Ngày 9/2, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tới Washington bắt đầu chuyến thăm chính thức Mỹ, với hy vọng rằng các cam kết giúp tạo ra công ăn việc làm cho người Mỹ và củng cố quân đội sẽ thuyết phục tân Tổng thống Donald Trump hạ nhiệt trong vấn đề thương mại và tiền tệ cũng như đứng về phía đồng minh lâu năm là Nhật Bản. Chuyến thăm lần này hứa hẹn sẽ góp phần quan trọng trong việc củng cố mối quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật bền chặt trong tương lai.

Chánh văn phòng Nội Nhật Bản Yoshihide Suga đã nói rằng: “Trong bối cảnh các quan hệ an ninh trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, chuyến thăm là một minh chứng cho mối quan hệ đồng minh Mỹ- Nhật bền vững có tầm quan trọng cả trong và ngoài nước”.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump từng cho rằng Nhật Bản, Trung Quốc và Mexico có thể là những nước làm thâm hụt thương mại của nước Mỹ, đồng thời cáo buộc Tokyo đã sử dụng chính sách tiền tệ nhằm phá giá nội tệ để đẩy mạnh xuất khẩu. Về phía Nhật Bản, Masahiko Shibayama, cố vấn của Thủ tướng Abe thì cho biết: “Nhật Bản thực hiện nới lỏng tiền tệ, sử dụng chính sách tài khóa và cải cách cơ cấu để thoát khỏi tình trạng giảm phát. Nhật Bản không tham gia vào việc phá giá đồng nội tệ để cạnh tranh hoặc nhằm mục đích nào khác. Nhật Bản sẽ đưa ra lập luận rằng dựa trên thực tế là sản xuất ô tô ở Nhật Bản đang góp phần tạo việc làm cho người Mỹ thông qua các công ty con tại đó”.

Bên cạnh đó, trong chiến dịch tranh cử của mình, ông Trump cũng từng phàn nàn rằng, Tokyo đã không chi trả đầy đủ các khoản chi phí cho việc bảo vệ an ninh của Mỹ. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis đã khẳng định mối quan hệ liên minh bền vững với Tokyo khi ông đến thăm Nhật Bản vào hồi đầu tháng 2. Ngoài ra, Tổng thống Mỹ Trump cũng đã từng tuyên bố rút Mỹ ra khỏi Hiệp định Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) và nói rõ thay vào đó ông muốn có một thỏa thuận thương mại tự do (FTA) song phương với Tokyo[1].

Ngày 10/2 khi cuộc gặp chính thức giữa thủ tướng Nhật Shinzo Abe và  tổng thống Mỹ Donald Trump được diễn ra tại Nhà Trắng, trong cuộc họp báo chung, Tổng thống Trump đã không nhắc lại những tuyên bố khi tranh cử. Thay vào đó, ông Trump đã dành cho thủ tướng Nhật nghi lễ đón tiếp nồng hậu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã bắt đầu cuộc gặp gỡ bằng một cái ôm và bắt tay khi ông Abe bước vào Nhà Trắng. Sự thân thiện của ông Trump được xem là một khẳng định mang ý nghĩa hoan nghênh chào đón Nhật Bản trong bối cảnh có những thách thức từ phía Trung Quốc về các tranh chấp lãnh thổ trên biển và việc Bắc Triều Tiên không ngừng phát triển vũ khí hạt nhân. Ông Trump tuyên bố: “Chúng tôi cam kết vì an ninh Nhật Bản và tất cả khu vực nằm dưới sự quản lý của Tokyo, củng cố tăng cường hơn nữa mối quan hệ liên minh vô cùng quan trọng giữa hai nước”. Ông nói thêm: Mối liên hệ giữa hai quốc gia, tình bạn hữu nghị giữa nhân dân hai nước rất sâu đậm. Chính quyền chúng tôi cam kết đưa mối quan hệ đó trở nên gần gũi hơn nữa”.

Tuyên bố chung Mỹ - Nhật Bản cho biết, Mỹ cam kết bảo vệ Nhật Bản bằng năng lực quân sự hạt nhân và truyền thống là không hề thay đổi. Nhật Bản tiếp tục nhận được sự ủng hộ từ Mỹ trong tranh chấp với Trung Quốc liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông. Hai nhà lãnh đạo khẳng định Điều 5 trong hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật Bản bao gồm cả quần đảo này.

Phải nói rằng, tuyên bố này được xem là một chiến thắng đối với ông Abe khi chuyến đi lần này, nhà lãnh đạo Nhật mang theo những hy vọng về xây dựng niềm tin và tình bạn với tân Tổng thống Mỹ, đồng thời gửi đi một thông điệp rằng mối liên minh đã tồn tại hàng thập kỷ giữa hai nước là không thể lay chuyển. Ông Abe đã gửi lời mời ông Trump sang thăm Nhật Bản trong năm nay và ông Trump đã nhận lời. Phó tổng thống Mỹ Mike Pence dự kiến sẽ tới Tokyo trước chuyến thăm của ông Trump.

Tuy nhiên, vẫn có những vẫn đề tồn tại ở một lĩnh vực quan trọng khác đó là thương mại. Sau khi ông Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Ông Abe đã nói rằng ông hiểu rõ về quyết định này của ông Trump và ông cũng cho biết Nhật Bản và Mỹ đã nhất trí về một khuôn khổ mới cho đối thoại kinh tế. Ông Abe nói: Tôi khá lạc quan và tin rằng cuộc đối thoại này mang lại những kết quả tốt, đồng thời ông nhấn mạnh Tokyo mong muốn có một bộ quy tắc bình đẳng áp dụng chung cho thương mại trong khu vực.

Trong quá khứ, Nhật Bản đã từng có những lo ngại về chính sách chiến lược “nước Mỹ trên hết” mà Tổng thống Trump theo đuổi về những chính sách đối ngoại của Mỹ ở châu Á, cũng như việc ông Trump rút khỏi TPP sẽ ảnh hưởng thế nào đến quan hệ kinh tế song phương. Tuy vậy, ông Abe cũng vẫn đưa ra cam kết rằng Nhật Bản sẽ giúp tạo ra những việc làm ở Mỹ, nhằm hy vọng thuyết phục ông Trump giảm nhiệt trong các vấn đề kinh tế và giữ vững liên minh giữa hai nước[2].

Sau cuộc gặp tại Nhà Trắng ngày 11/2, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã đến câu lạc bộ golf Trump National Jupiter tại Palm Beach, Florida để cùng chơi golf và trao đổi về các vấn đề mà hai nhà lãnh đạo cùng quan tâm sau cuộc hội đàm tại Nhà Trắng.Trận đấu golf giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe kéo dài khoảng 4 giờ. Toàn bộ phóng viên đều không được phép theo dõi hai nhà lãnh đạo chơi golf. Tuy nhiên, sau đó Tổng thống Mỹ đăng tải trên trang Twitter, trận đấu golf đã diễn ra tốt đẹp, ông viết: “Có khoảng thời gian tuyệt vời đón tiếp Thủ tướng Shinzo Abe tại Mỹ”[3].

Có thể thấy, sau trận đấu golf trên, cùng những cam kết mà ông Trump và ông Abe đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh giữa hai nhà lãnh đạo tại Washington trước đó một ngày, mối quan hệ Nhật Bản và Mỹ sẽ tiếp tục được củng cố trong thời gian tới. Tờ Guardian của nhận định, trận đấu golf lần này được xem là đỉnh cao trong chiến lược “lấy lòng” nhau của hai nhà lãnh đạo Mỹ-Nhật Bản. Còn theo truyền thông Mỹ, việc ông chủ Nhà Trắng mời ông Abe đi nghỉ ở biệt thự riêng và chơi golf vì muốn tiếp tục phương thức ngoại giao truyền thống hiệu quả của các Tổng thống tiền nhiệm - “ngoại giao nghỉ dưỡng”, đồng thời bày tỏ nỗ lực cải thiện quan hệ ngoại giao với Nhật Bản. Về phía mình, nhà lãnh đạo Nhật Bản cũng xem đây là cơ hội để xây dựng mối quan hệ cá nhân thân mật hơn với tân Tổng thống Mỹ Donald Trump[4].

Ông Abe là lãnh đạo quốc tế đầu tiên gặp ông Trump sau khi vị tỷ phú chiến thắng trong cuộc đua vào Nhà Trắng. Trước đó, Thủ tướng Shinzo Abe đã có cuộc gặp không chính thức với ông Trump, khi vừa mới đắc cử tổng thống Mỹ, ở tòa tháp Trump, New York ngày 17/11. Chuyến thăm lần này của Thủ tướng Abe mang lại nhiều ý nghiã to lớn, không chỉ thể hiện sự nồng ấm trong mối quan hệ giữa hai nước mà còn phần nào thể hiện mối quan hệ thân thiết giữa hai lãnh đạo, đồng thời chuyển tải đi một thông điệp rằng quan hệ đồng minh giữa Nhật-Mỹ sẽ vững mạnh hơn dưới thời chính quyền mới của Mỹ.

Trần Mỹ Hoa, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Abe to propose new cabinet level talks with U.S

https://www.japantoday.com/category/politics/view/abe-to-propose-new-cabinet-level-talks-with-u-s

[2] Trump, Abe discuss security alliance, trade

https://www.japantoday.com/category/politics/view/trump-abe-discuss-security-trade-alliance

[3] Trump, Abe take a swing at golf diplomacy

https://www.japantoday.com/category/politics/view/trump-abe-take-a-swing-at-golf-diplomacy

[4] “Ngoại giao sân golf” củng cố quan hệ đồng minh Mỹ-Nhật

http://vov.vn/thegioi/ngoai-giao-san-golf-cung-co-quan-he-dong-minh-mynhat-592975.vov