1. Chỉ số niềm tin của các nhà sản xuất giảm:

Chỉ số tâm lý Tankan của Reuters đối với các nhà sản xuất tại Nhật Bản đã giảm xuống 5 điểm vào tháng 10 năm 2022, xuống mức thấp nhất trong 5 tháng do chi phí đầu vào tăng cao và đồng yên yếu đã làm suy giảm tâm trạng của các nhà sản xuất Nhật Bản. Các nhà sản xuất từ các lĩnh vực khác nhau tham gia cuộc khảo sát đã chỉ ra rằng nguyên liệu thô và chi phí năng lượng tăng cao mà không thể chuyển cho khách hàng, đồng tiền yếu hơn và rủi ro địa chính trị là một số yếu tố ảnh hưởng đến triển vọng của họ. Có những lo ngại về việc lợi nhuận giảm do chi phí nhập khẩu bởi đồng yên yếu thúc đẩy do nguyên liệu thô và chi phí năng lượng tăng. Khách hàng đang thận trọng về việc tăng vốn đầu tư do mâu thuẫn Mỹ-Trung và cuộc khủng hoảng Ukraine. (1)

2. Giá sản xuất tại Nhật Bản tiếp tục tăng cao:

Giá sản xuất tại Nhật Bản tăng 9,7% vào tháng 9 năm 2022 so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là tháng lạm phát sản xuất thứ 19 liên tiếp và là mức cao nhất kể từ tháng 4, trong bối cảnh giá hàng hóa tăng cao sau khi Nga xâm lược Ukraine cũng như tác động của sự sụt giảm nhanh chóng của đồng yên. Áp lực tăng giá đến từ các ngành: thiết bị giao thông (3,9% so với 3,8% trong tháng 8), đồ uống & thực phẩm (6,4% so với 6,2%), hóa chất (10,4% so với 10,1%), xăng dầu và than đá (14,7% so với 15,6%) , sắt thép (26,1% so với 27,2%), máy móc điện (2,9% so với 3,2%), máy móc sản xuất (4,5% so với 3,3%), sản phẩm kim loại (12,3% so với 12,5%), các sản phẩm chế tạo khác (5,3% so với 4,7 %), kim loại màu (11,8% so với 10,4%), và máy móc đa năng (2,7% so với 2,1%). Trên cơ sở hàng tháng, giá sản xuất tăng 0,7% trong tháng 9, nhanh hơn so với mức tăng 0,4% đã được điều chỉnh tăng trong tháng 8.(2)

3. Chi tiêu của các hộ gia đình ở Nhật Bản tăng:

Chi tiêu của các hộ gia đình ở Nhật Bản đã tăng 5,1% tính theo giá trị thực so với năm trước vào tháng 8 năm 2022, nhanh hơn so với mức tăng 3,4% một tháng trước đó và thấp hơn so với mức đồng thuận của thị trường là 6,7%. Đây là tháng thứ ba liên tiếp tăng tiêu dùng cá nhân và là tốc độ mạnh nhất kể từ tháng Giêng, trong bối cảnh dỡ bỏ các hạn chế COVID-19. Chi tiêu cho giao thông tăng nhanh (11,6% so với 7,0% trong tháng 7), chăm sóc y tế (15,1% so với 9,3%) và văn hóa & giải trí (20,6% so với 11,2%), thực phẩm tăng (0,9% so với -1,3%); quần áo (8,1% so với 0,6%) và tiêu dùng khác (5,6% so với 5,6%). Trong khi đó, chi tiêu cho giáo dục giảm mạnh (7,0% so với 16,2%), trong bối cảnh chi tiêu cho nhà ở (-2,5% so với 19,0%), chi phí nhiên liệu, ánh sáng và nước (-3,1% so với -2,1%) và đồ nội thất (- 10,8% so với -5,6%).(3)

4. Tiền lương danh nghĩa ở Nhật Bản tăng:

Mức lương danh nghĩa ở Nhật Bản đã tăng 1,7% vào tháng 8 năm 2022 so với một năm trước, tăng tháng thứ tám liên tiếp nhưng chậm lại so với mức tăng 1,8% đã được điều chỉnh giảm vào tháng bảy. Tiền lương tăng chủ yếu ở các ngành sau: khai thác sỏi đá (25,7%), nhà trọ, dịch vụ ăn uống (10,2%), dịch vụ tổng hợp (5,5%), vận tải & bưu chính (5,2%) và các dịch vụ khác ( 3,7%). Mặt khác, mức lương lại giảm: bất động sản (-0,6%). Trong khi đó, mức lương thực tế của Nhật Bản giảm 1,7% so với cùng kỳ năm ngoái, giảm tháng thứ năm liên tiếp do giá tiêu dùng vượt xa mức tăng của lương danh nghĩa.(4)

5. PMI tổng hợp của Nhật Bản được sửa đổi cao hơn:

PMI tổng hợp của Ngân hàng Jibun Nhật Bản ở mức 51,0 điểm vào tháng 9 năm 2022, so với mức công bố trước đó là 50,9 điểm và mức 49,4 điểm vào tháng 8. Đây là mức cao nhất kể từ tháng 6, báo hiệu sự mở rộng trở lại của khu vực tư nhân ở Nhật Bản. Hoạt động dịch vụ tăng mạnh nhất trong ba tháng nhờ nới lỏng các hạn chế COVID-19 trong khi sản lượng sản xuất tăng ít nhất kể từ khi giảm vào tháng 1 năm 2021, do áp lực chi phí lớn, tăng trưởng toàn cầu suy giảm và ảnh hưởng của bão Nanmadol. Các đơn đặt hàng mới đã tăng sau khi giảm trong tháng 8, trong khi các đơn hàng xuất khẩu giảm với tốc độ nhẹ nhàng hơn. Trong khi đó, việc làm đã tăng trong tháng thứ 20 liên tiếp, mặc dù lượng công việc tồn đọng tích tụ nhiều nhất trong ba tháng. Về lạm phát, cả giá đầu vào và chi phí bán hàng đều tăng với tốc độ cao hơn, do giá nguyên liệu, nhiên liệu tăng cao, và tiền lương cũng như đồng yên lao dốc. Cuối cùng, tâm lý đã đạt mức cao nhất trong ba tháng, vì nhiều nhà cung cấp kỳ vọng chính phủ dỡ bỏ những hạn chế trong đại dịch hơn để có thể phục hồi kinh tế bền vững.(5)

6. Nhật Bản cam kết áp dụng các biện pháp mạnh mẽ trên thị trường tiền tệ

Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Shunichi Suzuki ngày 13/10 đưa ra cam kết trên trong bối cảnh đồng yên giảm xuống mức thấp nhất trong 24 năm qua, với tỉ giá gần 147 yên/USD.

Phát biểu với báo giới, Bộ trưởng Suzuki cho biết những biến động quá mức trên thị trường tiền tệ là không thể chấp nhận được, đồng thời bày tỏ lo ngại về những biến động nhanh gần đây.

Ông cho biết Nhật Bản đang theo dõi những diễn biến này với cảnh giác cao độ và sẽ triển khai các biện pháp mạnh mẽ nếu xảy ra những biến động nhanh trên thị trường tiền tệ, nhất là do các nhà đầu cơ tích trữ gây ra.

Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản đưa ra tuyên bố trên sau cuộc họp với những người đồng cấp trong Nhóm Các nước công nghiệp phát triển (G7) và Nhóm Các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) tại Washington trong bối cảnh chính phủ Nhật Bản có thể can thiệp tiền tệ hơn nữa vào các thị trường tài chính.

Trong khi đó, người phát ngôn hàng đầu của Chính phủ Nhật Bản Hirokazu Matsuno cho biết nước này sẽ theo sát những động thái trên thị trường ngoại hối với sự cảnh giác cao và triển khai những ứng phó phù hợp nếu xảy ra biến động.

Theo các nhà phân tích thị trường tiền tệ, đồng yen có thể sẽ tiếp tục mất giá do Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) dường như sẽ thúc đẩy việc tăng lãi suất hơn nữa bất chấp lo ngại về nguy cơ suy thoái kinh tế.

Đồng yen giảm giá nhanh đã làm gia tăng lo ngại về tác động tiêu cực tới nền kinh tế Nhật Bản vốn dựa vào năng lượng và vật liệu nhập khẩu.

Trước đó, ngày 12/10, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản Haruhiko Kuroda thừa nhận rằng đồng yen giảm nhanh không tốt cho nền kinh tế nước này, song vẫn chưa cần phải tăng lãi suất.

Trong phiên giao dịch sáng 12/10, đồng yen Nhật Bản đã giảm giá xuống mức thấp nhất trong vòng 24 năm qua so với đồng USD với tỉ giá 146,05-06 yên/USD.

Nguyên nhân chủ yếu khiến đồng yen tiếp tục mất giá so với đồng USD là do các nhà đầu tư lo ngại FED sẽ tiếp tục tăng mạnh lãi suất cơ bản trong phiên họp vào tháng 11 tới, khiến khoảng cách lãi suất giữa Nhật Bản và Mỹ sẽ tiếp tục nới rộng vì Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) hiện vẫn duy trì chính sách tiền tệ siêu lỏng ngay cả khi các ngân hàng trung ương lớn khác đang thực hiện việc thắt chặt chính sách tiền tệ.(6)

7. Nội các Nhật Bản thông qua dự luật chống rửa tiền

Theo phóng viên TTXVN tại Tokyo, Chính phủ Nhật Bản vừa thông qua dự luật nhằm tăng cường các biện pháp ngăn chặn rửa tiền và tài trợ cho khủng bố. Dự luật liên quan tới việc sửa đổi 6 luật, trong đó có Luật ngăn chặn chuyển tiền thu được từ phạm tội, và Luật thương mại và ngoại thương. Dự luật này sẽ quy định chặt chẽ hơn về tài sản mã hóa, vốn mức độ ẩn danh cao và thường được sử dụng bất hợp pháp, và đưa ra các hình phạt khắc nghiệt hơn đối với các hoạt động rửa tiền.

Theo đó, các nhà cung cấp dịch vụ giao dịch tài sản mã hóa sẽ có nghĩa vụ chia sẻ thông tin về người sử dụng ở cả hai phía của giao dịch. Bên cạnh đó, họ cũng phải đảm bảo thường xuyên cập nhật danh sách các cá nhân và tổ chức đang phải chịu các biện pháp trừng phạt. Năm ngoái, Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính Quốc tế (FATF) đã kêu gọi Nhật Bản cải thiện các biện pháp phòng chống rửa tiền và tài trợ cho khủng bố. Chính phủ Nhật Bản dự kiến sẽ đệ trình dự luật trên lên Quốc hội để xem xét và thông qua trong kỳ họp bất thường hiện nay.(7)

8. Chính phủ Nhật Bản cam kết khôi phục du lịch

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cam kết sẽ khôi phục lĩnh vực du lịch đón khách quốc tế đến sau thời gian chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, đặt ra mục tiêu mới là tăng tổng chi tiêu khách nước ngoài lên hơn 5.000 tỷ yen (35 tỷ USD) mỗi năm. Thủ tướng Kishida cũng cho biết chính phủ sẽ tận dụng những cơ hội có được khi đồng yên đang giảm giá nhanh, đồng thời cam kết tiếp tục nới lỏng các biện pháp kiểm soát biên giới.

Trong bối cảnh đồng nội tệ yếu hơn khiến giá hàng hóa nhập khẩu tăng, Thủ tướng Kishida bày tỏ sẵn sàng tháo gỡ tình trạng này với cam kết thực hiện các bước "chưa từng có tiền lệ" để giảm bớt gánh nặng chi phí cho các hộ gia đình và các doanh nghiệp. Về việc giá cả tăng mạnh, Thủ tướng Kishida cho biết chính phủ dự định khuyến khích tăng lương bằng cách đầu tư 1.000 tỷ yên trong 5 năm tới cho phát triển nguồn nhân lực trong những lĩnh vực có tiềm năng, nhấn mạnh chính phủ sẽ nỗ lực để giảm thiểu tác động của tình trạng tăng giá và khôi phục nền kinh tế quốc gia.

Thời gian qua, chính phủ của Thủ tướng Kishida đã triển khai các chính sách nhằm giảm thiểu tác động của tình trạng tăng giá điện và thực phẩm. Trong bài phát biểu ngày 3/10, ông Kishida cho biết chính phủ hiện tập trung vào 3 mục tiêu gồm ứng phó với tình trạng giá cả tăng cao vì đồng yen giảm giá, tăng lương và đầu tư để thúc đẩy phát triển kinh tế.

Trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát năm 2020, ngành du lịch đón khách quốc tế là 1 động cơ tăng trưởng chính của nền kinh tế thứ 3 thế giới. Chi tiêu của khách quốc tế đến Nhật Bản từng tăng lên mức kỷ lục là 4.800 tỷ yen vào năm 2019 nhưng đã giảm xuống chỉ còn khoảng 120 tỷ yen vào năm 2021. Từ ngày 11/10, Nhật Bản sẽ dỡ bỏ quy định giới hạn số lượng người nước ngoài nhập cảnh mỗi ngày.

Đồng yên giảm giá cũng là yếu tố mà chính phủ Nhật Bản hy vọng là sẽ giúp thu hút khách quốc tế quay trở lại. Trong tháng 9, tỷ giá đồng yen so với đồng USD đã có lúc giảm xuống mức thấp nhất trong 24 năm, mang lại lợi thế tỷ giá cho khách quốc tế khi đến Nhật Bản. Đồng yên giảm giá cũng sẽ kích thích hoạt động xuất khẩu khi giá hàng hóa Nhật Bản ở nước ngoài rẻ hơn, tăng doanh thu từ nước ngoài tính theo đồng yen. Dù vậy, tình trạng này cũng làm tăng chi phí nhập khẩu hàng hóa một cách đáng kể vì Nhật Bản nhập khẩu tới hơn 90% năng lượng tiêu thụ.(8)

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

Tài liệu tham khảo và trích dẫn

1. Japan Reuters Tankan Index Hits 5-Month Low

https://tradingeconomics.com/japan/reuters-tankan-index

2. Japan Producer Inflation Highest in 5 Months

https://tradingeconomics.com/japan/producer-prices-change

3. Japan Household Spending Grows the Most in 7 Months

https://tradingeconomics.com/japan/household-spending

4. Japan Nominal Wages Rise for Eight Month

https://tradingeconomics.com/japan/wage-growth

5. Japan Composite PMI Revised Slightly Higher

https://tradingeconomics.com/japan/composite-pmi

6. Nhật Bản cam kết áp dụng các biện pháp mạnh mẽ trên thị trường tiền tệ

https://bnews.vn/nhat-ban-cam-ket-ap-dung-cac-bien-phap-manh-me-tren-thi-truong-tien-te/261876.html

7. Nội các Nhật Bản thông qua dự luật chống rửa tiền

https://bnews.vn/noi-cac-nhat-ban-thong-qua-du-luat-chong-rua-tien/262234.html

8. Chính phủ Nhật Bản cam kết khôi phục du lịch

https://bnews.vn/chinh-phu-nhat-ban-cam-ket-khoi-phuc-du-lich/260664.html