Nền kinh tế Nhật Bản bị trì trệ trong quý đầu tiên khi tiêu dùng tư nhân bị ảnh hưởng tiêu cực bởi thời tiết xấu và tiền lương tăng chậm. Theo Focus-economics, tăng trưởng kinh tế của Nhật Bản dự kiến ​​sẽ phục hồi trong Q2. Niềm tin của người tiêu dùng giảm trong tháng 4 do tỷ lệ thất nghiệp thấp. Chỉ số PMI sản xuất giảm xuống mức thấp nhất trong 9 tháng qua do áp lực cầu yếu. Mặt khác, đồng yên yếu có thể đẩy mạnh xuất khẩu, do đó thúc đẩy hoạt động sản xuất[1].

Một số đặc điểm nổi bật của kinh tế Nhật Bản trong tháng 6/2018

Xuất khẩu của Nhật Bản tăng trưởng mạnh: Xuất khẩu của Nhật Bản tăng trong tháng 5 với tốc độ nhanh nhất trong 4 tháng, nhờ xuất khẩu ô tô, linh kiện và thiết bị bán dẫn tăng, một dấu hiệu nhu cầu toàn cầu đang đạt được sức mạnh. Xuất khẩu tăng 8,1% trong tháng 5 so với cùng kỳ một năm trước, cao hơn so với ước tính trung bình 7,5% được các nhà kinh tế dự kiến trong một thăm dò của Reuters. Trong tháng 4, xuất khẩu tăng 7,8%. Xuất khẩu của Nhật Bản sang Mỹ trong tháng 5 tăng 5,8% so với cùng tháng năm trước, cao hơn so với mức tăng 4,3% trong tháng 4, do xuất khẩu linh kiện ô tô tăng. Nhập khẩu từ Mỹ tăng 19,9% so với năm trước do nhập khẩu máy bay và than của Mỹ tăng trưởng. Kết quả là thặng dư thương mại của Nhật Bản với Mỹ giảm 17,3% so với năm trước xuống 340,7 tỷ Yên (3,08 tỷ USD), mức thặng dư thấp nhất kể từ tháng 1/2013. Sự sụt giảm trong thặng dư thương mại với Mỹ khó có thể miễn trừ Nhật Bản khỏi chỉ trích của Nhà Trắng khi chính quyền của Tổng thống Donald Trump nâng thuế để giảm thâm hụt thương mại của Mỹ và chống lại những gì họ nói là chính sách thương mại không công bằng[2].

Tốc độ tăng trưởng nhập khẩu cũng tăng nhanh trong tháng 5 lên mức 14% mỗi năm, cao hơn mức tăng 5,9% được ghi nhận trong tháng 4. Con số này vượt quá mong đợi của thị trường về mức tăng 8%, được thúc đẩy bởi việc tăng nhập khẩu nhiên liệu, khoáng sản, đặc biệt là dầu và hóa chất.

Cán cân thương mại hàng hóa giảm xuống mức thâm hụt 578 tỷ Yên trong tháng 5 từ mức thặng dư 626 tỷ Yên trong tháng 4 do sự gia tăng nhập khẩu. Trong khi đó, thặng dư thương mại trong 12 tháng giảm xuống 2,2 nghìn tỷ Yên trong tháng 5 từ 2,6 nghìn tỷ Yên trong tháng Tư[3].

Giá sản xuất của Nhật Bản tăng 2,7%: Ngân hàng Nhật Bản cho biết, chỉ số giá sản xuất của Nhật trong tháng 5 tăng 2,7% so với một năm trước đó, tăng trong tháng thứ 17 liên tiếp. Theo ngân hàng trung ương, mức tăng chủ yếu từ giá dầu thô và kim loại màu. Mức đo tăng là 0,6 % điểm lớn hơn so với con số sửa đổi của tháng trước, đánh dấu sự tăng tốc đầu tiên trong tốc độ tăng trưởng trong 7 tháng. Giá xăng dầu và các sản phẩm than tăng 19,4%. Giá kim loại màu tăng 9,3% sau khi giá nhôm tăng. Giá thép tăng 4,4% nhờ nhu cầu nội địa mạnh mẽ[4].

Đơn đặt hàng máy móc hồi phục mạnh mẽ: Theo báo cáo của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản công bố ngày 11/6/2018, các đơn đặt hàng máy móc thiết bị lõi (chỉ số hàng đầu về chi tiêu vốn trong khoảng thời gian từ 3 tháng đến 6 tháng) đã hồi phục mạnh mẽ trong tháng 4 sau lần giảm đầu tiên trong 3 tháng vào tháng 3. Lượng đặt hàng máy móc thiết bị (khu vực tư nhân, không bao gồm các đơn đặt hàng dễ bay hơi) đã tăng 10,1% trong tháng 4 so với tháng trước theo các điều khoản theo mùa, đảo chiều giảm 3,9% trong tháng 3. Kết quả kinh doanh mạnh mẽ của tháng 4 cho thấy chi phí vốn có thể giúp tăng trưởng kinh tế trong Q2 sau khi đã bị giảm trong Q1.

Các đơn đặt hàng sản xuất hồi phục trong tháng 4 tăng với tốc độ hai con số, trong khi tăng trưởng trong các đơn hàng phi sản xuất giảm nhẹ. Đơn đặt hàng xuất khẩu cũng tăng mạnh trong tháng 4 sau hai lần thu hẹp liên tiếp. So với cùng tháng của năm trước, đơn đặt hàng máy móc thiết bị lõi tăng 9,6% trong tháng 4, tương ứng với mức giảm 2,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Biến động trung bình hàng năm trong các đơn đặt hàng máy móc thiết bị lõi được cải thiện từ mức 0,8% trong tháng 3 xuống 0,3% trong tháng 4[5].

BOJ duy trì chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo trong bối cảnh lạm phát thấp: Các thành viên hội đồng của Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) đã quyết định thành lập một công ty chính sách tiền tệ tại cuộc họp 14-15 tháng 6 qua cuộc bỏ phiếu kín. Một quyết định phù hợp với kỳ vọng của thị trường vì lạm phát vẫn trì trệ. Ngân hàng sẽ tiếp tục chương trình kích thích kinh tế của mình (chính thức được gọi là khung “Định lượng và định lượng tiền tệ tiết kiệm với kiểm soát đường cong năng suất”) cho đến khi lạm phát tăng và ổn định trên mục tiêu 2%. Tỷ lệ chính sách ngắn hạn áp dụng cho số dư tài khoản hiện tại của các tổ chức tài chính tại Ngân hàng được để lại ở mức âm 0,1%, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản 10 năm (JGB) bị giới hạn ở mức 0% và tốc độ mua JGB vẫn được giữ nguyên 80 nghìn tỷ Yên (723 tỷ USD) mỗi năm. Về các giao dịch mua tài sản khác với JGB, hội đồng quản trị nhất trí quyết định mua các quỹ giao dịch ngoại hối (ETF) và các quỹ đầu tư bất động sản Nhật Bản (J-REITS) với tốc độ hàng năm khoảng 6 nghìn tỷ yên và 90 tỷ yên tương ứng. Tương tự, việc mua lại giấy tờ thương mại và trái phiếu doanh nghiệp của Ngân hàng được giữ nguyên ở mức khoảng 2,2 nghìn tỷ Yên và 3,2 nghìn tỷ Yên mỗi năm.

Phần lớn các nhà phân tích Focus-Economics thăm dò ý kiến ​​trong tháng 6 này mong đợi tỷ giá chính sách ngắn hạn của Ngân hàng Nhật Bản vẫn ở mức âm 0,1% đến hết năm 2019. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm dự kiến ​​sẽ là 0,1% vào cuối năm 2018, trước khi tăng 0,15% vào cuối năm 2019[6].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á.

[1]Japan Economic Outlook,  29/5/2018

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[2]Xuất khẩu của Nhật Bản tăng tốc trong tháng 5

http://www.vinanet.com.vn/kinh-te/xuat-khau-cua-nhat-ban-tang-toc-trong-thang-5-696618.html

[3]Japan: Export growth strengthens in  May

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/trade/export-growth-strengthens-in-may

[4]Japan producer prices up 2.7 percent in May

http://newsonjapan.com/html/newsdesk/article/123147.php

[5]Japan: Machinery orders strongly rebound in April

https://www.focuseconomics.com/countries/japan/news/investment/machinery-orders-strongly-rebound-in-april

[6]Japan: BoJ maintains ultra-loose monetary policy amid low inflation

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/monetary-policy/boj-maintains-ultra-loose-monetary-policy-amid-low-inflation