ChatGPT là gì

ChatGPT (Chat Generative Pre-training Transformer) là một chatbot (chương trình máy tính mô phỏng cuộc trò chuyện với người dùng) do OpenAI, một tổ chức nghiên cứu chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển. Nói đơn giản, ChatGPT là hệ thống do AI tự động phản hồi người dùng với ngôn ngữ tự nhiên giống như cuộc trò chuyện của con người. Điều khiến ChatGPT khác biệt là có thể đưa ra những câu trả lời phù hợp và mạch lạc bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau trong mọi lĩnh vực, bao gồm cả chính trị, kinh tế, văn hóa, lịch sử..., trong khi các chatbot truyền thống thường chỉ dừng lại ở những câu trả lời tối nghĩa dễ làm người dùng mất hứng thú. Không như với ChatGPT, người dùng thậm chí rất khó để duy trì một cuộc trò chuyện dài với Siri (trợ lý ảo của Apple) hoặc Amazon Echo (loa thông minh kết hợp tính năng "trợ lý thông minh" của Amazon).

ChatGPT được ra mắt lần đầu vào cuối tháng 11/2022. Với tốc độ phổ biến nhanh đáng kinh ngạc, chỉ 5 ngày sau khi ra mắt, ChatGPT đã vượt quá con số 1 triệu người sử dụng. Cho đến nay, để đạt mức 1 triệu người dùng, ngay cả những dịch vụ luôn tự hào về mức độ phổ biến như iPhone cũng mất tới 74 ngày, Youtube 260 ngày, Facebook 310 ngày và Netflix là 3 năm rưỡi.

Chỉ sau 2 tháng, đến 31/1/2023 ChatGPT đã đạt đến con số 100 triệu người sử dụng, trở thành một cơn sốt trên toàn cầu. Thống kê của Reuters cho thấy, ChatGPT còn vượt lên trên những ứng dụng được tải nhiều nhất thế giới như TikTok và Instagram. Để đạt được 100 triệu người dùng, các ứng dụng TikTok và Instagram đã mất lần lượt 9 tháng và 2 năm rưỡi. Trước đó khá lâu, Google translate cũng mất đến sáu năm rưỡi và Facebook là bốn năm rưỡi để đạt đến con số 100 triệu người sử dụng.　Theo phân tích của UBS, Thụy Sĩ, ChatGPT chính là ứng dụng tiêu dùng phát triển nhanh chóng nhất trong lịch sử. Trước tiềm năng của ChatGPT, Microsoft thông báo sẽ đầu tư 10 tỷ đô la vào OpenAI. Ngay sau khi OpenAI phát hành ChatGPT, tổ chức nghiên cứu AI gắn liền với một số tên tuổi lớn nhất của Thung lũng Silicon như Elon Musk, Sam Altman, Peter Thiel, Reid Hoffman này đã được định giá khoảng 29 tỷ đô la (tương đương 3,73 nghìn tỷ yên).

Người Nhật trải nghiệm và ứng dụng ChatGPT

Kể từ khi ra mắt, ChatGPT đã dần trở thành một chủ đề nóng mỗi ngày tại Nhật Bản. Nhật Bản là một trong số các quốc gia được OpenAI hỗ trợ dịch vụ ChatGPT ngay từ đầu. Morita Soichiro, phóng viên trang báo mạng của Toyo Keizai, Nhà xuất bản chuyên về chính trị, kinh tế và kinh doanh, có trụ sở tại Tokyo nhận xét "Mối quan tâm đối với ChatGPT - ngôi sao chổi trong thế giới AI – đang gia tăng mạnh mẽ". Người sử dụng ChatGPT tại Nhật Bản đã sớm thử nghiệm, ứng dụng mô hình ngôn ngữ AI này để thực hiện nhiều công việc trí óc và hoạt động sáng tạo khác nhau, từ đưa ra đề xuất mới cho doanh nghiệp, viết một bức thư điện tử, cho đến lập trình và sửa lỗi lập trình… ChatGPT được nhận xét là không chỉ viết được tiểu luận, tiểu thuyết, kịch bản phim, mà còn sáng tác được lời bài hát, làm được các thể thơ cổ Tanka và thơ ngắn Haiku của Nhật Bản… Trước đây ít lâu, một nhóm nghiên cứu với hàng trăm tình nguyện viên tại Đại học Kyoto, Nhật Bản đã phát hiện ra rằng, con người rất khó phân biệt giữa một bài thơ Haiku do AI với một bài thơ Haiku do con người làm, bên cạnh đó tác phẩm thơ Haiku do con người kết hợp với AI cùng sáng tác thường là hay nhất (dù điều này có thể chỉ đúng với thơ tiếng Nhật).

Kỹ sư công nghệ thông tin Kishida Naoki sau khi thử yêu cầu ChatGPT sáng tác một câu chuyện, trong đó AI đóng một vai trò tích cực ở một thế giới khác, đã không giấu được sự thán phục khi nhận được một tiểu thuyết gồm hơn 400 nhân vật có tựa đề "Vương quốc AI". Kỹ sư IT này đã nhận xét: "Thật tuyệt vời khi ChatGPT nhớ bối cảnh và có thể tìm hiểu sâu hơn về một số điểm nhất định trong quá trình trò chuyện. Sở hữu lượng kiến ​​thức khổng lồ, ChatGPT có thể đưa ra ý tưởng từ nhiều góc độ khác nhau".

Tại Nhật Bản ChatGPT cũng nhanh chóng được ứng dụng vào đời sống thực tiễn. Chỉ ít lâu sau khi ChatGPT ra mắt, Kasuga Hirofumi, giám đốc điều hành công ty Port (Shinjuku, Tokyo) chuyên cung cấp các dịch vụ năng lượng như điện, gas... đã thông báo về việc ứng dụng mô hình ngôn ngữ AI này để gia tăng hơn nữa tỷ lệ người sử dụng dịch vụ của công ty, Ông Kasuga cho biết công ty có số lượng người sử dụng khá lớn ở nhiều khu vực và việc ứng dụng ChatGPT có thể giúp nâng cao hơn nữa chất lượng dịch vụ và tỷ lệ khách hàng tiềm năng. Hệ thống phản hồi sử dụng ChatGPT có thể phản hồi các yêu cầu của khách hàng vào những thời điểm mà bộ phận bán hàng của công ty thường phản hồi chậm như thứ bảy, chủ nhật hay đêm khuya.... Bằng cách tăng cường phản hồi khách hàng, sáng kiến này có thể cải thiện dịch vụ, không để mất các khách hàng tiềm năng trong khi không làm gia tăng thêm chi phí. Kể cả trong lĩnh vực tuyển dụng, công ty cũng đang xem xét việc cung cấp dịch vụ tư vấn bằng cách để ChatGPT học dữ liệu về từ những tư vấn do các chuyên gia tư vấn nghề nghiệp cung cấp trước đây dưới dạng văn bản. Các dữ liệu về dịch vụ năng lượng và việc làm của Port được đánh giá là có độ tương thích cao với một mô hình ngôn ngữ AI như ChatGPT.

Ngoài ra, theo Kyodo News PR Wire, tập đoàn WIP (thành lập năm 1995 chuyên cung cấp các dịch vụ dịch thuật và nghiên cứu cấp cao cho các doanh nghiệp Nhật Bản) cho biết dịch vụ đám mây đa ngôn ngữ được trang bị ChatGPT đầu tiên của Nhật Bản sẽ được WIP phát hành vào tháng 2/2023.

Trong lĩnh vực truyền thông, việc sử dụng AI trong việc tạo ra các bài báo cũng được đặc biệt chú ý tại Nhật Bản. Chipper - một công ty IT của Nhật Bản đã phát triển một công cụ tạo bài viết tự động sử dụng ChatGPT và công cụ này đang thu hút nhiều sự chú ý của các chuyên gia truyền thông. Trong phiên bản phát hành đầu tiên, Chipper cho biết để chuẩn bị cho những với những vấn đề có thể có của ChatGPT, công ty đang cung cấp dịch vụ dưới dạng thử nghiệm và trong tương lai công cụ này sẽ hoàn thiện hơn với phiên bản beta. Một số công ty truyền thông sau khi thử nghiệm sản phẩm của Chipper đã phản hồi rằng thời gian viết báo đã giảm xuống còn 1/10. Tuy nhiên, song song với những phản hồi tích cực, cũng có không ít lo ngại về việc sản xuất hàng loạt các bài báo chất lượng thấp cũng như hoài nghi về độ tin cậy của các bài báo do AI tạo ra.

Trên thực tế từ năm 2017, Nihon Keizai Shimbun - một trong bốn tờ báo hàng đầu ở Nhật Bản và là tờ báo tài chính lớn nhất thế giới (đứng trên Financial Times của Anh và The Wall Street Journal của Mỹ) đã thực hiện sản xuất các bài báo về báo cáo tài chính của doanh nghiệp với sự hỗ trợ của AI. Dữ liệu được trích xuất và hoàn thành trong vài phút theo công thức quy định của Nihon Keizai Shimbun và gần như không cần đến công đoạn kiểm tra hoặc chỉnh sửa thủ công nào.

Một số băn khoăn và lo ngại

Trước "sức nóng" của ChatGPT, Yutaka Matsuo, giáo sư tại Đại học Tokyo, nhà nghiên cứu về AI hàng đầu của Nhật Bản nhận xét rằng: "Công nghệ ngôn ngữ trí tuệ nhân tạo này sẽ ảnh hưởng đến tất cả những người làm công việc văn phòng". Khả năng của một trí tuệ nhân tạo tiên tiến cho phép ChatGPT thực hiện nhiều nhiệm vụ mà con người vẫn làm một cách nhanh chóng và rất tốt, bao gồm cả viết bài luận, dạy toán và vật lý, thậm chí vượt qua các kỳ thi… Bởi vậy nhiều giảng viên tại Nhật Bản cũng đang rất chú ý đến mô hình ngôn ngữ AI này. Masanori Kusunoki, giảng viên tại Học viện Khoa học và Công nghệ Thông tin Đại học Tokyo, sau khi yêu cầu ChatGPT viết một báo cáo liên quan tới Mã số cá nhân của Nhật Bản - Thẻ My Number đã nhận xét: ChatGPT không đề cập tới các nội dung trong bài giảng, nhưng nó hiểu đúng mục đích của vấn đề được hỏi và cố gắng đưa ra các giải thích một cách chung chung. Mặc dù không thể chấm "Xuất sắc" hay "Tốt", tôi nghĩ có thể cho điểm "Đạt". Các giảng viên mà tôi quen biết cũng lo ngại về AI này và một số đã hỏi, làm thế nào để phân biệt các bài tập mà sinh viên tự làm với sản phẩm do AI tạo ra".

Ngoài những lo ngại liên quan đến tính trung thực và công bằng, một vấn đề tương tự khác của ChatGPT là mô hình ngôn ngữ AI này không dẫn nguồn những thông tin mà nó đưa ra. Theo ông Kusunoki Masanori, một chuyên gia về chính sách công nghệ thông tin: "Vốn dĩ việc ghi nguồn khi làm đầu ra học thuật là yêu cầu cơ bản về đạo đức học thuật, bởi vậy tôi nghĩ chúng ta cần dạy cho các em học sinh tầm quan trọng và giá trị của việc chịu trách nhiệm với những gì mà mình truyền đạt”.

Kusunoki cũng cho biết, một mặt hoan nghênh những công nghệ mới như Chat GPT, một mặt ông cũng cảm thấy lo lắng. Ông chỉ ra rằng, với sự phát triển của AI sẽ có sự gia tăng số lượng người có ý định tạo ra thông tin sai lệch, cũng như sẽ có nhiều người tin vào những thông tin thiếu kiểm chứng. Vào tháng 8/2022, những hình ảnh do AI tạo ra về một thảm họa ở tỉnh Shizuoka không thực sự xảy ra đã được đăng lên Twitter. Các bức ảnh giả do AI tạo ra này mô tả về ''thiệt hại do lũ lụt'' nghiêm trọng khiến một phần của tỉnh Shizuoka chìm sâu trong biển nước sau cơn bão số 15. Người đăng sau các bức ảnh đó đã thừa nhận rằng chúng được tạo ra bằng AI, tuy nhiên các bức ảnh đã bị lan truyền đi nhanh chóng khiến tỉnh Shizuoka phải lên tiếng kêu gọi sự "phản ứng bình tĩnh" của cộng đồng mạng. Chánh văn phòng Nội các Hirokazu Matsuno trong một cuộc họp báo sau đó đã lên tiếng về việc cần ngăn chặn tình trạng gây rối loạn xã hội do tin đồn không có thật lan truyền trên Internet".

Cách "ứng phó" với sự phát triển vũ bão của AI

Chuyên gia tin học, giáo sư Sato Ichiro của Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản nói con người cần nghĩ ra cách để tương tác với AI. "Ngay từ đầu, AI học một lượng dữ liệu khổng lồ và tạo ra các câu dựa trên điều đó. Khi tìm kiếm trên Internet, người ta phải chọn thông tin từ các URL được hiển thị, khác với khi tương tác với AI như ChatGPT và chúng ta cần lưu ý điểm này. Ông cũng chỉ ra rằng nên nhận thức được việc AI có thể bị sai lệch. "Đầu tiên, chúng ta cần biết giới hạn của AI. Có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ, nhưng AI không hiểu văn bản. Nó nhìn vào cấu trúc ngôn ngữ, nhưng không biết nội dung có đúng hay không. Do vậy, nếu sử dụng AI như hiện tại, chúng ta có thể sẽ không nhận ra rằng mình đang ở giữa một biển thông tin sai lệch. "Sự hiểu biết" sẽ là cách ứng phó hữu hiệu nhất.

ChatGPT có không ít mặt trái. Vẫn còn nhiều câu hỏi ChatGPT chưa thể trả lời. Tình hình hiện tại có thể giống như khi Internet xuất hiện lần đầu tiên cách đây nhiều thập kỷ. Một công cụ AI như ChatGPT mở ra nhiều tiềm năng mới, nhưng vẫn còn một chặng đường dài phía trước để ChatGPT trở nên hoàn thiện. Tuy nhiên, nếu AI tiếp tục tiến bộ với tốc độ vũ bão như hiện nay, Nhật Bản cũng như thế giới sẽ nhanh chóng bước vào thời đại mà AI sẽ ngày càng được sử dụng phổ biến hơn nữa. Chính phủ Nhật Bản hiện đang đề ra mục tiêu "Xã hội 5.0" như một tương lai mà nước Nhật nên hướng tới. Mục đích của điều này là hiện thực hóa một xã hội với các công nghệ mới nhất như 5G và AI… Để hiện thực hóa "Xã hội 5.0", AI chính là nền tảng công nghệ không thể thiếu giúp xây dựng một hệ thống tích hợp cao giữa không gian mạng (không gian ảo) và không gian vật lý (không gian thực), đồng thời đạt được cả các mục tiêu phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội.

TS. Đỗ Thị Ánh

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản

Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

TÀI LIỆU THAM KHẢO

https://news.yahoo.co.jp/articles/7375b523a24b812c3c429faa0acb0c9a8cfb9890

https://www3.nhk.or.jp/news/html/20221209/k10013917101000.html

https://forbesjapan.com/articles/detail/53445

https://www.itmedia.co.jp/business/articles/2302/03/news045.html

https://note.com/yumioka/n/n5494ab7b025f?_x_tr_sl=ja&_x_tr_tl=vi&_x_tr_hl=vi&_x_tr_pto=sc

https://kyodonewsprwire.jp/author/H100689

https://news.yahoo.co.jp/articles/b1006d28b2d75669c87d91a2c8edfb39f3586c07?page=2

https://prtimes.jp/main/html/rd/p/000000102.000016325.html

https://www.yomiuri.co.jp/life/digilife/column/20230130-OYT1T50138/

https://japan.zdnet.com/article/35199601/

https://www.j-cast.com/kaisha/2023/02/02455125.html

https://www.jpost.com/business-and-innovation/tech-and-start-ups/article-725910

https://www8.cao.go.jp/cstp/ai/aistrategy2022_gaiyo.pdf

https://www.konicaminolta.jp/business/solution/aisee/tips/ai/artificial_intelligence.html

https://www.theguardian.com/technology/2022/dec/05/what-is-ai-chatbot-phenomenon-chatgpt-and-could-it-replace-humans

https://www.businessinsider.com/history-of-openai-company-chatgpt-elon-musk-founded-2022-12#elon-musk-and-former-y-combinator-president-sam-altman-cofounded-openai-in-2015-2