Từ ngày 5-7/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đến thăm Nhật Bản, điểm dừng chân thứ nhất trong chuyến công du châu Á đầu tiên kể từ khi ông nhậm chức. Chuyến công du lần này của Tổng thống Donald Trump kéo dài 12 ngày, trình tự qua các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Việt Nam và Philippines.

Trong 3 ngày ghé thăm Nhật Bản, Tổng thống Trump đã có bài phát biểu trước binh lính Mỹ tại căn cứ quân sự Yokota tại Tokyo, chơi golf với Thủ tướng Shinzo Abe và vận động viên golf hàng đầu Nhật Bản Matsuyama Hideki. Hai lãnh đạo đã có cuộc hội đàm thượng đỉnh, tiếp đó Tổng thống Trump gặp mặt thành viên gia đình những người Nhật bị Triều Tiên bắt cóc và hội kiến với Thiên Hoàng, Hoàng Hậu Nhật Bản. Điểm nhấn trong chuyến thăm Nhật Bản lần này của Tổng thống Donal Trump là cuộc “chơi golf ngoại giao”, bàn về vấn đề Triều Tiên và tình hình thương mại giữa hai nước.

Trước khi hội đàm vào ngày 6/11, Tổng thống Trump và Thủ tướng Abe đã chơi golf cùng nhau vào chiều ngày 5/11. Hai ông cùng chơi với tay golf Nhật Bản Matsuyama Hideki đứng thư tư thế giới tại sân golf ở Saitama, nơi sẽ tổ chức các trận golf của Olimpic Tokyo 2020. Đây là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ đương nhiệm chơi golf tại Nhật Bản. Thông qua sở thích golf chung, hai lãnh đạo có thể trao đổi, xây dựng lòng tin với nhau hơn. Mặt khác, đó là sự quảng cáo hình ảnh về Olimpic Tokyo năm 2020. Thực tế, trên thế giới có ý kiến không thiện cảm về việc chơi golf này. Bởi lẽ Thủ tướng Abe gọi việc Triều Tiên tiếp tục triển khai chương trình tên lửa hạt nhân là khó khăn của đất nước và để vượt qua khó khăn này ông đã quyết định giải tán hạ viện. Nhưng trong thời điểm có mối đe dọa như vậy lại đi đánh golf là không thích hợp. Ngoài ra, trong lúc chơi golf nếu bị tấn công bằng tên lửa thì xử lý như thế nào. Đây là vấn đề liên quan đến xử lý khủng hoảng. Về vấn đề này, chánh văn phòng Nội các ông Suga Yoshihide thanh minh rằng trong quá trình nỗ lực xử lý khủng hoảng, điều quan trọng là làm sâu sắc thêm tình thân hữu. Việc chơi golf lần này chỉ ở mức kêu gọi tình thân hữu đơn thuần. Thủ tướng Abe trao đổi những điều cần thiết với Tổng thống Trump nhằm xây dựng quan hệ thực sự tin tưởng lẫn nhau[1].

Trước chuyến thăm, Tổng thống Trump tuyên bố chuyến công du này sẽ thành công và đối với ông chỉ có một vấn đề là Triều Tiên. Ông cũng ám chỉ sẽ đưa ra sức ép với Trung Quốc khi cho rằng nếu Trung Quốc cho phép Triều Tiên tiếp tục hành động, Nhật Bản là “đất nước của những Samurai” sẽ trở thành vấn đề với Trung Quốc[2]. Thực tế, trong cuộc hội đàm giữa Thủ tướng Abe và Tổng thống Trump, trọng tâm là vấn đề ứng phó với Triều Tiên. Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhất trí gây sức ép tối đa với Triều Tiên để buộc nước này từ bỏ chương trình hạt nhân và tên lửa. Hai bên cho rằng Trung Quốc cần phát huy vai trò nhiều hơn trong vấn đề này. Thủ tướng Abe xem chuyến công du châu Á của Tổng thống Mỹ là chuyến thăm lịch sử trong bối cảnh căng thẳng đang gia tăng trong khu vực. Hai bên thể hiện cho thế giới thấy Nhật-Mỹ có quan hệ đồng minh không lay chuyển. Nhật-Mỹ đã phân tích tình hình mới nhất ở Triều Tiên và hoàn toàn nhất trí cần tiến hành biện pháp gì. Thủ tướng Shinzo Abe kiên định ủng hộ lập trường của ông Trump là để ngỏ mọi phương án và tái khẳng định mạnh mẽ rằng Nhật Bản và Mỹ sát cánh 100%. Đồng thời, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo điều kiện khích lệ Bình Nhưỡng ngồi vào bàn đối thoại về việc thay đổi chính sách của Triều Tiên.

Thủ tướng Abe tại bầu cử Hạ viện đã tuyên bố giải quyết vấn đề hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên và ông đã giành thắng lợi áp đảo, nên tại cuộc hội đàm với Tổng thống Donald Trump, trước hết là xác nhận mối quan hệ đồng minh thân cận, sau đó là phương châm liên kết với cộng đồng quốc tế gia tăng áp lực tối đa với Triều Tiên.

Bên cạnh đó, liên quan đến Triều Tiên là vấn đề công dân Nhật Bản bị bắt cóc. Đến nay, vấn đề bắt cóc vẫn chưa có tiến triển. Đối với chính phủ Nhật Bản, vấn đề bắt cóc là một trong những vấn đề quan trọng nhất nhưng Triều Tiên đã tạm dừng việc điều tra mà hai chính phủ từng đạt được thỏa thuận. Trong chuyến thặm Nhật Bản lần này, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Abe gặp gỡ nhóm  thân nhân những người bị bắt cóc, bao gồm người đứng đầu nhóm là ông Iizuka Shigeo, và bà Yokota Sakie, mẹ của cô Yokota Megumi, người bị bắt cóc khi mới 13 tuổi, cùng cô Soga Hitomi từng bị bắt cóc và đã trở về Nhật Bản năm 2002.

Thủ tướng Abe muốn người dân trên khắp thế giới biết rằng gia đình các công dân Nhật Bản bị bắt cóc vẫn đang tiếp tục phải chịu đựng trong suốt 40 năm qua và ông cam kết nỗ lực hết sức mình để giải quyết vấn đề này bằng việc tăng cường hợp tác với Tổng thống Trump và người dân trên khắp thế giới. Tổng thống Donal Trump cho biết những câu chuyện này thực sự đáng buồn và Mỹ sẽ nỗ lực đưa các nạn nhân trở về với gia đình. Bên cạnh lịch trình quan trọng gồm họp báo và hội đàm, cuộc gặp mặt người bị hại và thân nhân gia đình đã cho thấy tầm quan trọng của vấn đề này. Vấn đề Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản từng được Tổng thống Trump đề cập tới trong bài phát biểu tại Liên Hợp Quốc. Việc ông gặp người thân của nạn nhân bị bắt cóc sẽ giúp tổng thống Mỹ hiểu được mức độ nghiêm trọng của vấn đề.

Tuy nhiên, có thể thấy không đơn giản để có thể làm thay đổi quan điểm cứng rắn của Triều Tiên vẫn xem như không có vấn đề gì xảy ra. Phía Nhật Bản cần phải có sự chuẩn bị, nếu Triều Tiên hành động cụ thể, Nhật Bản sẽ có ứng phó của riêng mình, nhưng cần sự ủng hộ từ Mỹ và xác nhận lập trường không thay đổi nhằm giải quyết vấn đề tên lửa hạt nhân và bắt cóc con tin. Mặt khác, Triều Tiên nhiều lần vi phạm thỏa thuận với cộng đồng quốc tế, gây mất lòng tin. Vấn đề bắt cóc con tin là vấn đề nhân quyền, phạm tội quốc gia[3].

Một trong những mục đích chủ yếu trong chuyến thăm châu Á lần này của Tổng thống Donald Trump là mở rộng thương mại khu vực. Để hoạt động thương mại cũng như dịch vụ đạt hiệu quả cao, các doanh nghiệp Mỹ có mối quan tâm lớn trong việc tiếp cận các doanh nghiệp, người lao động tại khu vực châu Á Thái Bình dương. Bên cạnh Trung Quốc và Ấn Độ, Nhật Bản là đối tác thương mại quan trọng của Mỹ. Nhật Bản và Mỹ sẽ tiếp tục đàm phán trong khuôn khổ đối thoại kinh tế giữa 2 bên, đồng thời xây dựng quy định cấp cao về thương mại và đầu tư, không chỉ cho 2 nước mà cho toàn bộ khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Tổng thống Trump cam kết đạt được quan hệ thương mại công bằng, tự do và tương trợ lẫn nhau, và muốn có kênh tiếp cận bình đẳng và đáng tin cậy cho các sản phẩm xuất khẩu của Mỹ vào thị trường Nhật Bản. Ông nói việc tiếp tục theo đuổi quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn sẽ tạo ra những cơ hội mới và triển vọng để đạt được sự thịnh vượng hơn nữa cho cả 2 nước[4].

Phan Cao Nhật Anh, Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]「トランプ大統領来日 問われるゴルフ外交」

http://www.nhk.or.jp/kaisetsu-blog/300/283207.html

[2] “Cái gai” Triều Tiên khiến Trump chưa thể từ bỏ châu Á

Thông tấn xã Việt Nam, Tin tham khảo thế giới 10/11/2017, tr.11

[3]「日米首脳会談 拉致問題でメッセージは」

http://www.nhk.or.jp/kaisetsu-blog/300/283378.html

[4]Tin NHK ngày 6/11

https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/vi/