Nền kinh tế Nhật Bản tiếp tục chịu sự tác động tiêu cực từ dịch bệnh Covid-19. Tác động dễ thấy nhất là sự sụt giảm nghiêm trọng trong các hoạt động ngoại thương, du lịch và dịch vụ; thị trường chứng khoán ảm đạm; niềm tin của người tiêu dùng tụt giảm; chỉ số lạm phát ngày càng tụt xa so với mục tiêu cải cách cần đạt được[1]. Covid-19 đang gây thiệt hại cho ngành du lịch và công nghiệp ô tô của Nhật Bản do phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc. Chẳng hạn, đối với ngành du lịch, các du khách đến từ Trung Quốc chiếm gần 30% trong tổng số du khách nước ngoài tới Nhật Bản. Nhóm du khách này cũng được coi là những người hào phóng khi mức chi tiêu của họ chiếm khoảng 35% trong tổng số tiền chi tiêu của du khách nước ngoài tại Nhật Bản. Ngoài ra, hôm 4/4, chính quyền Nhật Bản tái khẳng định Thế vận hội Tokyo 2020 sẽ diễn ra như kế hoạch vào tháng 7 tới bất chấp dịch virus corona chủng mới. Một ngày trước đó, Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) cũng tuyên bố ủng hộ quyết định của Tokyo. Vì vậy, Nhật Bản đã mất hàng tỷ USD doanh thu từ vận động viên, quan chức và người hâm mộ. GDP Nhật Bản vì thế có thể giảm 4 quý liên tục, dài nhất kể từ khủng hoảng tài chính toàn cầu[2].

Một số đặc điểm nổi bật của kinh tế Nhật Bản trong tháng 4/2020

1. Niềm tin kinh doanh giảm mạnh trong Q1:

Theo khảo sát kinh doanh Tankan hàng quý của Ngân hàng Nhật Bản, niềm tin kinh doanh giữa các nhà sản xuất lớn đã giảm trong Q1/2020 xuống -8 điểm, giảm từ 0 điểm trong Q4/2019 và đánh dấu mức giảm thấp nhất trong gần bảy năm. Cuộc khảo sát được tính bằng cách trừ đi số người được hỏi cho biết điều kiện kinh tế đang được cải thiện so với những người nói rằng nền kinh tế đang xấu đi. Sự suy giảm trong niềm tin kinh doanh giữa các nhà sản xuất lớn trong Q1 là rõ rệt nhất trong số những doanh nghiệp sản xuất đóng tàu (-29 điểm so với -7 điểm trong Q4), kim loại màu (-26 điểm so với -15 điểm), và các sản phẩm dầu mỏ và than (-18 điểm so với -12 điểm). Niềm tin giữa các công ty phi sản xuất lớn đã giảm từ 20 điểm trong Q4/2019 xuống 8 điểm trong Q1. Niềm tin kinh doanh bị giảm mạnh trong Q1 phần lớn do đại dịch coronavirus toàn cầu đã hạn chế cả hoạt động kinh tế và khả năng của các doanh nghiệp lên kế hoạch cho tương lai.
Về triển vọng, niềm tin giữa các nhà sản xuất lớn về điều kiện kinh doanh trong quý 2 là -11 điểm, giảm so với thông kê hiện tại là -8 điểm. Niềm tin giữa các công ty phi sản xuất lớn là -1 điểm, giảm so với mức 8 điểm hiện tại[3].

2. Đơn đặt hàng máy móc của Nhật Bản bất ngờ tăng:

Các đơn đặt hàng máy móc cốt lõi ở Nhật Bản, ngoại trừ các đơn đặt hàng cho tàu và từ các công ty điện lực, đã tăng 2,3% so với tháng trước năm 2020, trái ngược với dự báo của thị trường là giảm 2,7%. Tăng trưởng chủ yếu được thúc đẩy bởi các đơn đặt hàng phi sản xuất (5,0% so với -1,7%) trong một số lĩnh vực bao gồm bán buôn và bán lẻ, bất động sản, tài chính và bảo hiểm, xây dựng và nông nghiệp, lâm nghiệp và đánh cá. Trong khi đó, nhu cầu đối với các sản phẩm sản xuất giảm (-1,7% so với 4,6%) do các sản phẩm hóa chất, gốm, đá và đất sét, sắt và thép và các sản phẩm nhà máy dệt. Trên cơ sở hàng năm, các đơn đặt hàng máy móc cốt lõi đã giảm 2,4%, sau khi giảm 0,3% trong tháng 1[4].

3. Niềm tin của người tiêu dùng sụt giảm:

Chỉ số niềm tin tiêu dùng đã giảm xuống 30,9 điểm trong tháng 3 từ 38,4 điểm trong tháng 2, đánh dấu mức giảm thấp nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009. Đây là chỉ số đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng về nền kinh tế trong sáu tháng tới. Chỉ số trên ngưỡng 50,0 điểm cho thấy người tiêu dùng lạc quan, trong khi chỉ số dưới ngưỡng cho thấy sự bi quan. Người tiêu dùng đã không còn niềm tin về tất cả các khía cạnh đời sống kinh tế của họ trong tháng 3, với nhận thức về tăng trưởng thu nhập, việc làm, sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền và sinh kế nói chung đều xấu đi. Bước sang tháng 4, niềm tin của người tiêu dùng có thể sẽ tiếp tục gặp khó khăn. Hơn nữa, chính phủ đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp vào ngày 7 tháng 4, điều này sẽ làm tăng các hạn chế đối với đời sống kinh tế.

Các thành viên tham gia dự báo đồng thuận của FocusEconomics dự báo tiêu dùng tư nhân sẽ tăng 2,4% trong năm 2020, giảm 2,2 điểm phần trăm so với dự báo của tháng trước[5].

4. Nhập khẩu các mặt hàng của Nhật Bản giảm ít hơn so với dự báo thị trường:

Nhập khẩu vào Nhật Bản đã co lại 5% phần trăm hàng năm là 6,35 nghìn tỷ JPY vào tháng 3 năm 2020, so với dự báo thị trường giảm 9,8% và sau khi giảm 14% một tháng trước đó. Điều này đã đánh dấu tháng giảm thứ 11 liên tiếp, chủ yếu là do nhiên liệu khoáng sản (-11,6%), trong đó xăng dầu (-8,3%) và LNG (-13,5%). Ngoài ra, nhập khẩu của những mặt hàng khác giảm 7,8%, đặc biệt là quần áo & phụ kiện (-4,6%) và các dụng cụ khoa học, quang học (-1,4%); và những người của máy móc giảm 9,6%, do máy tính và các đơn vị (-9,3%). Lượng khách đến giảm đối với hàng hóa sản xuất (-4,3%) và thiết bị vận chuyển (-8,3%), trong khi không thay đổi đối với hóa chất. Trong khi đó, nhập khẩu tăng cho máy móc điện (2,6%). Các giao dịch mua giảm từ Trung Quốc (-4,5%), Hồng Kông (-84,3%), Hàn Quốc (-4,7%), Thái Lan (-5,2%), Úc (-15,4%), Đức (-19%), Anh ( -17,7%), Pháp (-38,5%), Nga (-15%) và Ả Rập Saudi (-19,1%). Ngược lại, nhập khẩu tăng từ Singapore (7,2%), Mỹ (1,3%) và UAE (24,9%)[6].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

1. Japan Economic Outlook 3/3/2020

https://www.focus-economics.com/countries/japan

2. Thảm họa cho kinh tế Nhật Bản nếu hủy Olympic

https://vnexpress.net/tham-hoa-cho-kinh-te-nhat-ban-neu-huy-olympic-4073540.html

3. Japan: Business sentiment plummets in Q1 and prospects appear bleak

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/business-confidence/business-sentiment-plummets-in-q1-and-prospects-appear

4. Japan Machinery Orders

https://tradingeconomics.com/japan/machinery-orders

5. Japan: Consumer confidence collapses in March

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-collapses-in-march

6. Japan Imports

https://tradingeconomics.com/japan/imports