1. Nhật Bản bất ngờ chuyển sang thâm hụt thương mại:

Cán cân thương mại của Nhật Bản bất ngờ chuyển sang thâm hụt 78,73 tỷ Yên vào tháng 7 năm 2023 từ mức thặng dư 24,6 tỷ Yên trong cùng kỳ năm trước.

Xuất khẩu của Nhật Bản đã giảm 0,3% so với cùng kỳ năm ngoái xuống 8.724,97 tỷ Yên vào tháng 7 năm 2023, thấp hơn so với dự báo của thị trường về mức giảm 0,8%, đánh dấu lần giảm đầu tiên kể từ tháng 2 năm 2021. Các lô hàng máy móc điện giảm 7,3% so với cùng kỳ, kéo theo chất bán dẫn (-14,8%) và IC (-13,5%); trong khi những mặt hàng khác giảm 0,7%, chủ yếu bởi các dụng cụ khoa học, quang học. Ngoài ra, xuất khẩu máy móc giảm 4,5% do máy móc bán dẫn (-26,6%). Doanh số bán hàng công nghiệp chế tạo giảm 2,7%, liên quan đến sản phẩm sắt thép (-4,9%); nhóm hàng hóa chất giảm 8,8% do nhóm nguyên liệu nhựa giảm mạnh gây nên. Ngược lại, xuất khẩu thiết bị vận tải tăng 22,7%, dẫn đầu là phương tiện có động cơ (28,2%) và ô tô con (32,6%). Trong số các đối tác thương mại, doanh số giảm xuống Trung Quốc (-13,4%), Hồng Kông (-2,2%), Đài Loan (-22,9%), Hàn Quốc (-15,2%), Malaysia (-24,8%), Việt Nam (-7,2%), Đức (-0,9%); trong khi tăng từ Mỹ (13,5%), Ấn Độ (19,7%), Nga (-25,0%) và Úc (13,3%).(1)

Nhập khẩu vào Nhật Bản đã giảm 13,5% so với cùng kỳ năm ngoái xuống 8.803,70 tỷ Yên vào tháng 7 năm 2023. Đây là tháng giảm thứ tư và là tháng giảm mạnh nhất kể từ tháng 9 năm 2020, với lượng mua nhiên liệu khoáng sản giảm 35,8%, cụ thể là xăng dầu (-29,7%) và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) (-42,3%). Ngoài ra, nhập khẩu máy móc điện giảm 1,4% do chất bán dẫn (-1,3%) và điện thoại, điện tín (-9,7%). Ngoài ra, nhóm hóa chất giảm 12,4% do nhóm hàng y tế (-3,1%). Hơn nữa, nhập khẩu hàng chế tạo giảm 16,3%, chủ yếu là kim loại màu (-29,3%); nguyên vật liệu giảm 10,3%. Ngược lại, mua thiết bị vận tải tăng 67,2%, chủ yếu do phương tiện cơ giới (105,7%). Nhập khẩu giảm từ Trung Quốc (-11,4%), Mỹ (-11,2%), Hàn Quốc (-7,9%), Malaysia (-40,5%), Nga (-69,6%) và Úc (-32,4%), Ấn Độ (-13,4%); nhưng tăng từ Hồng Kông (14%), Đài Loan (2,8%), Thái Lan (7,9%).(2)

2. Chi tiêu hộ gia đình Nhật Bản vẫn còn yếu:

Chi tiêu hộ gia đình ở Nhật Bản theo giá trị thực tế đã giảm 4,2% so với cùng kỳ vào tháng 6 năm 2023, cao hơn so với dự đoán chung của thị trường là giảm 4,1%. Đây là lần thứ năm chi tiêu cá nhân giảm trong năm nay trong bối cảnh áp lực chi phí ngày càng lớn. Chi tiêu giảm đối với hầu hết các thành phần, cụ thể là thực phẩm (-3,9% so với -2,7% trong tháng 5), nhà ở (-2,9% so với -4,2%), đồ đạc & đồ dùng gia đình (-17,6% so với -8,9%), quần áo & giày dép (- 4,3% so với -4,8%), chăm sóc y tế (-8,5% so với -2,4%), văn hóa & giải trí (-2,5% so với 3,7%) và giáo dục (-9,6% so với 9,9%). Đồng thời, chi tiêu cho phí nhiên liệu, ánh sáng và nước giảm mạnh (0,6% so với 4,3%). Ngược lại, chi tiêu cho vận tải và thông tin liên lạc phục hồi mạnh mẽ (3,9% so với -11,4%).(3)

3. Giá sản xuất của Nhật Bản tăng ít nhất trong hơn 2 năm:

Giá sản xuất tại Nhật Bản đã tăng 3,6% so với cùng kỳ vào tháng 7 năm 2023, mức thấp nhất kể từ tháng 3 năm 2021, sau khi điều chỉnh tăng 4,3% vào tháng 6 và so với kỳ vọng của thị trường là 3,5%. Kết quả mới nhất cũng đánh dấu tháng thứ 7 liên tiếp lạm phát của nhà sản xuất giảm trong bối cảnh áp lực chi phí toàn cầu giảm bớt. Giá vừa phải đối với thiết bị vận tải (3,0% và 3,6% trong tháng 6), đồ uống và thực phẩm (6,1% so với 7,7%), sắt thép (4,0% so với 7,6%), sản phẩm kim loại (7,3% so với 9,6%), máy móc sản xuất ( 3,7% so với 4,4%), thiết bị điện (5,3% so với 5,5%), máy móc đa năng (4,0% so với 4,4%) và sản xuất khác (8,1% so với 8,2%). Đồng thời, chi phí cho các sản phẩm hóa chất tiếp tục giảm (-3,3% so với -3,8%). Ngược lại, giá tăng nhanh đối với cả sản phẩm dầu mỏ và than đá (1,7% so với -2,5%) và kim loại màu (5,8% so với -0,5%). Trên cơ sở hàng tháng, giá sản xuất tăng 0,1% trong tháng 7, đảo ngược từ mức giảm 0,1% đã được điều chỉnh giảm trong tháng 6 và chỉ ra mức tăng đầu tiên trong ba tháng.(4)

4. Mức lương danh nghĩa của Nhật Bản tăng 2,3% trong tháng 6

Thu nhập tiền mặt trung bình ở Nhật Bản đã tăng 2,3% so với cùng kỳ vào tháng 6 năm 2023, chậm lại so với mức tăng trưởng 2,9% trong tháng 5 nhưng vượt quá kỳ vọng của thị trường là 1,6%. Tiền lương danh nghĩa cũng được cải thiện trong tháng thứ mười tám liên tiếp trong bối cảnh tiền lương cho những người lao động có thu nhập cao tăng và tình trạng khủng hoảng lao động ngày càng lan rộng. Tuy nhiên, tăng trưởng tiền lương danh nghĩa của Nhật Bản vẫn tụt hậu so với tỷ lệ lạm phát tiêu dùng 3,3% trong tháng 6, dẫn đến tháng thứ 15 liên tiếp tiền lương thực tế được điều chỉnh theo lạm phát sụt giảm. Các ngành sau đóng góp nhiều nhất vào mức tăng lương: bất động sản & cho thuê hàng hóa (27,5%), khai thác đá & sỏi (17,2%) và hoạt động vận tải & bưu chính (12,9%).(5)

5. PMI tổng hợp của Nhật Bản được điều chỉnh thấp hơn:

Chỉ số PMI tổng hợp của Ngân hàng au Jibun Nhật Bản là 52,2 vào tháng 7 năm 2023, so với dữ liệu sơ bộ và 52,1 cuối cùng của tháng trước. Đây là mức tăng tháng thứ bảy liên tiếp mở rộng hoạt động của khu vực tư nhân, chủ yếu được củng cố bởi sự mở rộng vững chắc trong lĩnh vực dịch vụ. Tuy nhiên, dòng doanh nghiệp mới đã chậm lại đáng kể so với tháng sáu. Trong khi đó, hoạt động của nhà máy vẫn trầm lắng do cả sản lượng và số lượng đơn đặt hàng mới đều giảm mạnh với tốc độ giảm đơn đặt hàng mới đang tăng nhanh. Trong khi đó, lượng tồn đọng tăng vừa phải do lượng tồn đọng dịch vụ tăng cao thứ hai trong lịch sử. Việc làm nói chung tăng ít nhất trong sáu tháng; trong khi hoạt động kinh doanh nổi bật đã giảm lần đầu tiên sau bốn tháng, do các dịch vụ tồn đọng giảm mới. Về giá cả, gánh nặng chi phí tăng với tốc độ chóng mặt, lần đầu tiên tăng tốc kể từ đầu năm. Trong nỗ lực bảo vệ tỷ suất lợi nhuận, các doanh nghiệp đã tăng giá bán với tốc độ chóng mặt. Cuối cùng, tâm lý vẫn tích cực với hy vọng rằng sự phục hồi kinh tế bền vững trong lĩnh vực dịch vụ sẽ được bổ sung bằng sự cải thiện dần dần trong lĩnh vực sản xuất.(6)

6. "Thời đại mới" trong quan hệ giữa 3 nước Mỹ-Hàn Quốc-Nhật Bản:

Ngày 15/8, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết Washington tin tưởng hội nghị thượng đỉnh với Nhật Bản và Hàn Quốc dự kiến diễn ra trong tuần này sẽ đánh dấu “thời đại mới” trong quan hệ hợp tác ba bên. Phát biểu tại cuộc họp báo, ông Blinken cho biết Tổng thống Joe Biden sẽ chủ trì hội nghị thượng đỉnh “lịch sử” với Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol vào ngày 18/8. Người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ cho biết sự kiện này đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 2015 các nhà lãnh đạo nước ngoài đến thăm Trại David, gần thủ đô Washington. Đây là khu nghỉ dưỡng của Tổng thống Mỹ. Dự kiến, tại hội nghị thượng đỉnh, lãnh đạo Mỹ-Nhật-Hàn sẽ nhất trí về cách thức nhằm “thể chế hóa hơn nữa” cơ chế khung quan trọng về hợp tác an ninh giữa 3 nước. Cơ chế này đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì an ninh và ổn định ở trong và ngoài khu vực châu Á. Theo đó, các bước đi sẽ bao gồm việc thường xuyên tổ chức các cuộc họp giữa các quan chức cấp cao của 3 nước. (7)

7. Ngành du lịch Nhật Bản hưởng lợi từ đồng yên yếu

Theo hãng tin Reuters, số lượng du khách đến Nhật Bản trong tháng 7/2023 đã tăng lên mức cao nhất kể từ khi xảy ra đại dịch COVID-19. Dữ liệu chính thức công bố ngày 16/8 cho thấy đồng yen yếu đã giúp thúc đẩy du lịch và góp phần đẩy mạnh tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ ba thế giới này. Tổ chức Du lịch Quốc gia Nhật Bản (JNTO) cho biết, số lượng du khách nước ngoài đến công tác và nghỉ dưỡng đạt 2,32 triệu lượt trong tháng 7/2023, tăng 12% so với tháng trước đó. Tuy nhiên, lượng khách đến trong tháng 7/2023 vẫn thấp hơn 22% so với tháng 7/2019, thời điểm trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Khách du lịch đang đổ xô đến Nhật Bản, tận dụng sự trượt giá của đồng yen khiến các kỳ nghỉ trở nên rẻ nhất trong nhiều thập kỷ. Dữ liệu của JNTO cho thấy lượng khách du lịch từ Mỹ, châu Âu, Australia và Trung Đông đã cao hơn mức trước khi đại dịch. Ngành du lịch dự kiến sẽ phục hồi sau khi Trung Quốc dỡ bỏ các hạn chế đối với du lịch theo đoàn đến Nhật Bản trong tháng này, giải phóng nguồn khách du lịch từng có số lượng lớn nhất và chi tiêu mạnh nhất từ trước đến nay ở Nhật Bản.

Các chuyên gia cho rằng tác động tích cực của việc chấm dứt lệnh cấm đối với khách du lịch Trung Quốc theo đoàn có thể sẽ xuất hiện từ cuối tháng 9/2023, thời điểm diễn ra ngày Quốc khánh Trung Quốc.(8)

8. Nhật Bản tăng cường đào tạo nhân lực kỹ thuật số

Chính phủ Nhật Bản có kế hoạch mở rộng cơ hội cho sinh viên và người đang đi làm có được các kỹ năng kỹ thuật số, nhằm bổ sung khoảng 110.000 người học tập trong lĩnh vực này cho đến năm tài chính 2024, thời điểm nước này sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo. Ước tính hiện nay có khoảng 1 triệu lao động kỹ thuật số tại Nhật Bản. Chính phủ dự đoán sẽ thiếu 2,3 triệu người vào năm tài chính 2026. Các mục tiêu được đặt ra như một phần trong kế hoạch hành động của Chính phủ Thủ tướng Fumio Kishida, nhằm đảm bảo tổng cộng 3,3 triệu lao động kỹ thuật số vào cuối năm tài chính 2026, trong số lực lượng lao động 68 triệu người.

Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp và Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ cũng sẽ nỗ lực phát triển lực lượng lao động kỹ thuật số thông qua sự hợp tác giữa các công ty và trường đại học. Chính phủ cũng vạch ra các kế hoạch hỗ trợ đào tạo lại kỹ năng cho những người đã tham gia lực lượng lao động muốn chuyển sang lĩnh vực kỹ thuật số.(9)

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

1. Japan Exports Fall for 1st Time in 29 Months

https://tradingeconomics.com/japan/exports-yoy

2. Japan Imports Drop the Most in Near 3 Years

https://tradingeconomics.com/japan/imports-yoy

3. Japan Personal Spending Remains Weak

https://tradingeconomics.com/japan/household-spending

4. Japan Producer Prices Rise the Least in Over 2 Years

https://tradingeconomics.com/japan/producer-prices-change

5.Japan Nominal Wage Rises 2.3% in June

https://tradingeconomics.com/japan/wage-growth

6. Japan Composite PMI Revised Slightly Higher

https://tradingeconomics.com/japan/composite-pmi

7. "Thời đại mới" trong quan hệ giữa 3 nước Mỹ-Hàn Quốc-Nhật Bản

https://www.vietnamplus.vn/thoi-dai-moi-trong-quan-he-giua-3-nuoc-myhan-quocnhat-ban/889360.vnp

8. Ngành du lịch Nhật Bản hưởng lợi từ đồng yen yếu

https://bnews.vn/nganh-du-lich-nhat-ban-huong-loi-tu-dong-yen-yeu/303274.html 9. Nhật Bản tăng cường đào tạo nhân lực kỹ thuật số

https://bnews.vn/nhat-ban-tang-cuong-dao-tao-nhan-luc-ky-thuat-so/301181.html