Từ ngày 3 đến 7 tháng 7, NHK tiến hành khảo sát qua điện thoại ngẫu nhiên đối với 2.253 người, từ 18 tuổi trở lên. Có 1.233 người đã trả lời khảo sát, tương đương 55%. Kết quả cho thấy tỷ lệ ủng hộ nội các của ông Abe đã giảm xuống mức thấp chưa từng có kể từ khi nội các thứ 2 của ông được thành lập. Đây là lần đầu tiên trong khoảng 2 năm tỷ lệ không ủng hộ đã vượt quá tỷ lệ ủng hộ. So với tháng 6, tỉ lệ ủng hộ trong tháng 7 giảm 13 điểm xuống 35%, trong khi tỉ lệ không ủng hộ tăng 12 điểm lên 48% (Xem hình 1).

Hình 1: Tỉ lệ ủng hộ Nội các Thủ tướng Shinzo Abe

Nguồn: Điều tra của NHK

Từ tháng 4 năm 2017, cách thức điều tra qua điện thoại có một chút thay đổi nên khó có thể đánh giá, nhưng tỉ lệ ủng hộ 35% là con số thấp nhất kể từ khi ông Abe trở lại cầm quyền lần thứ 2 vào cuối năm 2012 đến nay. Trong số những người ủng hộ, 44% nói rằng nội các của ông Abe có vẻ như tốt hơn các nội các khác. 19% nói ủng hộ vì khả năng thực thi chính sách của nội các. 16% nói vì nội các được lãnh đạo bởi chính đảng mà họ ủng hộ. Với những người không ủng hộ, 44% nói họ không tin tưởng vào tính cách của thủ tướng. 29% nói không kỳ vọng nhiều vào chính sách của nội các. 8% nói có thể có nội các khác tốt hơn thay thế[1].

Thực tế, tháng 8 năm 2015, tỉ lệ không ủng hộ đã từng cao hơn tỉ lệ ủng hộ khi xảy ra những tranh luận liên quan đến luật an ninh quốc gia. Sự thay đổi tỉ lệ ủng hộ trong tháng 7 lần này đã có những dấu hiệu từ trước đó. Tháng 3 năm 2017, tỉ lệ ủng hộ có xu hướng giảm, trong khi tỉ lệ không ủng hộ bắt đầu gia tăng. Đây là thời điểm xuất hiện vấn đề liên quan đến Moritomo Gakuen khi cơ quan này được cho là đã mua một mảnh đất thuộc sở hữu nhà nước ở Osaka, phía Tây Nhật Bản, với giá thấp hơn nhiều mức định giá. Chủ tịch Moritomo Gakuen, ông Kagoike Yasunori, điều trần tại Quốc hội rằng, vào năm 2015, ông nhận được khoản tài trợ 1 triệu yên, tức là khoảng 9.000 USD, từ vợ ông Abe. Đảng Dân tiến, đảng đối lập chính, và 3 đảng khác đang yêu cầu vợ của Thủ tướng Abe Shinzo, bà Akie, trả lời chất vấn tại Quốc hội để làm sáng tỏ sự việc song Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền từ chối yêu cầu này. Tiếp đó là vụ việc liên quan đến những cáo buộc rằng Thủ tướng Abe Shinzo đã giúp đỡ một cách không phù hợp việc xúc tiến mở khoa thú y tại Kakei Gakuen. Trường học này vốn là do một người bạn thân của Thủ tướng Abe Shinzo kinh doanh.

Không những vậy, tháng 3 là giai đoạn của những thay đổi trong chính trị Nhật Bản. Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền (LDP) tại Nhật Bản chính thức quyết định cho phép chủ tịch đảng được tại nhiệm 3 nhiệm kì liên tiếp, mỗi nhiệm kì 3 năm, tổng cộng là 9 năm. Quy định hiện hành cho phép thời gian tại nhiệm tối đa là 2 nhiệm kì, mỗi nhiệm kì kéo dài 3 năm. Chủ tịch đảng LDP, cũng là Thủ tướng Abe Shinzo, đang giữ chức nhiệm kì thứ 2. Việc điều chỉnh lại luật giúp ông có thể tranh cử nhiệm kì thứ 3 trong cuộc bầu cử chủ tịch đảng, sẽ được tổ chức vào tháng 9 năm sau[2].

Trong cuộc bầu cử hội đồng thủ đô Tokyo, Bộ trưởng phòng vệ Inada Tomomi kêu gọi các cử tri bỏ phiếu cho một ứng cử viên của Đảng Dân chủ Tự do (LDP). Bà nói lời kêu gọi này là của Bộ Phòng vệ, Bộ trưởng Phòng vệ và của Đảng Dân chủ Tự do. Tuy nhiên, luật của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản cấm nhân viên của mình có các hoạt động liên quan đến chính trị và các đảng đối lập viện cớ này yêu cầu bà Inada từ chức. Bà Inada sau đó đã có lời xin lỗi và rút lại lời phát biểu nhưng từ chối từ chức. Điều tra dự luận xã hội của NHK cho thấy 56% cho rằng Bộ trưởng phòng về nên từ chức, cao hơn nhiều so với 16% nói không cần từ chức[3].

Bên cạnh vấn đề chính trị, Nhật Bản đang phải nỗ lực ứng phó với những thiệt hại do đợt mưa lớn bất thường diễn ra tại phía bắc vùng Kyushu. Theo NHK, tính đến ngày 16/7, đã có 32 người chết, 10 người mất tích và nhiều người bị thương do trận mưa chưa tưng có này[4]. Hàng trăm nghìn người phải đi sơ tán, nhiều nơi giao thông tê liệt khiến chính phủ Nhật Bản phải huy động lực lượng cứu hộ lớn để hỗ trợ.

Trong bối cảnh này, để lấy lại sự tin tưởng của người dân, chính quyền Thủ tướng Shinzo Abe sẽ phải giải quyết những vấn đề trước mắt. Đó là thực hiện các biện pháp khắc phục thiệt hại do mưa lớn ở phía bắc vùng Kyushu. Ổn định kinh tế gắn liền với sức mạnh của chính quyền nên cần ưu tiên khôi phục sức mạnh kinh tế. Song song với đó là phát huy sức mạnh ngoại giao nhằm giải quyết vấn đề Triều Tiên, xóa bỏ sự bất an trong người dân Nhật Bản hiện nay.

Phan Cao Nhật Anh, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]内閣支持率（NHK世論調査）

http://www.nhk.or.jp/senkyo/shijiritsu/

[2], [3]「安倍内閣と国民の視線」

http://www.nhk.or.jp/kaisetsu-blog/700/275262.html

[4]九州北部豪雨 死者３２人 安否不明は約１０人http://www3.nhk.or.jp/news/html/20170716/k10011060741000.html?utm_int=word_contents_list-items_003&word_result=%E4%B9%9D%E5%B7%9E%E5%8C%97%E9%83%A8%20%E8%B1%AA%E9%9B%A8