạt được vào hồi tháng 12/2015, Nhật Bản và Hàn Quốc cam kết giải quyết vấn đề này “một cách dứt khoát và triệt để”. Theo đó, thủ tướng Nhật Bản Shizo Abe chính thức gửi lời xin lỗi và thành lập quỹ hỗ trợ trị giá 1 tỉ Yên (tương đương 8.3 triệu USD) để giúp đỡ 46 phụ nữ Hàn Quốc là nạn nhân của chính sách “Phụ nữ mua vui” còn sống. Tuy nhiên, về phía các nhà hoạt động xã hội Hàn Quốc cho rằng những động thái tích cực từ thỏa thuận này vẫn là thỏa đáng và họ tiếp tục đưa ra những phản đối bằng việc đặt các bức tượng tại lãnh sự quán và đại sứ quán cuả Nhật Bản tại Hàn Quốc[3].

Trong cuộc điện đàm với Phó tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 6/1, Thủ tướng Nhật Shinzo Abe cũng đã đề cập đến vấn đề “phụ nữ mua vui” giữa Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong đó ông Abe cho rằng Nhật Bản và Hàn Quốc cần thực thi nghiêm chỉnh theo thỏa thuận đạt được hồi năm 2015. Ông Biden đã đưa ra mong muốn rằng hai nước đồng minh của Mỹ sẽ thực hiện đúng với thỏa thuận được cam kết hồi năm 2015[4].

Về phía Hàn Quốc cũng ngay lập tức có phản ứng, cùng ngày 6/1, đại diện nước này cho biết việc Nhật Bản tạm thời triệu hồi đại sứ Nhật Bản tại Seoul là hết sức đáng tiếc. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Hàn Quốc khẳng định, Chính phủ Hàn Quốc mong muốn hai nước nên duy trì các bước tiến trong quan hệ song phương dựa trên cơ sở lòng tin cho dù có gặp bất cứ thử thách nào. Trong khi đó, Bộ Tài chính Hàn Quốc cùng ngày cũng đã kêu gọi hai nước nên tiếp tục thúc đẩy hợp tác kinh tế và tài chính bởi vấn đề này không liên quan đến mối quan hệ chính trị và ngoại giao giữa hai nước[5].

Mới đây, ngày 8/1, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tiếp tục kêu gọi Hàn Quốc dỡ bỏ bức tượng “phụ nữ mua vui” dựng bên ngoài lãnh sự quán Nhật Bản ở thành phố Busan và thực thi thỏa thuận song phương mà hai nước đạt được năm 2015 nhằm giải quyết những vấn đề tồn đọng giữa hai bên. Phát biểu trong chương trình của Đài Phát thanh và Truyền hình Nhật Bản (NHK), Thủ tướng Abe cho rằng phía Hàn Quốc nên cho thấy sự chân thành của mình (ý nói tới trong vấn đề bức tượng phụ nữ mua vui). Theo ông Abe, Hàn Quốc nên thực thi thỏa thuận song phương đạt được năm 2015 cho dù có sự thay đổi trong ban lãnh đạo của nước này bởi điều này thể hiện sự tin tưởng lẫn nhau[6].

Sau khi thế chiến thứ hai chấm dứt, Nhật Bản và Hàn Quốc, hai quốc gia trong khu vực Đông Bắc Á có nền kinh tế phát triển vượt bậc, là hai nước đồng minh thân thiết của Mỹ; cùng hợp tác với nhau trong lĩnh vực thương mại và trong các vấn đề an ninh, nhất là về mối đe dọa chung vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Tuy nhiên quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc trong thời gian gần đây tiếp tục vấp phải những song gió vì sự bất bình lịch sử chưa được giải toả. Có thể nhận thấy rằng những vấn đề của quá khứ luôn là rào cản trong việc gia tăng hợp tác giữa Hàn Quốc-Nhật Bản, trong đó có vấn đề “phụ nữ mua vui”. Cho đến nay, việc giải quyết vấn đề này vẫn luôn là một khúc mắc lớn trong quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc. Là hai quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn trong khu vực Đông Bắc Á, quan hệ Nhật-Hàn có vai trò vô cùng quan trọng. Vì vậy, yêu cầu đặt ra đòi hỏi hai nước cần kiểm soát và giải quyết triệt để những bất đồng lịch sử, đồng thời thúc đẩy hợp tác, góp phần cho sự ổn định và phồn vinh của khu vực Đông Bắc Á nói riêng, thế giới nói chung.

Trần Mỹ Hoa, Trung tâm Nghiên cứu nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] S Korea allows new 'comfort woman' statue in Busan

https://www.japantoday.com/category/politics/view/s-korea-allows-new-comfort-woman-statue-in-busan

[2]  [4] Japan recalls envoys from S Korea over 'comfort woman' statue

https://www.japantoday.com/category/politics/view/japan-recalls-envoys-from-s-korea-over-comfort-woman-statue

[3] Japan recalls envoys over new ‘comfort women’ statue in Busan

http://www.japantimes.co.jp/news/2017/01/06/national/politics-diplomacy/japan-pulls-envoy-south-korea-comfort-women-dispute/#.WHMCrNKLTDc

[5] South Korea terms recalls ‘extremely regrettable’

http://www.japantimes.co.jp/news/2017/01/06/national/politics-diplomacy/south-korea-terms-recalls-extremely-regrettable/#.WHMkMNKLTDc

[6]Abe urges South Korea to remove ‘comfort women’ statue at Busan, claims 2015 agreement at stake

http://www.japantimes.co.jp/news/2017/01/08/national/abe-urges-south-korea-remove-comfort-women-statue-says-agreements-credibility-stake/#.WHMEmNKLTDd