Như chúng ta đã biết, ở Nhật Bản, việc bình chọn một chữ Hán tiêu biểu mô tả tình hình và xu hướng nổi bật của một năm, là công việc quen thuộc với khá nhiều người. Bắt đầu từ năm 1995, Hiệp hội Đánh giá Năng lực chữ Hán của Nhật Bản đã mở cuộc bình chọn chữ Hán tiêu biểu của năm, thời gian bình chọn từ 1/11 tới 5/12 hàng năm. Chữ Hán nhận được nhiều bình chọn nhất sẽ trở thành chữ Hán đại diện cho tình hình xã hội trong năm. Lễ công bố chữ Hán hàng năm diễn ra tại chùa Kiyomizu ở quận Higashiyama, thành phố Kyoto, phủ Kyoto vào tháng 12. Năm 2022 và năm 2023 cũng vậy, chữ Hán được chọn thể hiện tình hình xã hội của hai năm này.

Vào ngày 12 tháng 12 năm 2022, chữ Hán của năm 2022 được công bố tại chùa Kiyomizu là chữ “Chiến” (戦). Trong số 223.768 phiếu bầu thì chữ “Chiến” đứng thứ nhất với 10.804 phiếu, chiếm tỷ lệ 4,83%. Chữ “Chiến” này nằm trong từ “Chiến tranh” (戦争). Việc chữ “Chiến” chiếm số phiếu cao nhất cho thấy sự quan tâm của người dân tới tình hình xung đột Nga- Ukraina cũng như ảnh hưởng của sự kiện này. Như vậy, kể từ năm 2001, một lần nữa chữ “Chiến” lại được chọn (Năm 2001, các cuộc tấn công khủng bố ở Hoa Kỳ xảy ra, liền sau đó là việc tiến đánh Afghanistan của Hoa Kỳ (cuộc chiến chống khủng bố) bắt đầu). Tuy nhiên, chữ “Chiến” được lựa chọn không chỉ để nói tới “Chiến tranh”, mà còn mang ý nghĩa về sự chiến đấu tích cực của đội tuyển bóng đá quốc gia Nhật Bản tại World Cup 2022, nơi họ đã chiến thắng hai đội tuyển sừng sỏ Đức và Tây Ban Nha, và chỉ dừng lại ở vòng 1/8, sau khi thua Croatia ở loạt đá luân lưu. Chữ “Chiến” cũng hướng tới thành tích xuất sắc của Nhật Bản tại Thế vận hội mùa Đông Bắc Kinh 2022, nơi Nhật Bản giành được 18 huy chương ở các hạng mục. Và chữ “Chiến” cũng được nhắc tới như là một cuộc chiến của người dân trong sinh hoạt thường ngày, khi họ vật lộn với tình hình giá cả tăng cao, đồng Yên sụt giảm giá trị, tình trạng thiếu điện và dịch bệnh Covid-19 vẫn luẩn quẩn với sự xuất hiện của chủng mới. Chỉ số niềm tin người tiêu dùng ở Nhật Bản đã giảm xuống mức 29,9 điểm vào tháng 10 năm 2022 từ mức 30,8 điểm trong tháng trước đó. Đây là con số thấp nhất kể từ tháng 8 năm 2020, trong bối cảnh giá cả tăng vọt và suy thoái toàn cầu gia tăng. Tâm lý của người tiêu dùng xấu đi đối với tất cả các chỉ số: sinh kế chung (giảm 1,7 điểm so với tháng trước xuống 27,3 điểm), việc làm (giảm 1,1 điểm xuống 34,3 điểm), mức độ sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền (giảm 0,7 điểm xuống 22,5 điểm) và tăng trưởng thu nhập (giảm 0,1 điểm xuống còn 35.3 điểm) [1].  Những lo ngại về việc Triều Tiên liên tục thử tên lửa cũng khiến một số người chọn chữ “Chiến”, với hàm ý e ngại chiến tranh. Như vậy, qua việc chữ Hán năm 2022 là chữ “Chiến”, chúng ta có thể thấy sự lo lắng và bất an của người dân Nhật Bản.

Chữ Hán của năm 2023 cũng đã được công bố vào ngày 12 tháng 12 năm 2023, đó là chữ “Thuế” (税). Trong tổng số 147.878 phiếu bầu thu về được, thì chữ “Thuế” chiếm  5.976 phiếu, tức xấp xỉ 4,04 %. Đây là lần thứ hai chữ này được chọn làm chữ Hán của năm, lần đầu là vào năm 2014 (Sau suốt 17 năm không tăng, sự kiện tăng thuế tiêu dùng từ 5% lên 8% năm 2014 đã gây ảnh hưởng lớn tới đời sống người dân). Sở dĩ có sự lựa chọn này do vấn đề tăng hay giảm thuế trong bối cảnh giá cả tăng cao đã gây ra các cuộc tranh luận suốt cả năm. Trước đó, vào tháng 12/2022, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida quyết định dành 43.000 tỷ yên (309 tỷ USD) cho chi tiêu quốc phòng trong 5 năm đến tài khóa 2027 [2]. Chính phủ Nhật Bản được dự đoán sẽ tăng thuế nhằm hỗ trợ kế hoạch xây dựng quân đội trong 5 năm tiếp theo. Trong đó ngân sách chi tiêu quân sự hàng năm được tăng gấp đôi, lên đến 69 tỷ USD [3]. Song hiện nay Chính phủ Nhật Bản đang xem xét hoãn tăng thuế đến sau tài khóa 2025 dựa trên đề xuất của đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền. Với động thái mới này, việc tăng thuế phục vụ cho mục tiêu tăng ngân sách quốc phòng một lần nữa được kéo dài thêm so với thời hạn hoãn tăng thuế đến sau tài khóa 2024 mà chính phủ công bố trước đó. Hơn nữa, một hệ thống hóa đơn mới đã được áp dụng, bao gồm cách tính và báo cáo thuế tiêu dùng mới cũng gây xôn xao. Hệ thống hóa đơn mới này bắt đầu có hiệu lực vào ngày 1 tháng 10 năm 2023, trong đó ghi số thuế tiêu dùng trao đổi giữa các doanh nghiệp, và rất cần khi doanh nghiệp tính số thuế tiêu dùng cần nộp. Còn người mua thì không cần tính toán tới hệ thống này.

Như vậy, thông qua việc bình chọn chữ Hán năm 2022 và 2023, chúng ta có thể nhận thấy tình hình kinh tê- xã hội Nhật Bản hai năm này. Với tình hình các cuộc xung đột Ukraina- Nga, và ở Trung Đông vẫn diễn biến căng thẳng, và việc lạm phát ở Nhật Bản hai năm gần đây đều ở mức cao, cũng như việc Nhật Bản vừa phải trải qua một trận động đất lớn ngay ngày đầu năm mới 2024, chúng ta cùng chờ xem cuối năm 2024 này, chữ Hán nào sẽ được bình chọn.

Nguyễn Ngọc Phương Trang

TTNC Nhật Bản

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

Chú thích:

[1] Trần Ngọc Nhật, Bản tin kinh tế Nhật Bản tháng 11 năm 2022,

https://cjs.inas.gov.vn/index.php?newsid=1629.

[2]Nhật Bản có thể hoãn tăng thuế cho mục tiêu tăng ngân sách quốc phòng,

https://www.vietnamplus.vn/nhat-ban-co-the-hoan-tang-thue-cho-muc-tieu-tang-ngan-sach-quoc-phong-post867878.vnp.

[3]Nhật Bản chọn “Thuế” là từ của năm 2023,

https://vtv.vn/the-gioi/nhat-ban-chon-thue-la-tu-cua-nam-2023-20231213111350472.htm

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Bình chọn chữ Hán của năm 2022,

https://www.kanken.or.jp/project/edification/years_kanji/2022.html

2.Bình chọn chữ Hán của năm 2023,

https://www.kanken.or.jp/project/edification/years_kanji/2023.html

3. Chữ Hán của  năm 2023 được công bố,

https://www.nhk.or.jp/shutoken/newsup/20231212b.html#:~:text=%E3%81%93%E3%81%A8%E3%81%97%EF%BC%882023%E5%B9%B4%EF%BC%891,%E8%A1%8C%E6%96%B9%E3%82%92%E8%A6%8B%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E3%80%82

4. Hệ thống hóa đơn mới bắt đầu từ tháng 10 năm 2023,

https://www.gov-online.go.jp/useful/article/202210/1.html