GDP Nhật Bản đã giảm nhẹ trong quý I/2018 do lạm phát tăng cao và mức lương tăng thấp đã ảnh hưởng đến chi tiêu của người tiêu dùng. Hơn nữa, lần đầu tiên niềm tin kinh doanh giữa các nhà sản xuất lớn đã giảm trong hơn hai năm qua. Tuy nhiên, theo các dự báo sự suy giảm này chỉ là tạm thời, và nền kinh tế Nhật Bản sẽ vẫn tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng vững chắc trong suốt thời gian còn lại của năm 2018. Nhu cầu ở nước ngoài sẽ hồi phục trong quý II/2018 do hoạt động kinh tế với các đối tác thương mại chính của Nhật Bản vẫn đang trong tình trạng tốt; thị trường việc làm phát triển mạnh mẽ và các công trình liên quan đến Thế vận hội Tokyo 2020 sẽ thúc đẩy nhu cầu trong nước[1].

Một số đặc điểm nổi bật của kinh tế Nhật Bản trong tháng 5/2017

Niềm tin tiêu dùng suy yếu: Tâm lý tiêu dùng bất ngờ giảm trong tháng 4, giảm từ 44,3 điểm xuống còn 43,6 điểm, mức thấp nhất trong 8 tháng qua, trong khi các nhà phân tích thị trường đã dự đoán chỉ số này sẽ tăng lên 44,5 điểm. Chỉ số niềm tin tiêu dùng đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng trong sáu tháng tới với số đo từ  0-100;  con số 100 chỉ ra rằng tất cả những người được hỏi đều thấy mức sống của họ được cải thiện. Các chuyên gia dự báo của FocusEconomics hy vọng tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 0,8% trong năm 2018, không thay đổi so với dự báo của tháng trước[2].

Hạ viện Nhật Bản thông qua CPTPP: Hiệp định đối tác tiến bộ và toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã tiến thêm một bước trong quy trình thông qua tại Quốc hội sau khi nhận được sự đồng tình từ phía Hạ viện Nhật Bản trong ngày thứ Sáu (18/05). Đây là một tín hiệu tích cực thúc đẩy chủ nghĩa đa phương như là một đối trọng trước chính sách bảo hộ ngày càng tăng từ phía Mỹ và Trung Quốc. Nhật Bản là nước thứ 2 trong số 11 thành viên CPTPP thông qua thỏa thuận này, chỉ sau Mexico[3].

Sau khi CPTPP có hiệu lực, người tiêu dùng có thể tiếp cận với sản phẩm nông nghiệp và các sản phẩm khác với giá rẻ hơn. Nhật Bản hy vọng hiệp định này sớm có hiệu lực khi chính quyền của Thủ tướng Shinzo Abe đang xúc tiến thương mại tự do tại thời điểm lo ngại về chủ nghĩa bảo hộ ngày càng tăng dưới thời Tổng thống Mỹ, Donald Trump. Nhật Bản cũng đang tìm cách khuyến khích Hoa Kỳ, ủng hộ các giao dịch song phương dưới quyền Tổng thống Trump để Hoa kỳ trở lại TPP. Tổng thống Trump đã bày tỏ quan tâm đến việc gia nhập TPP nếu Hoa Kỳ có thể có được một thỏa thuận "tốt hơn đáng kể"[4].

Tốc độ tăng trưởng GDP của Nhật Bản bị suy giảm lần đầu tiên sau hơn 2 năm

GDP của Nhật Bản tăng trưởng -0,2% trong quý I/2018, lần suy giảm đầu tiên trong 2 năm qua. Đây là lần giảm đầu tiên kể từ quý IV năm 2015, khi đầu tư của các doanh nghiệp sụp giảm và tiêu dung cá nhân không được khởi sắc[5]. Theo nhận định của công ty nghiên cứu Capital Economics: “Tiêu dùng tư nhân và nhu cầu của công chúng gần như không thay đổi, trong khi chi tiêu đầu tư và xuất khẩu ròng lại giảm nhẹ”[6]. Đóng góp lớn nhất vào GDP là từ nhu cầu cá nhân ở mức 0,2%, trong đó đầu tư của các doanh nghiệp là 0,1% và giao dịch hàng hóa cá nhân là 0,1%. Trong khi đó, giao dịch ròng có đóng góp tích cực 0,1% khi nhu cầu của người dân là trung lập. Nhu cầu cá nhân giảm 0,3% trong quý đầu tiên (so với 0,3% trong Q4/2017), do giảm cả đầu tư của các doanh nghiệp (-2,1 % so với -2,7%), và đầu tư tư nhân phi dân cư (-0,1% so với 0,6%). Ngoài ra, tiêu dùng cá nhân bị trì hoãn như dự đoán rộng rãi, sau khi giảm nhẹ 0,2 % trong quý IV/2017, do tiêu dùng của hộ gia đình không thay đổi (so với 0,2 % trong Q4/2017). Ngoài ra, nhu cầu của người dân là không đổi, sau khi giảm 0,1% trong quý IV/2017, với cả tiêu dùng của chính phủ và đầu tư công cho thấy không có tăng trưởng. Mặt khác, nhu cầu ròng bên ngoài đóng góp tích cực vào tăng trưởng GDP, khi xuất khẩu tăng 0,6% (so với 2,2% trong Q4/2017) trong khi nhập khẩu tăng 0,3% (so với 3,1% trong quý IV/2017).

Dù kết quả ảm đạm của quý I/2018 ghi nhận ở nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, nhưng hầu hết các nhà kinh tế dự đoán Nhật Bản sẽ phục hồi trở lại trong quý II một phần nhờ xuất khẩu và sản xuất cải thiện. Tuy vậy, tăng trưởng kinh tế chung của Nhật Bản trong năm 2018 sẽ vẫn yếu hơn so với năm 2017[7].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Japan Economic Outlook,  30/4/2018

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[2] Japan: Consumer confidence weakens in April

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-weakens-in-april

[3] Hạ viện Nhật Bản thông qua TPP, ông Abe giương cao ngọn cờ thương mại tự do

https://vietstock.vn/2018/05/ha-vien-nhat-ban-thong-qua-tpp-ong-abe-giuong-cao-ngon-co-thuong-mai-tu-do-775-606227.htm

[4] Japan's lower house passes Trans-Pacific trade deal

http://newsonjapan.com/html/newsdesk/article/122990.php

[5] Japan GDP Growth Rate

https://tradingeconomics.com/japan/gdp-growth

[6] Kinh tế Nhật Bản tăng trưởng âm lần đầu tiên sau 2 năm

http://www.dkn.tv/kinh-te/kinh-te-nhat-ban-tang-truong-am-lan-dau-tien-sau-2-nam.html

[7] Japan GDP Growth Rate

https://tradingeconomics.com/japan/gdp-growth