Trong bài phát biểu đầu tiên trước Quốc hội, mở màn cho kỳ họp bất thường diễn ra từ ngày 26/10 tới ngày 5/12/2020, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cân bằng giữa các biện pháp phòng chống dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo đó, chính phủ sẽ ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, cũng như bảo vệ cuộc sống và sức khỏe của người dân, đồng thời nối lại các hoạt động kinh tế - xã hội để vực dậy nền kinh tế. Có thể thấy, đại dịch COVID-19 đã trở thành một trong những vấn đề được ưu tiên quan tâm của Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide sau khi lên nắm quyền. Thủ tướng Suga cho biết Nhật Bản sẽ đặt mục tiêu tiến hành khám chữa bệnh trực tuyến và đa dạng hóa các chuỗi cung ứng để đảm bảo không để tái diễn tình trạng khan hiếm khẩu trang và trang phục bảo hộ như đã từng xảy ra trong giai đoạn đầu của dịch COVID-19. Ông cũng nhắc lại cam kết đảm bảo đủ vắc xin phòng dịch COVID-19 cho tất cả người dân Nhật Bản trong nửa đầu năm 2021 sau khi xác nhận độ an toàn và hiệu quả của các loại vắc xin[1].

Thực hiện theo đúng cam kết trên của Thủ tướng Suga Yoshihide, ngày 27/10, Chính phủ Nhật Bản đã thông qua dự luật về chi trả toàn bộ chi phí tiêm vắc xin ngừa COVID-19 cho tất cả người dân. Dự luật này nhằm sửa đổi luật vắc xin hiện nay. Để đạt được mục tiêu đã đề ra, Nhật Bản đã dành ra một khoản ngân sách trị giá 671,4 tỉ yen (tương đương 6,4 tỉ USD) triển khai dự luật. Về nguồn cung, Nhật Bản đã đạt thỏa thuận mua vắc xin của 2 doanh nghiệp dược phẩm AstraZeneca Plc (Anh) và Pfizer Inc (Mỹ); Tokyo cũng đàm phán với công ty Moderna Inc (Mỹ) để mua ít nhất 40 triệu liều vắc xin. Khi chính phủ cung cấp vắc xin miễn phí, người dân sau đó sẽ được khuyến khích đi tiêm phòng. Thời gian qua, mặc dù Chính phủ Nhật Bản đã thúc đẩy phát triển nghiên cứu và sản xuất vắc xin trong nước, song các vắc xin do công ty Nhật Bản bào chế vẫn đang trong giai đoạn đầu của nghiên cứu lâm sàng. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện có 10 công ty bào chế vắc xin đã bắt đầu giai đoạn cuối cùng của công tác thử nghiệm lâm sàng. Tuy nhiên, một số cuộc thử nghiệm đã ghi nhận các tác dụng phụ nghiêm trọng, khiến nghiên cứu phải tạm dừng. Cùng với dự luật về vắc xin, Chính phủ Nhật Bản cũng đã thông qua một dự luật khác, trong đó cho phép cách ly những người dương tính với virus SARS-CoV-2 sau tháng 2/ 2021, do quy định hiện tại chỉ có hiệu lực trong 1 năm [2].

Ngày 2/12, Chính phủ Nhật Bản đã chính thức ban hành dự luật cung cấp vắc xin COVID-19 miễn phí cho toàn bộ người dân. Theo đó, người dân có nghĩa vụ đi tiêm vắc-xin, chính quyền các địa phương sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm trong việc quản lý việc tiêm chủng. Trong trường hợp xuất hiện biến chứng khi tiêm chủng vắc xin ngừa COVID-19, chính phủ Nhật Bản sẽ chi trả toàn bộ kinh phí điều trị, bồi thường thay cho các công ty dược phẩm. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa rõ người nước ngoài sinh sống tại Nhật Bản có đủ điều kiện để được tiêm chủng miễn phí hay không [3].

Để kiểm soát dịch bệnh, ngăn chặn sự lây lan, trước đó ngày 2/11, sân bay quốc tế Narita (sân bay lớn nhất Nhật Bản) đã khai trương Trung tâm xét nghiệm PCR COVID-19. Đây được coi là bước chuẩn bị quan trọng để Nhật Bản mở lại các chuyến bay quốc tế bị hoãn nhiều tháng qua do dịch COVID-19. Trung tâm PCR xét nghiệm người nước ngoài nhập cảnh Nhật Bản. Trước đó, vào ngày 30/10, Nhật Bản đã nới lỏng hạn chế đi lại đối với 9 quốc gia và khu vực châu Á. Trung tâm xét nghiệm trên do Nippon Medical School Foundation điều hành, là phòng thí nghiệm đầu tiên tại sân bay ở Nhật Bản, có thể cung cấp kết quả trong 6 giờ, dự kiến giảm còn 2 giờ vào cuối tháng 11 [4].

Cũng trước đó, ngày 21/11, sau khi hội đồng các chuyên gia y tế của chính phủ Nhật Bản đề xuất xem xét lại chiến dịch “Go to travel” (chiến dịch nhằm thúc đẩy du lịch, được khởi động vào cuối tháng 7/2020, hỗ trợ tới 50% chi phí du lịch trong nước) ở những khu vực có tốc độ lây lan nhanh chóng. Đồng thời, nhằm tiếp tục nỗ lực tăng cường các biện pháp đối phó với dịch bệnh COVID-19, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga đã đưa ra thông báo ngừng chương trình trợ cấp du lịch tại những khu vực có số ca mắc COVID-19 tăng cao. Cụ thể, với “Go to travel”, Thủ tướng Suga cho biết sẽ tạm dừng việc đặt chỗ mới cho các chuyến đi đến những khu vực ghi nhận số ca mắc COVID-19 cao. Bên cạnh đó, yêu cầu chính quyền địa phương dừng phát phiếu giảm giá ăn uống “Go To Eat” (chương trình nhằm khuyến khích người dân ăn uống tại các nhà hàng) đối với mọi người dân. Thủ tướng Suga nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành liên quan với chính quyền địa phương, cũng những cố gắng để thực hiện tốt các biện pháp bảo vệ người dân. Bên cạnh đó, sự hợp tác từ phía người dân cũng là yếu tố rất quan trọng để hạn chế việc thực hiện các biện pháp mạnh gây ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế và xã hội. Ông Suga cũng đưa ra lời kêu gọi mọi người cần thực hiện các biện pháp triệt để, bao gồm đeo khẩu trang, rửa tay sát khuẩn và tránh ba chữ C (crowded places - những nơi đông người, closed space - không gian khép kín, và close contact - tiếp xúc gần) [5].

Những lo ngại về sự gia tăng trở lại các ca nhiễm COVID-19 vào mùa đông khi nhiệt độ và độ ẩm thấp, là nỗi lo không chỉ riêng ở Nhật Bản, mà còn của nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi cả thế giới vẫn đang mong ngóng vắc xin phòng bệnh và thuốc điều trị đặc hiệu. Trước tình hình dịch bệnh còn đang diễn biến phức tạp, mỗi quốc gia, mỗi người dân cần chủ động, tự giác và tích cực phối hợp thực hiện các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh. Thực hiện tốt “ba chữ C” bao gồm tránh những nơi đông người và tụ tập đông người; tiếp xúc gần với mọi người; tạo dựng không gian thông thoáng, thực hiện các biện pháp thông gió, mở cửa phòng để lưu thông không khí, cân bằng độ ẩm…, đồng thời nâng cao cảnh giác, thực hiện đồng bộ các biện pháp đối phó cơ bản triệt để, chẳng hạn như rửa tay, súc miệng và đeo khẩu trang khi đi ra ngoài… Chỉ khi dịch bệnh COVID-19 được đẩy lùi thì cuộc sống của mọi người trên thế giới mới trở lại nếp sống yên bình. Chính vì vậy, công tác chống dịch cần sự tin tưởng đồng lòng, chung sức của toàn cầu, để cùng vượt qua khó khăn thử thách, cùng chiến thắng đại dịch COVID-19.

Trần Mỹ Hoa

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Bolder domestic vision in Suga’s Diet speech, but diplomacy unchanged

https://www.japantimes.co.jp/news/2020/10/26/national/politics-diplomacy/sugas-first-diet-speech/

[2] Japan approves bill to offer all residents free COVID-19 vaccines

https://www.japantimes.co.jp/news/2020/10/27/national/science-health/japan-bill-residents-free-coronavirus-vaccines/

[3] Japan enacts law to make coronavirus vaccines free to residents

https://japantoday.com/category/politics/japan-enacts-law-to-make-coronavirus-vaccines-free-to-residents

[4] Narita opens Japan’s first coronavirus test site for departures

https://www.japantimes.co.jp/news/2020/11/02/national/science-health/japan-narita-airport-coronavirus-test/

[5] Japanese govt. reviews 'Go To' campaigns

https://www.newsonjapan.com/html/newsdesk/article/129054.php