1. Giá sản xuất tại Nhật Bản đã tăng 9,1%

Giá sản xuất tại Nhật Bản đã tăng 9,1% so với cùng kỳ vào tháng 10 năm 2022 chậm lại so với mức tăng 10,2% của tháng 9, do giá hàng hóa cao và đồng yên yếu tiếp tục làm tăng chi phí đầu vào cho các công ty. Tuy nhiên, các chỉ số của tháng 10 là mức thấp nhất kể từ tháng 1 năm 2022 đã phản ánh xu hướng giảm của lạm phát toàn cầu. Áp lực tăng giá đến từ gần như tất cả các mặt hàng linh kiện, với mức tăng đáng chú ý ở: điện, năng lượng, khí đốt và nước (43,2%), khoáng sản (27,5%), sắt thép (22,4%), sản phẩm kim loại (13%) và bột giấy, giấy & các sản phẩm liên quan (9,5%). Trên cơ sở hàng tháng, giá sản xuất tăng 0,6% trong tháng 10, chậm lại so với mức tăng 1% được điều chỉnh tăng trong tháng 9.(1)

2. Chỉ số niềm tin của các nhà sản xuất chạm mức thấp nhất trong 22 tháng

Chỉ số tâm lý Tankan của Reuters đối với các nhà sản xuất tại Nhật Bản đã giảm xuống  2 điểm vào tháng 11 năm 2022 từ mức 5 điểm trong tháng trước, đạt mức thấp nhất kể từ tháng 1 năm 2021 do đồng yên yếu đẩy chi phí đầu vào tăng cao và rủi ro suy thoái toàn cầu gia tăng. Các nhà sản xuất Nhật Bản bày tỏ lo ngại về tình trạng thiếu chip kéo dài ảnh hưởng đến sản xuất ô tô, cũng như sự gián đoạn toàn cầu như suy thoái của Trung Quốc và chiến tranh ở Ukraine. Một nhà quản lý tại một nhà sản xuất máy móc cho biết: "Chi phí dầu thô và nguyên liệu thép tăng cao do cuộc khủng hoảng Ukraine và xung đột thương mại Mỹ-Trung leo thang đã khiến khách hàng của chúng tôi thận trọng về chi tiêu vốn. Một nhà quản lý khác cho biết: "Sự suy giảm và sụt giảm kéo dài trong sản xuất ô tô của Trung Quốc do thiếu chip và chi phí vật liệu thép và năng lượng tăng cao đã cản trở việc tăng doanh số bán hàng để thúc đẩy lợi nhuận”.(2)

3. Chi tiêu của các hộ gia đình ở Nhật Bản tăng

Chi tiêu của các hộ gia đình ở Nhật Bản đã tăng 2,3% tính theo giá trị thực so với năm trước vào tháng 9 năm 2022, chậm hơn so với mức tăng 5,1% một tháng trước đó và thấp hơn so với mức đồng thuận của thị trường là 2,7%. Đây là tháng thứ tư liên tiếp tăng tiêu dùng cá nhân nhưng lại là mức tăng với tốc độ yếu nhất. Chi tiêu cho quần áo tăng (7,3% so với 8,1% trong tháng 8), giao thông (8,8% so với 11,6%) và văn hóa & giải trí (12,6% so với 20,6%), thực phẩm tăng (1,2% so với 0,9%); đồ nội thất tăng mạnh (14,3% so với -10,8%) và tiêu dùng khác (-0,5% so với 5,6%). Ngược lại, chi tiêu cho nhà ở giảm (-5,6% so với -2,5%), chăm sóc y tế (-1,2% so với 15,1%), chi phí nhiên liệu, ánh sáng và nước (-1,6% so với -3,1%) và giáo dục (- 9,1% so với 7,0%).(3)

4. Thu nhập trung bình bằng tiền mặt tăng

Thu nhập trung bình bằng tiền mặt ở Nhật Bản đã tăng 2,1% vào tháng 9 năm 2022, cao nhất kể từ tháng 6 năm 2018, sau khi tăng 1,7% trong tháng trước. Thu nhập trung bình bằng tiền mặt đo lường sự thay đổi trong thu nhập việc làm, bao gồm các khoản thưởng và lương giờ phụ trội. Thu nhập càng cao thì càng mang tính tích cực đối với tiêu dùng. Tiền lương tăng ở hầu hết các lĩnh vực, bao gồm khai khoáng & khai thác đá (0,3%), sản xuất (0,4%), tiện ích (0,5%), thông tin và truyền thông (3,1%), vận tải & dịch vụ bưu chính (5,7%), bán buôn & bán lẻ (3,8 %), tài chính & bảo hiểm (4,3%), bất động sản (2,3%), nghiên cứu khoa học (6,2%), lưu trú (9,0%), giáo dục (1,3%), y tế (3,0%) và dịch vụ (3,6%). Trong khi đó, tiền lương thực tế đã điều chỉnh theo lạm phát giảm 1,3% so với cùng kỳ, sau khi giảm 1,7% trong tháng 8. Lương làm thêm giờ đã tăng 6,7% so với cùng kỳ, mức tăng lớn nhất trong 14 tháng.(4)

5. PMI tổng hợp của Nhật Bản được sửa đổi cao hơn

Chỉ số PMI tổng hợp của Ngân hàng Jibun Nhật Bản ở mức 51,8 điểm vào tháng 10 năm 2022, so với mức công bố trước đó là 51,7 điểm và mức 51,0 điểm vào tháng 9. Đây là mức cao nhất kể từ tháng 6, báo hiệu sự mở rộng trở lại của khu vực tư nhân ở Nhật Bản. Hoạt động dịch vụ tăng mạnh nhất trong bốn tháng sau khi chính phủ ban hành một số chính sách nhằm thúc đẩy tăng trưởng trong ngành du lịch. Trong khi đó, lĩnh vực sản xuất đã cải thiện yếu nhất trong 21 tháng khi cả sản lượng và số lượng đơn đặt hàng mới đều giảm tháng thứ tư. Đơn đặt hàng mới tăng mạnh và việc làm tăng nhiều nhất trong năm tháng trong khi công việc tồn đọng tích lũy trong tháng thứ ba. Đồng thời, áp lực chi phí vẫn nghiêm trọng với tỷ lệ lạm phát cả chi phí đầu vào và giá bán đều cao kỷ lục. Cuối cùng, tâm lý đã đạt mức cao nhất trong ba tháng, vì nhiều nhà cung cấp kỳ vọng chính phủ dỡ bỏ những hạn chế trong đại dịch hơn để có thể phục hồi kinh tế bền vững.(5)

6. Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng ở Nhật Bản giảm

Chỉ số niềm tin người tiêu dùng ở Nhật Bản đã giảm xuống mức 29,9 điểm vào tháng 10 năm 2022 từ mức 30,8 điểm trong tháng trước đó. Đây là con số thấp nhất kể từ tháng 8 năm 2020, trong bối cảnh giá cả tăng vọt và suy thoái toàn cầu gia tăng. Tâm lý của người tiêu dùng xấu đi đối với tất cả các chỉ số: sinh kế chung (giảm 1,7 điểm so với tháng trước xuống 27,3 điểm), việc làm (giảm 1,1 điểm xuống 34,3 điểm), mức độ sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền (giảm 0,7 điểm xuống 22,5 điểm) và tăng trưởng thu nhập (giảm 0,1 điểm xuống còn 35.3 điểm). Sự suy giảm phản ánh sự niềm tin tiêu dùng trên diện rộng trở nên xấu đi: Người tiêu dùng trở nên bi quan hơn về nhận thức về việc làm trong sáu tháng tới.

Các chuyên gia của FocusEconomics dự báo tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 3,1% vào năm 2022 và tăng 1,2% vào năm 2023.(6)

7. Nội các Nhật Bản thông qua ngân sách 200 tỷ USD

Chính phủ Nhật Bản đã thông qua dự thảo ngân sách bổ sung thứ hai trong tài khóa 2022 có tổng trị giá 29.090 tỷ yên (khoảng 198 tỷ USD) để tài trợ cho gói kích thích kinh tế có tổng trị giá lên tới 71.600 tỷ yên.

Gói kích thích kinh tế khổng lồ này đã được Chính phủ Nhật Bản thông qua hôm 28/10 nhằm giảm bớt tác động của tình trạng giá cả hàng hóa leo thang tới các hộ gia đình và doanh nghiệp trong nước, đồng thời hỗ trợ cho đà phục hồi vẫn còn mong manh của nền kinh tế. Trong gói kích thích kinh tế đó, tổng chi tiêu công, bao gồm đầu tư công và cho vay cũng như các khoản chi của các chính quyền địa phương, lên tới 39.000 tỷ yên, trong đó có 29.090 tỷ yên thuộc dự thảo ngân sách bổ sung thứ hai này. Phần còn lại là các khoản chi của khu vực tư nhân.

Dự thảo ngân sách bổ sung này bao gồm khoảng 4.700 tỷ yên quỹ dự phòng mà Chính phủ Nhật Bản có thể sử dụng trong các tình huống khẩn cấp. Như vậy, nếu dự thảo này được thông qua, tổng số tiền trong quỹ dự phòng của Chính phủ trong tài khóa 2022 sẽ lên tới gần 11.000 tỷ yên, trong đó bao gồm 5.500 tỷ yên được phân bổ trong ngân sách của tài khóa 2022 nhằm đối phó với dịch COVID-19 và phục vụ cho các nhu cầu chi tiêu khẩn cấp và 1.520 tỷ yên được phân bổ trong ngân sách bổ sung thứ nhất nhằm đối phó với lạm phát. Để đảm bảo đủ tiền cho dự thảo ngân sách bổ sung này, Chính phủ Nhật Bản dự định sẽ phát hành thêm 22.850 tỷ yên (khoảng 155 tỷ USD) trái phiếu. Với kế hoạch phát hành mới, tổng khối lượng trái phiếu mà Chính phủ Nhật Bản dự kiến sẽ phát hành trong tài khóa 2022 (kết thúc vào cuối tháng 3/2023) để tài trợ cho hai dự thảo ngân sách bổ sung sẽ lên tới khoảng 62.000 tỷ yên, trong đó 39.626,9 tỷ yên cho dự thảo ngân sách bổ sung đầu tiên đã được thông qua hồi tháng 7/2022.(7)

8. Các công ty lớn Nhật Bản hợp tác phát triển sản xuất chất bán dẫn

Các tập đoàn lớn của Nhật Bản như Toyota, Sony, NTT…sẽ cùng thành lập một công ty mới mang tên “Rapidus” nhằm thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển và sản xuất chất bán dẫn tại Nhật Bản. Công ty mới do các tập đoàn lớn của Nhật Bản thành lập sẽ có sự tham gia của các trường đại học lớn của Nhật Bản là Đại học Tokyo, Đại học Công nghiệp Tokyo…, mục tiêu nghiên cứu phát triển linh kiện bán dẫn có kích thước dưới 2 nanomet cần thiết cho các lĩnh vực xe tự hành, thành phố thông minh (Smart City).

Dự kiến quá trình sản xuất, thương mại hóa sẽ bắt đầu từ năm 2027. Chính phủ Nhật Bản cũng đang xem xét cung cấp khoản hỗ trợ khoảng 70 tỷ yen (493,36 triệu USD) nhằm hỗ trợ hoạt động nghiên cứu, phát triển của công ty mới này. Ngành công nghiệp của Nhật Bản phụ thuộc nhiều vào nguồn cung cấp linh kiện bán dẫn ở nước ngoài do kỹ thuật sản xuất chất bán dẫn của các công ty Nhật Bản lạc hậu hơn so với công ty của Mỹ, Đài Loan (Trung Quốc).

Thúc đẩy sản xuất chất bán dẫn nội địa là một trong những chính sách ưu tiên của chính phủ Nhật Bản. Tháng 6/2021, chính phủ Nhật Bản đã công bố Chiến lược chất bán dẫn, với ba trọng tâm là khôi phục phát triển chất bán dẫn logic, tăng cường mạng lưới cung ứng bộ nhớ, cảm biến…, cải tiến, nâng cao sức cạnh tranh quốc tế trong lĩnh vực vật liệu, thiết bị sản xuất vốn là thế mạnh của Nhật Bản.(8)

Trần Ngọc Nhật, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

1. Japan Producer Inflation Slows Less than Expected

https://tradingeconomics.com/japan/producer-prices-change

2. Japan Manufacturers’ Mood Hits 22-Month Low

https://tradingeconomics.com/japan/reuters-tankan-index

3. Japan Household Spending Rises for 4th Month

https://tradingeconomics.com/japan/household-spending

4. Japan Average Cash Earnings Grow the Most in Over 4 Years

https://tradingeconomics.com/japan/wage-growth

5. Japan Composite PMI Revised Slightly Higher

https://tradingeconomics.com/japan/composite-pmi

6. Japan Consumer Mood Down to 26-Month Low

https://tradingeconomics.com/japan/composite-pmi

7. Nội các Nhật Bản thông qua dự thảo ngân sách bổ sung trị giá gần 200 tỷ USD

https://bnews.vn/noi-cac-nhat-ban-thong-qua-du-thao-ngan-sach-bo-sung-tri-gia-gan-200-ty-usd/265976.html

8. Các công ty lớn Nhật Bản hợp tác phát triển sản xuất chất bán dẫn

https://www.vietnamplus.vn/cac-cong-ty-lon-nhat-ban-hop-tac-phat-trien-san-xuat-chat-ban-dan/828555.vnp