Cũng như nhiều nền kinh tế khác trên thế giới, kinh tế Nhật Bản vẫn đang tiếp tục gánh chịu những tác động nghiêm trọng từ đại dịch Covid-19. Mọi hoạt động liên quan đến kinh tế đối ngoại như xuất nhập khẩu, du lịch, dịch vụ đều hết sức ảm đạm; niềm tin của người tiêu dùng tụt giảm; thành quả cải cách kinh tế Abenomics ngày càng tụt xa so với các mục tiêu cần đạt được…[1].

Một số đặc điểm nổi bật của kinh tế Nhật Bản trong tháng 5/2020

1. Lạm phát giá tiêu dùng của Nhật Bản giảm:

Lạm phát giá tiêu dùng của Nhật Bản đã giảm xuống 0,1% trong tháng 4 năm 2020 và giảm xuống mức thấp nhất kể từ tháng 11 năm 2016, khi đại dịch Covid-19 tiếp tục cản trở tiêu dùng. Giá giảm cho vận tải và truyền thông (-1,2% so với 0,7% trong tháng 3), trong bối cảnh giá dầu giảm mạnh. Trong khi đó, lạm phát chậm lại đối với nhà ở (0,7% so với 0,8%), chăm sóc y tế (0,5% so với 0,7%). Ngược lại, lạm phát tăng đối với quần áo và giày dép (1,4% so với 1,3%) và thực phẩm (2,1% so với 1,4%). Trên cơ sở hàng tháng, giá tiêu dùng đã giảm 0,2% sau khi không thay đổi trong tháng 3. Tỷ lệ lạm phát lõi hàng năm, không bao gồm thực phẩm tươi sống, đã giảm xuống 0,2% tuy nhiên vẫn nằm dưới mục tiêu 2% của Ngân hàng Nhật Bản[2].

Lạm phát giá tiêu dùng của Nhật Bản ( 5/2019 – 4/2020)

2. BOJ tiếp tục duy trì lãi suất ngắn hạn ở mức -0,1%:

Nền kinh tế Nhật Bản có khả năng vẫn ở trong tình trạng nghiêm trọng trong thời gian này do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Trong cuộc họp khẩn cấp vào ngày 22 tháng 5, Ngân hàng Nhật Bản đã giữ nguyên lãi suất ngắn hạn ở mức -0,1% . Các nhà hoạch định chính sách cũng duy trì mua các quỹ ETF và J-REIT để số tiền còn thiếu của họ sẽ tăng với tốc độ hàng năm là 12 nghìn tỷ Yên và khoảng 180 tỷ Yên, nhưng đã đưa ra một chương trình cho vay mới trị giá 30 nghìn tỷ Yên (279 tỷ USD) để hỗ trợ các doanh nghiệp đang vật lộn với tác động từ đại dịch Covid-19. Chính sách mới này sẽ duy trì đến hết tháng 3 năm 2021, BOJ cung cấp khoản vay 0% cho các ngân hàng thương mại mở rộng cho vay không lãi cho khách hàng theo gói cứu trợ Covid-19 của chính phủ. Các ngân hàng này sẽ được trả lãi 0,1% cho khoản tiền gửi tài khoản hiện tại của họ tại BOJ tương ứng với số tiền cho vay không lãi suất mà họ nhận được từ ngân hàng trung ương[3].

3. Niềm tin của người tiêu dùng sụp đổ:

Chỉ số niềm tin tiêu dùng đã giảm xuống 21,6 điểm vào tháng 4 từ 30,9 điểm trong tháng 3, đánh dấu mức giảm thấp nhất kể từ khi chỉ số này bắt đầu được phát hành hàng tháng vào tháng 4 năm 2004, nguyên nhân này là do ảnh hưởng kinh tế tiêu cực của đại dịch Covid-19. Chỉ số trên ngưỡng 50,0 điểm cho thấy người tiêu dùng lạc quan, trong khi chỉ số dưới ngưỡng cho thấy sự bi quan. Người tiêu dùng đã không tự tin về tất cả các khía cạnh của đời sống kinh tế của họ vào tháng 4, với nhận thức về tăng trưởng thu nhập, việc làm, sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền và sinh kế nói chung đều xấu đi.

Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng (10/2017 – 4/2020)

Các thành viên tham gia dự báo đồng thuận của FocusEconomics dự báo tiêu dùng tư nhân sẽ tăng 2,4% trong năm 2020. Năm 2021, dự báo tiêu dùng tư nhân tăng 1,6%[4].

4. Xuất khẩu của Nhật Bản giảm mạnh nhất kể từ tháng 10/2009:

Ngày 21/5, Bộ Tài chính Nhật Bản cho biết kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản trong tháng 4 đạt 5.200 tỷ yên (khoảng 48 tỷ USD), giảm 21,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là tháng thứ 17 liên tiếp kim ngạch xuất khẩu của nước này giảm và là mức giảm mạnh nhất kể từ tháng 10/2009 do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa, đặc biệt là ôtô, sang Mỹ và châu Âu đều sụt giảm mạnh. Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu giảm 7,2% xuống còn 6.130 tỷ yên. Đây là tháng thứ 12 liên tiếp kim ngạch nhập khẩu của Nhật Bản giảm. Kết quả là Nhật Bản thâm hụt thương mại 930,4 tỷ yên (8,6 tỷ USD) trong tháng 4. Đây là lần đầu tiên trong 3 tháng qua Nhật Bản thâm hụt thương mại. Các lô hàng thiết bị vận tải đã giảm 45,5% sau khi giảm 18,2% trong tháng trước kéo theo chủ yếu là xe cơ giới (-50,6%), những máy móc này đã giảm 23,4% sau khi sụt 17,9% và máy móc điện giảm 8,8%. Ngoài ra, xuất khẩu hóa chất giảm 6,3% sau khi giảm 5,2%. Trong số các đối tác thương mại hàng đầu, xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh nhất (37,8%) xuống còn 879,8 tỷ yên, chủ yếu do nhu cầu đối với các mặt hàng ôtô và động cơ máy bay sụt giảm trong bối cảnh nhiều thành phố lớn của Mỹ phong tỏa vì dịch Covid-19 khiến hoạt động sản xuất bị đình trệ. Trong khi đó, nhập khẩu từ nền kinh tế lớn nhất thế giới này tăng 1,6% lên 698,63 tỷ yên, chủ yếu do nhập khẩu máy bay, thịt và dược phẩm tăng, khiến Nhật Bản thâm hụt thương mại 181,17 tỷ yên với Mỹ.

Đối với Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản sang nước láng giềng này chỉ giảm 4,1% xuống còn 1.180 tỷ yên, trong khi nhập khẩu tăng 11,7% lên 1.730 tỷ yên. Theo đó, thâm hụt thương mại của Nhật Bản với Trung Quốc ở mức 552,6 tỷ yên. Nhật Bản cũng thâm hụt thương mại với Liên minh châu Âu (EU) nhưng mức thấp hơn (191,18 tỷ yên). Trong đó, kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản sang khối này giảm tới 28% xuống còn 483,51 tỷ yên, trong khi nhập khẩu chỉ giảm 6,8% xuống còn 674,68 tỷ yên[5].

Trần Ngọc Nhật,Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á.

[1] Japan Economic Outlook 5/5/2020

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[2] Japan Inflation Sinks to 0.1% YoY

https://tradingeconomics.com/japan/inflation-cpi

[3] BoJ Holds Rates, Offers More Lending

https://tradingeconomics.com/japan/interest-rate

[4] Japan: Consumer confidence plunges to record low in April

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-plunges-to-record-low-in-april

[5] Xuất khẩu của Nhật Bản giảm mạnh nhất kể từ tháng 10/2009

https://ndh.vn/quoc-te/xuat-khau-cua-nhat-ban-giam-manh-nhat-ke-tu-thang-10-2009-1268974.html