Xuất khẩu hàng hóa bằng mệnh giá bằng đồng Yên tăng 1,8% so với cùng kỳ năm ngoái, giảm mạnh so với mức tăng 12,2% của tháng 1 và thấp hơn mong đợi của thị trường với mức tăng 1,9%. Sự suy thoái chủ yếu là do ngày làm việc ít hơn vào tháng 2 năm nay do thời điểm Tết Nguyên đán diễn ra vào tháng Giêng năm ngoái. Xuất khẩu cao hơn trong tháng 2 đã bị bóp méo bởi sự gia tăng xuất khẩu các thiết bị vận tải, đặc biệt là xe có động cơ, so với cùng kỳ năm ngoái. Mặt khác, có ít xuất khẩu máy móc, máy móc thiết bị điện và vật liệu nhựa trong tháng, mà cân nặng trên sự tăng trưởng tổng thể.Tăng trưởng nhập khẩu hàng năm đã tăng lên 16,5% trong tháng 2 so với mức 7,9% của tháng 1, thấp hơn kỳ vọng thị trường tăng 17,1%. Tăng nhập khẩu nhiên liệu khoáng, đặc biệt là khí hóa lỏng tự nhiên, và hóa chất. Bất chấp sự tăng trưởng xuất khẩu chậm hơn, cân bằng thương mại hàng hóa đã vọt lên mức thặng dư 3,4 tỷ JPY trong tháng 2 từ mức thâm hụt 944 tỷ Yên vào tháng Giêng. So với cùng kỳ năm ngoái, số dư đã giảm từ khoản thặng dư 804 tỷ Yên. Trong khi đó, thặng dư thương mại kéo dài 12 tháng đã giảm xuống còn 2,3 nghìn tỷ Yên trong tháng 2, giảm so với 3,1 nghìn tỷ Yên Nhật được ghi nhận trong tháng trước. Có thể thấy trong tháng 2 do thời gian làm việc bị rút ngắn nên chỉ số tăng trưởng xuất khẩu của Nhật Bản đã bị chậm lại.

Bước sang tháng 3 nền kinh tế Nhật Bản có một loạt những biến động về kinh tế nổi bật như:

BOJ vẫn giữ vững ý định về chính sách tiền tệ trước khi tái bổ nhiệm ông Kuroda

Trong cuộc họp hội đồng quản trị của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) vào ngày 9 tháng 3, các thành viên hội đồng đã quyết định bỏ phiếu 8 trên 1 để duy trì chính sách tiền tệ không thay đổi, đây là một quyết định phù hợp với kỳ vọng của các nhà phân tích thị trường. Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ tiếp tục chương trình kích cầu được gọi là khung "Khắc phục tiền tệ định lượng và định lượng với kiểm soát đường cong lợi nhuận" cho tới khi đạt được mục tiêu lạm phát 2,%[1]. Theo ông Kuroda, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ tiếp tục chương trình nới lỏng tiền tệ nhằm đưa lạm phát lên tới 2%. Kuroda cho biết ông sẽ hợp tác với chính phủ để giúp Nhật Bản vượt qua sự giảm phát và đạt được mục tiêu lạm phát 2% của ngân hàng trung ương. Ông đề nghị BOJ sẽ cân nhắc các biện pháp nới lỏng bổ sung nếu cần.Nhưng ông cũng chỉ ra rằng ông sẽ chú ý đến những tác động tiêu cực của chính sách nới lỏng. Ông Kuroda nói rằng các nhà hoạch định chính sách của BOJ mong rằng lạm phát sẽ đạt 2% vào khoảng năm 2019. Theo ông vào thời điểm đó, họ sẽ xem xét một chiến lược mới để thoát khỏi chính sách nới lỏng[2].

Tỷ lệ chính sách ngắn hạn áp dụng cho số dư tài khoản vãng lai của các tổ chức tài chính tại Ngân hàng vẫn ở mức 0.1%, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm bị giới hạn ở mức 0% và tốc độ mua trái phiếu chính phủ Nhật Bản vẫn ở mức 80 nghìn tỷ Yên (724 tỷ USD) hàng năm. Một lần nữa, thành viên hội đồng quản trị ông Goushi Kataoka là người duy nhất không tán thành. Ngân hàng đã duy trì quyết định của mình bằng cách nói rằng lạm phát đang tăng chậm do suy giảm kinh tế và sự gia tăng kỳ vọng lạm phát trung và dài hạn. Nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng vừa phải nhờ vào "chuẩn mực đạo đức" từ nhu cầu bên ngoài mạnh mẽ đến thu nhập doanh nghiệp cao và thị trường việc làm được cải thiện, trong bối cảnh các điều kiện tài chính có tính bận rộn. Mặc dù Ngân hàng thừa nhận sự phục hồi của tiêu dùng cá nhân, nhưng cũng cho biết sự phục hồi đang biến động, tạo ra những rủi ro đối với triển vọng lạm phát. Ông Kuroda sẽ bắt đầu nhiệm kỳ Thống đốc BoJ trong  năm năm lần thứ hai của mình vào ngày 20 tháng 3. Theo ông Kuroda: "Ngay cả khi mục tiêu về giá của chúng tôi được đáp ứng trong năm tài chính 2019 không có nghĩa là chúng tôi sẽ ngay lập tức thoát khỏi chính sách nới lỏng. Với lạm phát vẫn còn xa mục tiêu nên khả năng xảy ra một cuộc chiến tranh thương mại và một đồng yên mạnh đang làm ảnh hưởng đến giá cả, BoJ sẽ giữ nguyên chính sách tiền tệ lỏng lẻo trong tương lai gần. Cuộc họp chính sách tiền tệ tiếp theo của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản dự kiến ​​diễn ra từ ngày 26-27 tháng 4 tới[3].

Các nhà đầu tư nước ngoài  ồ ạt bán cổ phiếu trong tuần thứ chín

Các nhà đầu tư nước ngoài bán ròng cổ phiếu Nhật Bản từ tuần thứ 9 liên tiếp đến ngày 9 tháng 3 đã làm rối loạn thị trường Nhật Bản giống như sức mạnh của đồng yên và các chính sách bảo hộ của Tổng thống Mỹ Donald Trump.Theo tập đoàn Exchange của Nhật, từ tuần thứ 5 đến tuần thứ 9, các nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng 839,6 tỷ Yên (7,92 tỷ USD) cổ phiếu. Điều này cho thấy doanh thu ròng trong suốt 9 tuần đã lên đến 7,8 nghìn tỷ Yên, đứng đầu con số 6,9 nghìn tỷ yên từ tháng 8 đến tháng 9 năm 2015, khi Trung Quốc mất giá đồng nhân dân tệ. Trước sự sụt giảm của chứng khoán trên toàn thế giới kể từ tháng 2, các nhà đầu tư đã chạy đến mức an toàn tương đối của đồng yên Nhật. Một đồng yên mạnh tăng lần lượt làm giảm triển vọng lợi nhuận cho các công ty Nhật Bản về  xuất khẩu sản phẩm ở nước ngoài. Kenji Abe của Okasan Securities cho hay: “ những lo ngại về thương mại toàn cầu từ các chính sách bảo hộ của Tổng thống Trump cũng khiến cho nhiều nhà đầu tư phải bỏ đi các cổ phiếu Nhật Bản, vốn thường nhạy cảm với điều kiện kinh tế". Vào ngày 6 tháng 3, cố vấn kinh tế hàng đầu của Trump và người ủng hộ thương mại tự do Gary Cohn đã từ chức sau khi không thể thuyết phục được Tổng thống chống lại thuế thép và nhôm[4].

Chỉ số PMI của Nhật Bản giảm trong tháng 3

Chỉ số Nikkei Flash Manufacturing Purchasing Managers 'Index (PMI) đã giảm xuống 53,2 trong tháng 3 so với mức 54,1 trước đó đã được sửa lại vào tháng 2 (trước đây là: 54,0). Do đó, chỉ số này vẫn vượt ngưỡng 50 điểm một cách thoải mái để ngăn cách sự mở rộng từ sự sụt giảm trong khu vực sản xuất. Sự điều tiết chung trong tháng 3 là kết quả của sự tăng trưởng yếu, sản lượng, đơn đặt hàng mới và việc làm. Các nhà cung cấp cũng chậm dần lại để có thể thực hiện việc giao hàng tốt hơn. Trong khi đó, các kho hàng thành phẩm bị sụt giảm trong tháng 3. Theo Joe Hayes, Nhà kinh tế học tại IHS Markitcho biết: "Với việc kinh doanh mới tăng lên trong mười tám tháng liền, các công ty đã tăng giá sản phẩm lên một mức nhanh hơn, báo hiệu cho sức mua của khách hàng đang rất ổn định. Trong năm 2018, sản xuất công nghiệp hiện đã tăng 3.% , tăng 0.2% so với dự báo tháng trước. Trong năm 2019, ban giám sát dự kiến ​​sản lượng công nghiệp sẽ tăng 2,2%[5].

Nhật Bản ký kết CPTPP

Sau khi Hoa Kỳ tuyên bố chính thức rút hỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), 11 nước còn lại đã tiếp tục thúc đẩy và đạt được thỏa thuận về nội dụng và tên gọi mới của TPP là CPTPP bên lề Hội nghị cấp cao APEC 2017 diễn ra tại TP Đà Nẵng- Việt Nam. CPTPP là một hiệp định thương mại tự do tiêu chuẩn cao, bởi nó không chỉ đề cập đến các lĩnh vực truyền thống như cắt giảm thuế quan đối với hàng hóa, mở cửa thị trường dịch vụ, sở hữu trí tuệ, hàng rào kỹ thuật liên quan đến thương mại,… mà còn xử lý những vấn đề mới, phi truyền thống như lao động, môi trường, mua sắm Chính phủ, doanh nghiệp nhà nước (DNNN). CPTPP cũng đặt ra những yêu cầu, tiêu chuẩn cao về sự minh bạch đối với hàng hóa cũng như đưa ra cơ chế giải quyết chanh chấp có tính chất giàng buộc và chặt chẽ. Riêng về mở cửa thị trường, các nước tham gia Hiệp định đồng ý xóa bỏ cho nhau gần như toàn bộ thuế nhập khẩu theo lộ trình, tự do hóa dịch vụ và đầu tư trên cơ sở tuân thủ pháp luật của nước sở tại[6]

Vào ngày 8 tháng 3, Nhật Bản, Úc, Canada, Chile, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Brunei, Malaysia và Việt Nam đã ký Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Trong khi Hoa Kỳ đã rút khỏi Hiệp định Hợp tác xuyên Thái Bình Dương ký kết hồi tháng 1 năm ngoái, và kể từ đó, chính phủ Nhật Bản đã đi đầu trong các nỗ lực đàm phán lại với các nước còn lại. CPTPP mới sẽ loại bỏ hầu hết các mức thuế thương mại cho một khối đại diện cho gần 500 triệu người và hơn 13% thương mại toàn cầu. Ngay cả khi không có sự tham gia của Hoa Kỳ, lời hứa tiếp cận thị trường tốt hơn đối với một khối lượng lớn như vậy thể hiện cơ hội sinh lợi cho các nhà xuất khẩu Nhật Bản. Tuy nhiên, họ sẽ phải đợi cho đến khi sáu trong số mười một quốc gia phê chuẩn thỏa thuận thương mại mới ký kết trong cơ chế lập pháp trong nước của họ trước khi thỏa thuận chính thức có hiệu lực[7].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện  nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Japan: BOJ stands pat on monetary policy ahead of Kuroda reappointment

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/monetary-policy/boj-stands-pat-on-monetary-policy-ahead-of-kuroda-reappointment

[2] Kuroda: BOJ to keep monetary easing program

http://newsonjapan.com/html/newsdesk/article/122367.php

[3] Kuroda: BOJ to keep monetary easing program

http://newsonjapan.com/html/newsdesk/article/122367.php

[4] Foreigners sell off stocks in Tokyo for the ninth week

http://newsonjapan.com/html/newsdesk/article/122455.php

[5] Japan: Manufacturing PMI declines in March but remains in expansionary territory

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/pmi/manufacturing-pmi-declines-in-march-but-remains-in-expansionary-territory

[6] 83 ký kết CPTPP: Việt Nam, áp lực và cơ hội mới. http://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/dau-tu/8-3-ky-ket-cptpp-viet-nam-ap-luc-va-co-hoi-moi-433922.html

[7] Japan: Export growth slows in February due to fewer working days; Japan signs CPTPP on 8 March

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/trade/export-growth-slows-in-february-due-to-fewer-working-days-japan-signs