1. Đặt vấn đề

Với khoảng 17,78 triệu lượt du khách nước ngoài đến Nhật Bản trong nửa đầu năm 2024, mức cao nhất từ trước đến nay xét trong giai đoạn sáu tháng, Nhật Bản dự kiến đón lượng du khách kỷ lục. Ðây là tín hiệu tích cực khi du lịch Nhật Bản phục hồi nhanh chóng sau đại dịch Covid-19, song cũng đặt ra nhiều thách thức mới. Chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực giải quyết tình trạng du lịch quá tải, phát triển bền vững ngành công nghiệp không khói. Theo ước tính của Chính phủ Nhật Bản, có khoảng 17,78 triệu lượt du khách đã đến thăm nước này từ tháng 1 đến tháng 6/2024, mức cao nhất trong 6 tháng. Bên cạnh đó, chi tiêu cho du lịch ở Nhật Bản cũng tăng lên mức cao nhất từ trước đến nay - khoảng 8.000 tỷ Yên (tương đương 50 tỷ USD). Mặc dù ngành du lịch Nhật Bản đang khởi sắc, song lượng du khách tăng vọt cũng gây ra nhiều thách thức như tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, xáo trộn sinh hoạt của cư dân và các vấn đề liên quan khác khi du khách không tuân thủ quy định của địa phương. Hiện tượng ô nhiễm du lịch đã làm dấy lên các cuộc tranh luận về sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo tồn văn hóa địa phương, cũng như sự mất đi tính xác thực. Điều này mô tả áp lực đặt lên người dân địa phương do tình trạng quá tải khách du lịch ở Nhật Bản và tác động của họ đến cộng đồng. Trong bối cảnh đó, Thủ tướng Kishida cam kết sẽ thực hiện các biện pháp giải quyết vấn đề du lịch quá tải, trong đó có tính đến việc thu hút khách du lịch đến những khu vực ít được biết đến hơn và giảm hệ lụy từ tình trạng quá tải du lịch như gây tắc nghẽn giao thông và vi phạm các nghi thức truyền thống Nhật Bản. (1)

2. Một số biện pháp ứng phó tình trạng quá tải và ô nhiễm du lịch

2.1. Chính quyền địa phương tại Nhật áp dụng chế độ thu thuế lưu trú

Thuế lưu trú là một loại thuế không theo luật định mà do chính quyền địa phương tự áp dụng. Việc triển khai loại thuế này cần có sự đồng ý của Bộ trưởng Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản. Hiện nay có 12 chính quyền địa phương đã áp dụng hoặc có kế hoạch áp dụng và hơn 30 chính quyền đang xem xét, bao gồm thành phố Sapporo và tỉnh Okinawa. Tokyo là địa phương đầu tiên giới thiệu loại thuế này tại Nhật Bản vào năm 2002. Thuế lưu trú được sử dụng để chi trả cho những việc như tạo bản đồ hướng dẫn du lịch bằng tiếng nước ngoài và thành lập các trung tâm thông tin du lịch nhằm nâng cao sức hấp dẫn của Tokyo với tư cách là một thành phố quốc tế. Trong một cuộc khảo sát về khách du lịch do Recruit thực hiện, khoảng 70% chính quyền địa phương và các Tổ chức Phát triển du lịch (DMO) cho rằng "tiếp nhận du khách" là một vấn đề. Thuế lưu trú được kỳ vọng cao như một nguồn thu và sẽ khác nhau tùy theo địa phương, nhưng tiền thuế thường là 1 - 3% phí chỗ ở mỗi người/đêm. Hiện thành phố Kyoto tính thuế 200 - 1.000 yên (1.25 - 6,25 USD) tùy theo phí chỗ ở. Doanh thu thuế trong năm tài chính 2024 của thành phố dự kiến sẽ đạt khoảng 4,8 tỷ yên, cao hơn khoảng 600 triệu yên so với năm tài chính 2019, thời điểm trước khi bùng phát dịch Covid-19. Số tiền này sẽ được phân bổ để xây dựng một tuyến "xe buýt tốc hành du lịch" mới, bắt đầu hoạt động từ tháng 6 như một biện pháp chống tắc nghẽn và bảo trì ga Kyoto. Do số lượng khách du lịch dự kiến sẽ tiếp tục tăng nên chính quyền thành phố cũng đang xem xét tăng thuế lưu trú.(2)

2.2. Tăng cường xây dựng cơ sở hạ tầng

Khi du khách nước ngoài quay trở lại sau đại dịch COVID-19, Nhật Bản đã vạch ra các kế hoạch mới để giải quyết các vấn đề liên quan đến tình trạng quá tải du lịch, bao gồm củng cố hệ thống giao thông ở các thành phố lớn và thu hút du khách đến các vùng nông thôn ít người biết đến. Kế hoạch mới bao gồm biện pháp tăng cường cơ sở hạ tầng, đặc biệt là tăng cường đội xe buýt và taxi nhằm đáp ứng số lượng khách du lịch và ứng phó tốt hơn với tình trạng quá tải ở các thành phố đông đúc. Tuy nhiên, các công ty taxi ở một số thành phố đang phải vật lộn để theo kịp nhu cầu. Kế hoạch đề xuất gửi hỗ trợ đến những khu vực có lượng khách du lịch tăng đáng kể trong một số mùa nhất định, chẳng hạn như Niseko, Hokkaido, trong mùa trượt tuyết để các công ty taxi có thể cung cấp dịch vụ tốt hơn trong những thời điểm đó.(3)

2.3. Chính phủ ban hành một số hạn chế khách du lịch đối với các khu du lịch quá tải

Tình trạng quá tải khách du lịch trên Núi Phú Sĩ đã trở thành vấn đề nghiêm trọng đối với chính phủ Nhật Bản trong những năm gần đây. Do đó, chính quyền Tỉnh Yamanashi đã cân nhắc đến việc hạn chế số lượng người đi bộ đường dài trên Đường mòn Yoshida của Núi Phú Sĩ nếu đường mòn này trở nên quá đông đúc. Trong khi đó, chính quyền Tỉnh Yamanashi đã áp dụng phí đi bộ đường dài (bắt đầu từ tháng 7 năm 2024) cho tuyến đường mòn đi bộ đường dài nổi tiếng nhất của mình, Đường mòn Yoshida. Điều này nhằm mục đích cung cấp nguồn tiền để chi trả cho việc bảo trì tuyến đường mòn. Ngoài ra, từ tháng 4 năm 2024, Kyoto đã quyết định cấm khách du lịch đến hầu hết khu vực Gion để bảo vệ geisha khỏi những du khách có hành vi không tốt.(4)

2.4. Chính phủ lên kế hoạch áp dụng một hệ thống mới gọi là "thông quan trước

Để đáp ứng nhu cầu nhập cảnh ngày một tăng, Chính phủ Nhật Bản đang lên kế hoạch giới thiệu hệ thống mới giúp rút ngắn thời gian cần thiết làm thủ tục nhập

cảnh cho du khách nước ngoài từ đầu năm sau. Theo Tổ chức Du lịch Quốc gia Nhật Bản, có 3,04 triệu lượt du khách nước ngoài đã đến thăm Nhật Bản trong tháng 5/2024, đánh dấu tháng thứ 3 liên tiếp có hơn 3 triệu du khách tới Nhật Bản kể từ tháng 3 năm nay và cũng là con số cao nhất trong một tháng từ trước đến nay. Trong bối cảnh đó, Chính phủ Nhật Bản đang lên kế hoạch giới thiệu hệ thống mới gọi là “thông quan trước” nhằm rút ngắn thời gian cần thiết làm thủ tục nhập cảnh cho du khách nước ngoài. Cụ thể, du khách nước ngoài có thể tận dụng thời gian chờ đợi trước khi lên máy bay tại sân bay khởi hành để thực hiện hầu hết các khâu kiểm tra nhập cảnh vào Nhật Bản. Vì vậy, khi đến nơi, du khách có thể nhập cảnh một cách suôn sẻ, nhanh chóng chỉ với một thao tác kiểm tra đơn giản còn lại. Thời gian đầu, Nhật Bản dự định khai thác dịch vụ này với các khách du lịch đến từ Đài Loan (Trung Quốc) từ tháng 1/2025 và sẽ mở rộng áp dụng đối với các quốc gia và khu vực khác tùy theo tình hình.

Bên cạnh đó, Chính phủ Nhật Bản đã quyết định xây dựng các hướng dẫn trong tương lai vào cuối năm nay để ứng phó với tình trạng “quá tải du lịch”, trong đó khách du lịch tập trung quá mức tại các điểm du lịch đang trở thành vấn đề với Nhật Bản. Dự kiến, hướng dẫn sẽ xem xét các vấn đề như phí cầu đường tại các điểm du lịch và áp dụng phí đặc biệt đối với khách du lịch nước ngoài.(5)

2.5. Phát triển du lịch bền vững

Một cách mà chính phủ Nhật Bản muốn giảm bớt tác động tiêu cực của du lịch đến các điểm đến phổ biến là quảng bá các khu vực ít được biết đến . Nhật Bản là một quốc gia giàu lịch sử, văn hóa và vẻ đẹp thiên nhiên, và có một số địa điểm thay thế tuyệt vời để tham quan ngoài ba địa điểm lớn (Tokyo, Osaka, Kyoto). Khuyến khích khách du lịch khám phá những khu vực ít được biết đến có thể giúp giảm bớt áp lực cho những điểm đến nổi tiếng. Cách tiếp cận này mở ra một thế giới vẻ đẹp chưa được khám phá và những trải nghiệm đích thực, cho phép khách du lịch khám phá bản chất thực sự của Nhật Bản. Đây là một chiến thắng cho cả hai bên: những khu vực ít được biết đến sẽ nhận được sự chú ý mà chúng xứng đáng có được và khách du lịch sẽ tìm thấy những trải nghiệm độc đáo, không có đám đông. Một ví dụ về những điểm du lịch nằm ngoài đường mòn là đường mòn Nakasendo . Tuyến đường ngắm cảnh này, ban đầu nối liền Edo (Tokyo) và Kyoto trong thời kỳ Edo/Tokugawa (1603 - 1867) và là tuyến đường hoàn hảo để khám phá lịch sử Nhật Bản tránh xa các trung tâm thành phố bận rộn. Đoạn đường nổi tiếng nhất của Nakasendo nằm ở Thung lũng Kiso, thuộc Tỉnh Nagano. Chuyến đi bộ giữa Tsumago và Magome, qua những khu rừng xinh đẹp và các di tích lịch sử trong quá khứ, là điều không thể bỏ qua. Đây là một cách tuyệt vời để đắm mình vào di sản văn hóa của Nhật Bản trong một bối cảnh thân thiện, thư thái.(6)

Tóm lại: Du lịch quá mức là một vấn đề phức tạp đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều. Bằng cách thúc đẩy du lịch có trách nhiệm, thực hiện các biện pháp đối phó hiệu quả và khuyến khích khách du lịch khám phá những nơi ít người biết đến, Nhật Bản có thể đảm bảo rằng ngành du lịch của mình vẫn bền vững trong nhiều năm tới. Là du khách, tất cả chúng ta đều có vai trò trong nỗ lực này bằng cách lưu tâm đến tác động của mình và dành thời gian khám phá nhiều viên ngọc ẩn giấu của Nhật Bản.

Trần Ngọc Nhật, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

1. Nhật Bản đối phó thách thức bùng nổ du lịch

https://stockbiz.vn/tin-tuc/nhat-ban-doi-pho-thach-thuc-bung-no-du-lich/27017889

2. Nhật Bản ứng phó với "ô nhiễm du lịch"

https://vtv.vn/kinh-te/nhat-ban-ung-pho-voi-o-nhiem-du-lich-20240623075654426.htm

3. Japan unveils new overtourism countermeasures

https://www.japantimes.co.jp/news/2023/10/18/japan/society/overtourism-prevention-plan/

4. Countermeasures to Overtourism in Japan: Focusing on Rural Japan

https://www.romancing-japan.com/posts/countermeasures-to-overtourism-in-japan/

5. Nhật Bản giới thiệu hệ thống “thông quan trước” cho du khách nước ngoài

https://bnews.vn/nhat-ban-gioi-thieu-he-thong-thong-quan-truoc-cho-du-khach-nuoc-ngoai/341054.html

6. Countermeasures to Overtourism in Japan: Focusing on Rural Japan

https://www.romancing-japan.com/posts/countermeasures-to-overtourism-in-japan/