Động đất ngay ngày đầu năm mới: Thiệt hại trên diện rộng

Trận động đất với cường độ 7,6 độ Richter, tâm chấn sâu 10 km tại khu vực bán đảo Noto tỉnh Ishikawa, Nhật Bản xảy ra vào khoảng 16:10 (giờ địa phương) ngày 1/1/2024. Sau trận động đất, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã đưa ra cảnh báo sóng thần lớn nhất tại khu vực này kể từ sau thảm họa động đất sóng thần miền Đông Nhật Bản năm 2011.

Đến 15:30 ngày 2/1/2024, chính quyền tỉnh Ishikawa thông báo đã có 48 người thiệt mạng và số người mất tích hiện đang tiếp tục được xác nhận. Khoảng 28.000 người đã phải đi lánh nạn, nhiều tòa nhà bị đổ sập và theo Đội hỗ trợ chữa cháy khẩn cấp, 200 căn nhà đã bị phá hủy hoàn toàn sau vụ cháy ở Kawaicho, thành phố Wajima. Sở cứu hỏa Ishikawa cũng đã nhận được 14 thông báo về việc vẫn còn người đang bị mắc kẹt trong các đống đổ nát trong thành phố.

Số liệu thống kê cho thấy, chỉ trong 24 giờ Nhật Bản đã liên tiếp hứng chịu 155 trận động đất ở các cấp độ, đa số là dư chấn của trận động đất đầu tiên 7,6 độ richter. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã đặt tên cho loạt trận động đất này là "Động đất Bán đảo Noto 2024" (令和6年(2024年)能登半島地震).

Trong bối cảnh động đất tại khu vực bán đảo Noto gây ra nhiều thiệt hại nặng nề, Hãng thông tấn Kyodo đăng thông báo của Cơ quan Nội chính Hoàng gia Nhật Bản cho biết, sự kiện chúc mừng năm mới của Nhật hoàng Naruhito và Hoàng hậu Masako dự kiến diễn ra vào ngày 2/1/2024 sẽ bị hủy bỏ. Trong sự kiện hàng năm này, các thành viên hoàng gia sẽ gửi lời chúc năm mới đến người dân Nhật và vẫy tay chào họ từ ban công Hoàng cung ở thủ đô Tokyo.

Phản ứng của chính quyền địa phương

Sau khi trận động đất xảy ra, chính quyền tỉnh Ishikawa đã thành lập văn phòng hỗ trợ hoạt động của Đội y tế thiên tai (DMAT) trong văn phòng tỉnh, thành lập trụ sở hoạt động tại Bệnh viện đa khoa công Noto (thành phố Nanao) và Bệnh viện trung tâm tỉnh (thành phố Kanazawa). Hiện tại, 07 đội y tế đã được cử đi trong đó bao gồm Bệnh viện thành phố Komatsu và Trung tâm y tế Kanazawa... Máy bay trực thăng y tế từ tỉnh Nagano và một máy bay trực thăng từ tỉnh Aichi thực hiện công việc hỗ trợ và tổng cộng ba máy bay trực thăng, trong đó có một chiếc trực thăng của Ishikawa được sử dụng để vận chuyển bệnh nhân.

Vào ngày 2/1, chính quyền tỉnh cũng đã thành lập đường dây nóng tư vấn khẩn cấp để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, làm việc từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều.

Tính đến 15:30 ngày 2, tổng cộng 353 trung tâm sơ tán/lánh nạn đã được lập ở tỉnh Ishikawa, trở thành nơi ở cho khoảng 27.785 người.

Thành phố cũng làm việc với các cửa hàng tiện lợi và siêu thị để cung cấp nước uống, thực phẩm, chăn màn, nhà vệ sinh di động và các mặt hàng cần thiết khác cho người dân.

Ngoài ra, 546 đội cứu hỏa khẩn cấp với 2.035 người đã được điều động từ 18 tỉnh của Nhật Bản. 09 máy bay trực thăng phòng chống thiên tai và cứu hỏa từ bên ngoài tỉnh đã thực hiện công tác chữa cháy trên không tại đám cháy ở Kawai-cho, thành phố Wajima.

Thủ tướng Nhật Bản trực tiếp điều hành cơ quan ứng phó khẩn cấp

Hãng Reuters ngày 1/1/2024 dẫn lời Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio đã thông báo kêu gọi người dân địa phương tiến hành sơ tán ngay lập tức sau động đất và sóng thần, trong bối cảnh cơ quan chức năng liên tiếp đưa ra thêm các cảnh báo động đất.

Để ứng phó với thiệt hại của trận động đất, Thủ tướng Kishida đã chỉ đạo đẩy nhanh các hoạt động cứu hộ và cứu nạn, lưu ý rằng đã có báo cáo thiệt hại ở quy mô lớn, đồng thời cử lãnh đạo các bộ, cơ quan liên quan tới hiện trường để hỗ trợ vận chuyển vật tư và các hoạt động khác. Ông cũng yêu cầu các cơ quan chức năng đưa ra những hướng dẫn rõ ràng liên quan động đất, sóng thần và kiểm tra mức độ thiệt hại. Trong bối cảnh các nỗ lực cứu hộ bị cản trở do đường sá bị hư hỏng và việc đánh giá toàn bộ mức độ ảnh hưởng gặp rất nhiều khó khăn, một lãnh đạo cấp bộ đã được cử đến hiện trường để trực tiếp kiểm tra bằng trực thăng nhằm xác nhận thiệt hại trên diện rộng, bao gồm đường sá bị cắt đứt, lở đất, hỏa hoạn.

Đêm 1/1 Trụ sở ứng phó thiên tai khẩn cấp do Thủ tướng Kishida đứng đầu đã được thiết lập. Đây là một sáng kiến tương tự như trận động đất ở Kumamoto năm 2016. Với vai trò là người đứng đầu Thủ tướng Nhật Bản cho biết sẽ điều động nhân sự từ Lực lượng Phòng vệ, Cảnh sát biển Nhật Bản, các Sở cứu hỏa, Sở cảnh sát…cùng phối hợp và hợp tác chặt chẽ, thiết lập liên lạc trực tuyến trực tiếp với lãnh đạo địa phương nhằm nhanh chóng thu thập thông tin, cung cấp hỗ trợ, đưa ra hướng dẫn cho các nhà cung cấp cơ sở hạ tầng công cộng…

Chính phủ Nhật Bản đã tổ chức cuộc họp của Trụ sở ứng phó thiên tai khẩn cấp do Thủ tướng Kishida chủ trì vào sáng ngày 2/1 để thảo luận về các biện pháp ứng phó với trận động đất này. Thủ tướng Kishida tuyên bố: “Nạn nhân tại các tòa nhà sụp đổ và các tình huống khác cần được giải cứu càng sớm càng tốt” và yêu cầu Lực lượng Phòng vệ, Đội cứu trợ khẩn cấp của lực lượng cảnh sát và Đội hỗ trợ chữa cháy khẩn cấp của sở cứu hỏa nỗ lực hết sức, huy động tối đa khả năng để thực hiện các hoạt động cứu hộ, cứu nạn.

Thủ tướng Nhật cho biết thường xuyên liên lạc qua điện thoại với Thống đốc tỉnh Ishikawa, ông Hase sau khi động đất xảy ra và khẳng định “Với tư cách chính phủ trung ương, chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để cung cấp sự hỗ trợ cho địa phương… tiếp tục duy trì liên lạc chặt chẽ, đáp ứng những gì mà người dân cần”.

Không chỉ vận tải đường bộ mà cả vận tải hàng không, vận tải biển… cũng được tích cực huy động cho công tác hỗ trợ. Để xử lý những ngôi nhà và tòa nhà bị sập sẽ cần đến máy móc hạng nặng có kích cỡ lớn. Thủ tướng Kishida cho biết việc đảm bảo các tuyến đường vận chuyển máy móc hạng nặng cỡ lớn và vận chuyển hàng hóa bằng đường biển đang được tiến hành (tính đến 11:30 giờ địa phương ngày 2/1). Thủ tướng Kishida giải thích: “Việc vận chuyển thiết bị hạng nặng đang vô cùng khó khăn vì đường xá bị chia cắt, bởi vậy chúng tôi đang khẩn trương xử lý, khôi phục lại đường xá để đảm bảo thông suốt cho nhiều tuyến đường nhất có thể. Tất nhiên, việc vận chuyển bằng đường biển cũng được xem xét”. Việc cơ quan khí tượng Nhật Bản dỡ bỏ cảnh báo sóng thần sẽ mở ra khả năng huy động các tuyến đường vận tải hàng hải. Thủ tướng Kishida cho biết: “Chúng tôi đã làm việc từ đêm qua (1/1) để huy động không chỉ đường bộ mà còn cả đường bộ, đường hàng không và đường biển để gửi đi vật tư cần thiết và các nhân viên cứu hộ đến hiện trường"… "Hiện bình minh đã lên và đã có thể sử dụng tuyến đường biển, chúng tôi muốn hỗ trợ nhiều hơn nữa cho khu vực bị động đất".

Ở những khu vực có rung lắc mạnh, nguy cơ sập nhà và lở đất khá lớn. Ngoài ra hoạt động địa chấn dự báo vẫn tiếp tục nên Thủ tướng Kishida cũng cảnh báo người dân nên đặt sự an toàn lên hàng đầu, trong đó bao gồm việc tránh đi vào khu vực nguy hiểm, cảnh giác đề phòng các trận động đất có cường độ địa chấn tối đa là 7 độ richter trong vòng khoảng 1 tuần tới.

Thủ tướng Kishida cũng cho biết cuộc họp báo mừng năm mới 2024 dự kiến sẽ được tổ chức tại ngôi Đền Ise Jingu thiêng liêng nhất của Nhật Bản vào ngày 4/1/2024 sẽ bị hoãn lại, thay vào đó sẽ được tổ chức tại dinh Thủ tướng.

Ngoài ra, về vấn đề đang có những thông tin sai lệch về thiệt hại của trận Động đất Bán đảo Noto 2024 lan truyền trên mạng xã hội (SNS), Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố: "Việc phổ biến thông tin sai lệch độc hại sẽ không bao giờ được dung thứ. Hãy nghiêm túc kiềm chế những hành vi này". Theo điều tra, người ta phát hiện ra rằng nhiều thông tin sai lệch đã được đăng tải trên SNS liên quan đến thiệt hại của trận Động đất Bán đảo Noto 2024 các đợt sóng thần sau đó không đúng thực tế. Trên Twitter (hiện là X), một số video về thảm họa động đất sóng thần miền Đông Nhật Bản năm 2011 đã được đăng tải dưới danh nghĩa thiệt hại của trận động đất tại Noto lần này. Trong lúc thiên tai, thảm họa, nhiều người lên mạng tìm kiếm thông tin, khiến thông tin sai lệch càng dễ lan truyền. Chính phủ và chính quyền địa phương ở những khu vực chịu thiên tai cũng đang sử dụng SNS để phổ biến thông tin. Việc lan truyền thông tin từ cá nhân không chính xác có thể gây hoang mang xã hội, cản trở nỗ lực cứu hộ và thậm chí dẫn đến những tình huống nguy hiểm.

Các bộ, ngành tích cực phối hợp cứu hộ, cứu nạn

Để ứng phó với trận động đất lần này, Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản đã tổ chức cuộc họp lực lượng đặc nhiệm vào sáng ngày 2/1/2024 với sự tham dự của Bộ trưởng và các quan chức cấp cao Nhật Bản. Tại đây Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản, ông Sakamoto đã chỉ đạo nhanh chóng tiến hành hỗ trợ lương thực cho các khu vực bị ảnh hưởng bởi động đất.

Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản cũng đã cử cán bộ đến các khu vực bị ảnh hưởng để đánh giá tình hình thiệt hại. Theo Bộ trưởng Sakamoto: “Ngoài việc đánh giá nhanh tình hình thiệt hại về nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, tất cả đang nỗ lực thực hiện các biện pháp ứng phó khẩn cấp và các biện pháp phục hồi sớm đối với các đơn vị nông, lâm thủy sản bị ảnh hưởng bởi động đất thông qua hợp tác của chính quyền địa phương''. Tuy nhiên “trước hết việc cải thiện môi trường sống và vệ sinh của những người dân phải đi lánh nạn và đảm bảo nhu yếu phẩm hàng ngày đang là nhiệm vụ cấp bách hàng đầu. Đặc biệt, Bộ đang hợp tác chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan để cung cấp hỗ trợ lương thực cho người dân đi lánh nạn”.

Bộ trưởng Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi, ông Takemi cũng đã chỉ đạo cán bộ thực hiện công việc hỗ trợ. Sau khi Chính phủ “Trụ sở ứng phó thiên tai khẩn cấp'' được thành lập, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cũng đã thiết lập “Trụ sở ứng phó thiên tai'' với sự tham gia của các lãnh đạo điều hành. Về vấn đề này, Bộ trưởng Takemi cho biết đã nỗ lực hết sức để đánh giá mức độ thiệt hại đối với các cơ sở thuộc thẩm quyền của bộ bao gồm các cơ sở y tế, cơ sở phúc lợi xã hội và cơ sở cấp nước, đồng thời cử các quan chức đến các khu vực bị ảnh hưởng từ sớm để hỗ trợ khu vực chịu thiên tai.

Tại Bộ Quốc phòng vào sáng ngày 2/1/2024, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Kihara nói với các phóng viên rằng: “Theo yêu cầu điều động cứu trợ thiên tai từ Thống đốc tỉnh Ishikawa và chỉ thị của Thủ tướng Kishida, chúng tôi đã cung cấp hỗ trợ cứu sinh và đời sống người dân ngay sau trận động đất đêm qua. Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản đã cử 1.000 thành viên đến hiện trường. "Ngoài ra, khoảng 10.000 thành viên của Lực lượng phòng vệ trên bộ, trên biển và trên không đang sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu của chính quyền địa phương… Chúng tôi đã quyết định lập lực lượng đặc nhiệm chung (JTF) nhằm thống nhất cơ cấu chỉ huy của Lực lượng phòng vệ trên bộ, trên biển và trên không với Tổng tư lệnh khu vực Chubu thuộc Lực lượng phòng vệ mặt đất là người đứng đầu. Chúng tôi sẽ đặc biệt chú trọng đến tốc độ, ưu tiên cứu người, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, nỗ lực hết sức với sự hợp tác chặt chẽ với chính quyền địa phương".

Ngoài cảnh sát địa phương, sở cứu hỏa, Lực lượng Phòng vệ và Cảnh sát biển Nhật Bản, còn có 634 nhân viên của Đội Cảnh sát thiên tai thảm họa thuộc đơn vị cảnh sát của các khu vực khác tham gia và 2.039 nhân viên của đội hỗ trợ chữa cháy khẩn cấp của sở cứu hỏa cũng đã đến hiện trường.

Để xử lý nhà cửa và tòa nhà bị sập, Lực lượng Phòng vệ, Lực lượng Công nghệ của Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng, Giao thông và Du lịch và các bên liên quan khác đang cùng làm việc không mệt mỏi để đảm bảo thông suốt các tuyến đường cho việc vận chuyển máy móc hạng nặng cỡ lớn, tiến hành kiểm tra an toàn tại các cảng để thiết lập các tuyến vận tải biển, đảm bảo an toàn cho vận tải đường biển một cách tốt nhất sau khi cảnh báo sóng thần được dỡ bỏ vào 10 giờ sáng ngày 2/1/2024.

Quan chức các bộ ngành đã được chỉ đạo, phái cử tới khu vực thiên tai để tìm hiểu kỹ nhu cầu của các người dân khu vực chịu thiên tai. Các công nhân đã có mặt tại hiện trường để khôi phục tình trạng mất điện, nước và gián đoạn liên lạc. Việc vận chuyển hàng hóa tới tại các cửa hàng tiện lợi, siêu thị, cửa hàng đồ gia dụng… được quan tâm. Lãnh đạo 16 đơn vị bao gồm cả các nhà bán lẻ lớn đã được yêu cầu hợp tác để cung cấp vật tư, và các đồ dùng sinh hoạt thiết yếu…

TS. Đỗ Thị Ánh

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

TÀI LIỆU THAM KHẢO

https://www.pref.ishikawa.lg.jp/saigai/202401jishin.html

https://www3.nhk.or.jp/news/html/20240102/k10014306401000.html

https://www.jiji.com/jc/v7?id=20240101sindo7tsunami

https://www.nikkei.com/article/DGXZQOGN0125P0R00C24A1000000/

https://www.hokkoku.co.jp/articles/tym/1279993

https://news.tv-asahi.co.jp/news_society/articles/900001152.html

https://www.chunichi.co.jp/article/831407

https://mainichi.jp/articles/20240101/k00/00m/040/241000c