Ngày 7/10/2019, một tàu cá của Triều Tiên đã va chạm với tàu tuần tra của Cơ quan Thủy sản Nhật Bản trong vùng đặc quyền kinh tế  ngoài khơi bán đảo Noto ở tỉnh Ishikawa của Nhật Bản. Vụ va chạm diễn ra tại khu vực Yamatotai, nằm cách bán đảo Noto 350 km về phía tây bắc, nơi mà việc đánh bắt cá bất hợp pháp của ngư dân Triều Tiên diễn ra thường xuyên. Theo Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản, tàu đánh cá bị chìm vào khoảng 9 giờ 25 phút sáng, trong khi tàu tuần tra Okuni nặng 1.300 tấn của Cơ quan Thủy sản Nhật Bản vẫn hoạt động bình thường. Theo thông tin từ  Cơ quan Thủy sản, hai chiếc thuyền đã va chạm vào lúc 9 giờ 7 phút sáng khi tàu tuần tra đang cảnh báo tàu đánh cá rời khỏi khu vực[1].

Chính quyền Nhật Bản cho biết họ đã giải cứu tất cả khoảng 60 ngư dân Triều Tiên. Trước đó, Lực lượng phòng vệ bờ biển Nhật Bản cho biết, chỉ có khoảng 20 thuyền viên của Triều Tiên bị rơi xuống biển sau khi chiếc tàu thép của họ va chạm với tàu tuần tra của Cơ quan Thủy sản Nhật Bản ở vùng đặc quyền kinh tế Nhật Bản ngoài khơi bờ biển phía bắc. Các quan chức sau đó cho biết họ đã giải cứu nhiều hơn so với dự tính và không có ai bị mất tích. Văn phòng khu vực của Lực lượng bảo vệ bờ biển ở Niigata cho biết các nhân viên đã trao trả ngư dân cho một tàu thuyền khác của Triều Tiên trong khu vực sau khi thông báo cho trung tâm điều phối cứu hộ của Triều Tiên để đưa họ về nhà. Được biết các thuyền viên Triều Tiên không gặp đe dọa về tính mạng. Các nhân viên của Cơ quan Thủy sản cho biết tàu tuần tra Nhật Bản không có thiệt hại lớn và có thể tự di chuyển[2].

Lực lượng bảo vệ bờ biển không cho biết chi tiết về việc hai tàu đã va chạm ở biển Nhật Bản như thế nào, nhưng ông Taku Eto, bộ trưởng Bộ nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, cho biết việc rẽ ngoặt của tàu Triều Tiên đã gây ra vụ tai nạn, tuy nhiên, tàu tuần tra của Nhật Bản không bị hư hại. Nguyên nhân của vụ việc đang được điều tra[3]. Ngày 11/10/2019, ông Yoshihide Suga, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản, phát ngôn viên chính phủ hàng đầu cho biết rằng Nhật Bản đang cân nhắc việc phát các đoạn video về vụ va chạm[4].

Sau khi xảy ra vụ tai nạn, Thủ tướng Shinzo Abe nói trước Quốc hội rằng “Chúng tôi sẽ tiếp tục thực hiện các hành động kiên quyết để ngăn chặn các hoạt động phi pháp của tàu nước ngoài”. Trả lời đài NHK, Ông Satoshi Kuwahara, trưởng bộ phận thực thi của Cơ quan Thủy sản, cho biết họ thường kiểm soát việc đánh bắt cá bất hợp pháp bằng các biện pháp như sử dụng súng nước hoặc đưa ra thông báo trên màn hình điện tử. Lần này, vụ việc xảy ra trong khi tàu tuần tra Nhật Bản đang cảnh báo tàu Triều Tiên rời khỏi vùng biểt [5].

Trước đó, tàu của Triều Tiên đã nhiều lần xâm nhập bất hợp pháp khu vực lãnh hải của Nhật Bản. Vào tháng 12 năm 2001, một chiếc thuyền gián điệp của Triều Tiên đã chìm sau một cuộc đấu súng với tàu tuần tra bảo vệ bờ biển ở Biển Hoa Đông ngoài khơi của đảo Amami Oshima ở tỉnh Kagoshima. Vào tháng 10 năm 2006, một tàu đánh cá của Nhật Bản và một tàu chở hàng của Triều Tiên đã va chạm ở eo biển Tsushima. Ngoài ra, một chiếc thuyền gỗ của Triều Tiên đã đi đến một hòn đảo không có người ở Hokkaido vào tháng 11 năm 2017. Các thành viên của tàu đã bị trục xuất sau khi họ bị bắt vì tội ăn cắp máy phát điện[6].

Trong những năm gần đây, Cơ quan Thủy sản và Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản đã tăng cường hợp tác và tăng cường trừng trị việc đánh bắt cá bất hợp pháp đang ngày càng gia tăng. Các tàu tuần tra của Cơ quan Thủy sản đã đưa ra cảnh báo đối với 5.191 tàu của Triều Tiên hoạt động bất hợp pháp trong khu vực vào năm 2017 và 5.315 tàu vào năm 2018[7]. Ông Satoru Miyamoto, giáo sư của Đại học Seigakuin và là chuyên gia về các vấn đề Chính trị, ngoại giao và quân sự Triều Tiên đã nói với đài truyền hình NHK của Nhật Bản rằng sự gia tăng nạn câu trộm mực của Triều Tiên là do nước này muốn tăng cường thu hoạch cá. Do Nga cũng tăng cường tuần tra chống nạn câu trộm, các ngư dân Triều Tiên buộc phải hướng tới vùng biển kinh tế của Nhật Bản để có thể đáp ứng chỉ tiêu, điều này làm tăng nguy cơ đụng độ với các tàu tuần tra Nhật Bản[8].

Theo Cơ quan Thủy sản Nhật Bản, từ tháng 5 đến đầu tháng 8 năm 2019, đội tuần tra của họ đã ban hành gần 500 lệnh trục xuất đối với những người câu trộm trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2019, hầu hết ngư dân đến từ Triều Tiên,. Năm 2018, Nhật Bản đã thực hiện 5.315 lệnh trục xuất đối với các tàu đánh cá nước ngoài trong khu vực, nhiều người trong số họ là người Triều Tiên. Những người câu trộm cũng đến từ Trung Quốc, Nga và Hàn Quốc[9]. Cũng trong thời gian này, các tàu tuần tra của Cơ quan Thủy sản đã đưa ra cảnh báo đối với 498 tàu đánh cá của Triều Tiên, thông bảo họ rời khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản. Trong số 498 vụ va chạm trong năm 2019, các tàu tuần tra đã phun vòi nước vào 121 thuyền và tịch thu hàng hóa đánh cá của 12 thuyền. Trong khi đó, Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản cho biết họ đã cảnh báo 1.016 tàu của Triều Tiên và sử dụng vòi rồng đối với 189 tàu hoạt động bất hợp pháp tại khu vực Yamatotai từ cuối tháng 5 đến ngày 7/10/2019[10]. Vào tháng 6 năm 2019, Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản đã đuổi hơn 300 tàu thuyền của Triều Tiên ra khỏi khu vực Yamatotai[11]. Khu vực này cũng trở thành điểm xích mích vào cuối tháng 8 năm 2019 khi một thành viên của một tàu cao tốc được cho là thuộc về Triều Tiên đã sử dụng súng trường để đe dọa một tàu tuần tra bảo vệ bờ biển. Chính phủ Nhật Bản đã đưa ra sự kháng nghị với Triều Tiên, trong khi Triều Tiên phản bác lại rằng chính Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản đã thực hiện một cuộc xâm nhập bất hợp pháp vào khu vực đặc quyền kinh tế của Triều Tiên. Lúc đó, ông Tanimoto Masanori, thống đốc tỉnh Ishikawa nói: “Đây là một vấn đề ác liệt. Chúng tôi hy vọng chính quyền trung ương kiên quyết giải quyết vấn đề này”[12].

Tuy nhiên, đối với vụ tai nạn trên, Triều Tiên lại cho rằng lỗi thuộc về phía Nhật Bản. Theo Thông tấn xã Trung ương Triều Tiên, vào ngày 12/10/2019, Triều Tiên đã cáo buộc Nhật Bản cố tình đánh chìm một tàu cá của Triều Tiên và yêu cầu bồi thường. Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Triều Tiên khẳng định khi trả lời câu hỏi của KCNA rằng tàu tuần tra của Cơ quan Thủy sản Nhật Bản đã đánh chìm tàu đánh ​​cá của Triều Tiên đang hoạt động trên một tuyến đường thông thường. Mặc dù đoàn thủy thủ đã được phía Nhật Bản giải cứu, nhưng người phát ngôn giấu tên khẳng định sự an toàn của họ đang “chịu một mối đe dọa nghiêm trọng”. Người phát ngôn nói thêm: “Chúng tôi mạnh mẽ yêu cầu chính phủ Nhật Bản bồi thường thiệt hại vật chất do đánh chìm tàu ​​của chúng tôi và họ phải thực hiện các biện pháp để ngăn chặn việc tái diễn sự cố đó”[13].

Trương Phan Thanh Thủy

Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1], [3], [6], [7], [10], [12] 60 rescued after North Korean fishing vessel collides with patrol boat belonging to Japan's Fisheries Agency

https://www.japantimes.co.jp/news/2019/10/07/national/north-korean-fishing-vessel-collides-japanese-fisheries-agency-patrol-boat-report-says/#.XaHh1dIzbIU

[2], [8], [9], [11] Japan Rescues North Korean Fishermen After Boat Collision

https://time.com/5694471/japan-rescues-north-korean-fisherman/

[3], [5] North Korean fishing boat’s crew rescued after colliding with Japan sea patrol

https://www.channelnewsasia.com/news/asia/north-korean-fishing-boat-s-crew-rescued-after-colliding-with-11975870

[6], [13] N. Korea demands Japan compensate for 'sinking' of fishing boat

https://mainichi.jp/english/articles/20191012/p2g/00m/0na/086000c