Nhận lời mời của Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Nhật Hoàng Akihito và Hoàng Hậu lần đầu tiên tới thăm Việt Nam từ ngày 28-2 đến 5-3. Đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên kể từ khi Nhật Hoàng bày tỏ mong muốn thoái vị vào tháng 8 năm 2016. Việt Nam là quốc gia thứ 28 mà Nhật Hoàng và Hoàng Hậu tới thăm sau khi lên ngôi, và là quốc gia thứ 51 nếu tính cả những nước mà hai vị đã tới thăm khi còn là Thái tử và Công nương.

Chuyến thăm của Nhật Hoàng diễn ra trong bối cảnh quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đang được tăng cường mạnh mẽ. Nhật Bản là quốc gia viện trợ nhiều nhất cho Việt Nam, xây dựng cơ sở hạ tầng, bệnh viện, trường học gắn liền với đầu tư tư nhân của Nhật Bản được triển khai. Giao lưu nguồn nhân lực đang phát triển mạnh, theo Bộ ngoại giao Nhật Bản, số lượng công ty Nhật Bản vào Việt Nam gia tăng liên tục, số người Nhật Bản sinh sống và làm việc tại Việt Nam khoảng 15000 người, tăng gấp 3 lần trong 10 năm qua. Số người Việt sống tại Nhật Bản là hơn 180.000 người, trong đó lưu học sinh khoảng 59000 người, tăng 10 lần trong 5 năm qua[1].

Phát biểu với Chủ tịch nước Trần Đại Quang trong buổi tiệc chiêu đãi, Nhật Hoàng bày tỏ sự vui mừng khi đến thăm Việt Nam và cảm ơn về sự đón tiếp nồng hậu trong các chuyến thăm Việt Nam của Thái tử Naruhito năm 2009 và Hoàng tử Akishino năm 2012. Ngài nói rằng hai nước đã có mối liên hệ với nhau từ xa xưa, khi vào thế kỷ 8, giai điệu nhạc Lâm Ấp ở miền Trung Việt Nam đã được mang sang và trình diễn trong buổi lễ tại Nara, cố đô Nhật Bản. Hình thức âm nhạc này là nhạc cổ Nhật Bản và được biểu diễn cho đến ngày nay. Nhã nhạc ở Huế và nhạc cổ Nhật Bản có chung nguồn gốc.

Ngoài ra, từ thế kỷ 16-17, nhiều thuyền giao thương của Nhật Bản đã ghé thăm thương cảng ở Hội An, Huế, và tạo dựng nên khu phố người Nhật. Sau đó, do chính sách bế quan tỏa cảng của Nhật Bản, giao lưu giữa hai nước tạm dừng, nhưng đến đầu thế kỷ 20, khoảng 200 thanh niên Việt Nam sang du học Nhật Bản theo phong trào Đông Du.

Kể khi quan hệ ngoại giao hai nước được chính thức thiết lập vào năm 1973, hơn 40 năm qua giao lưu giữa hai nước ngày càng rộng mở. Hiện nay, có khoảng 180.000 người Việt là lưu học sinh, thực tập sinh,… tại Nhật Bản. Trong đó, khoảng 500 người vừa làm việc vừa thực tập tại các cơ sở phúc lợi, bệnh viện để trở thành y tá, hộ lý tại Nhật Bản trong tương lai.

Hiện nay, giao lưu giữa nhân dân hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, đồng thời sự gần gũi về văn hóa được nâng cao. Nhật Hoàng mong chuyến thăm lần này sẽ góp phần tăng cường hơn nữa sự hiểu biết lẫn nhau cũng như tình gắn bó hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam – Nhật Bản[2].

Quan hệ Việt Nam–Nhật Bản hiện nay là quan hệ Đối tác Chiến lược Sâu rộng vì Hòa bình và Phồn vinh ở Châu Á và đang trong giai đoạn tốt nhất trong lịch sử. Năm 2018 tới đây sẽ là kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản. Về chuyến thăm của Nhật Hoàng lần này, ông Tsutsui Toyoharu, chủ tịch Hiệp hội Giao lưu Văn hóa Nhật - Việt hi vọng đây là cầu nối giữa hai nước Nhật Bản - Việt Nam và là cơ hội tuyệt vời để làm mối quan hệ hai nước gần gũi hơn nữa[3].

Nhật Hoàng là biểu tượng của quốc gia và cộng đồng dân tộc Nhật Bản. Vị trí của Nhật Hoàng xuất phát từ ý chí nguyện vọng của người dân đất nước Nhật Bản và mọi hoạt động của Nhật Hoàng liên quan đến quốc gia đều phải tham khảo ý kiến và được Nội các thông qua. Vì vậy những chuyến công du của Nhật Hoàng đều có ý nghĩa sâu sắc, thể hiện rõ đường lối chính sách đối ngoại của Nhật Bản.

Tiến sỹ Satoru Nagao, chuyên gia của Diễn đàn nghiên cứu chiến lược Nhật Bản nhận định chuyến thăm của Nhật Hoàng Akihito rất quan trọng cho quan hệ song phương. Nhật Hoàng là biểu tượng của Nhật Bản, khi ông đến thăm Việt Nam có nghĩa là Nhật Bản xem Việt Nam là đối tác cực kỳ quan trọng. Vài năm tới, ông có thể thoái vị như mong muốn. Vì thế, lần này có thể là là một trong những chuyến công du nước ngoài cuối cùng của Nhật Hoàng Akihito. Khi ông đến Việt Nam, truyền thông Nhật Bản luôn đưa tin sát sao, giúp cho mọi người dân Nhật Bản nhận thấy vai trò quan trọng của Việt Nam[4].

Phan Cao Nhật Anh, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]両陛下 きょうからベトナムを公式訪問

http://www3.nhk.or.jp/news/html/20170228/k10010892271000.html?utm_int=news-international_contents_list-items_024

[2]天皇陛下の晩餐会におけるお言葉全文

http://www.sankei.com/life/news/170301/lif1703010082-n1.html

[3]両陛下 きょうからベトナムを公式訪問

http://www3.nhk.or.jp/news/html/20170228/k10010892271000.html?utm_int=news-international_contents_list-items_024

[4]Nhật Bản xem Việt Nam là đối tác cực kỳ quan trọng

Báo Thanh niến số 61, Thứ năm 2/3/2017, tr.3