Các quán ăn cung cấp bữa ăn miễn phí hoặc giá rẻ cho trẻ em đã tìm cách giải quyết tình trạng nghèo đói ở trẻ em khi chúng mới bắt đầu xuất hiện cách đây hơn một thập kỷ. Sáng kiến ​​này đã mang lại nhiều thành quả khi chúng phát triển để phục vụ nhiều mục đích hơn, bao gồm thúc đẩy sức khỏe của người cao tuổi, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng và ngăn ngừa tình trạng lạm dụng trẻ em. Theo một cuộc khảo sát gần đây, số lượng nhà hàng cung cấp bữa ăn miễn phí hoặc giá rẻ cho trẻ em có nhu cầu đã vượt quá 10.000 trên toàn quốc. Thường được gọi là “kodomo shokudo” hay căng tin dành cho trẻ em, những nhà bếp cộng đồng này đã trở thành một phần không thể thiếu của nhiều khu phố, đóng vai trò là không gian an toàn cho mọi người ở mọi lứa tuổi.

Trung tâm hỗ trợ căng tin trẻ em toàn quốc, Musubie, được thành lập vào năm 2018, không tự mình điều hành căng tin. Thay vào đó, trung tâm đóng vai trò là trung gian cho các tập đoàn và cá nhân muốn hỗ trợ căng tin trẻ em, cũng như giúp các căng tin kết nối và đáp ứng nhu cầu tài trợ của họ. Trung tâm đã hỗ trợ hơn 12.000 tổ chức với tổng số tiền là 1 tỷ yên tính đến năm 2022. Musubie cũng tiến hành khảo sát và nghiên cứu. Họ phát hiện ra rằng những đứa trẻ thường xuyên đến căng tin trẻ em có nhiều khả năng coi căng tin là một không gian an toàn, nơi chúng có thể chia sẻ cảm xúc thực sự và thảo luận về các vấn đề của mình. Theo khảo sát của Musubie tiến hành từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2024, tổng số căng tin dành cho trẻ em đạt mức cao kỷ lục là 10.866 trong năm 2024, tăng 1.734 so với năm 2023. Điều này đưa tỷ lệ bao phủ toàn quốc lên 34,7%, nghĩa là một trong ba khu học chính hiện có kodomo shokudo. Với sự gia tăng gần đây, số lượng các căng tin này đã vượt qua tổng số trường tiểu học và trung học cơ sở của Nhật Bản, hiện ở mức 9.265 trường. Những quán ăn này được điều hành bởi nhiều đơn vị khác nhau, bao gồm cá nhân, doanh nghiệp và tổ chức phi lợi nhuận, thường nhận được sự hỗ trợ từ các khoản trợ cấp và quyên góp của chính phủ.

Chương trình đầu tiên được một chủ cửa hàng nông sản địa phương khởi xướng tại Phường Ota, Tokyo vào năm 2012, bắt đầu phục vụ bữa ăn miễn phí cho trẻ em. Trong giai đoạn 2015 – 2016, kodomo shokudo đã thu hút sự chú ý rộng rãi như một phản ứng đối với tình trạng nghèo đói ở trẻ em. Theo thời gian, những căng tin này đã phát triển thành không gian cộng đồng thúc đẩy sự giao lưu giữa nhiều thế hệ, chào đón không chỉ trẻ em sống trong hoàn cảnh khó khăn về tài chính mà còn cả những trẻ em khác muốn tương tác. Ngày nay, 70% các bếp ăn cộng đồng này báo cáo rằng không có hạn chế nào dựa trên độ tuổi hoặc các yếu tố khác.

Được điều hành riêng và không có sự hậu thuẫn pháp lý chính thức, những sáng kiến ​​này thường dựa vào các tình nguyện viên và hoạt động trên cơ sở hạn chế, ví dụ như tổ chức các sự kiện hàng tháng. Bất chấp những hạn chế này, kodomo shokudo ước tính đón 18,85 triệu du khách mỗi năm, bao gồm 12,99 triệu trẻ em. Hiện tại, tỷ lệ trung bình toàn quốc của các trường tiểu học công lập có căng tin dành cho trẻ em trong khu học chính là 34,66%. Tuy nhiên, có sự chênh lệch lớn giữa các quận, từ 10% đến 60%, tùy thuộc vào nguồn tài trợ của chính quyền địa phương và mức độ hỗ trợ của cộng đồng. Một cuộc khảo sát của tỉnh Osaka năm 2023 cho thấy 11,6% học sinh lớp năm đã sử dụng chúng. Tokyo dẫn đầu cả nước với 1.160 kodomo shokudo, tiếp theo là tỉnh Osaka với 938 và tỉnh Hyogo với 598. Ngược lại, các tỉnh Fukui, Akita và Yamanashi có ít nhất, với lần lượt là 43, 49 và 58 kodomo shokudo. Trong khi các khu vực thành thị chiếm ưu thế với số lượng lớn các căng tin như vậy, thì các vùng nông thôn đang có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất. Các tỉnh Tokushima, Nagasaki và Wakayama chứng kiến ​​mức tăng phần trăm lớn nhất theo từng năm, với Tokushima đạt mức tăng trưởng hàng năm gần 50% trong bốn năm liên tiếp.

Tỉnh Okinawa đi đầu trong phong trào này, với 62% trường tiểu học có căng tin dành cho trẻ em trong quận của mình, cao nhất cả nước. Một cuộc khảo sát năm 2015 cho thấy tỷ lệ nghèo đói ở tỉnh đã lên tới 29,9%, gần gấp đôi mức trung bình của cả nước. Để ứng phó, chính quyền tỉnh đã thành lập một quỹ trị giá 3 tỷ yên (19,6 triệu USD) để giải quyết vấn đề này và chính quyền trung ương đã đóng góp thêm 1 tỷ yên. Với số tiền này, các thành phố đã hỗ trợ các chương trình bữa ăn cho trẻ em. Tính đến năm 2024, có 361 bếp ăn cộng đồng như vậy, tăng gấp ba lần so với năm 2018.

Hiện nay, chi phí sinh hoạt tăng cao — bao gồm cả thực phẩm và năng lượng — tiếp tục gây áp lực lên các kodomo shokudo. Theo nghiên cứu của Musubie vào năm 2023, chi phí trung bình cho mỗi bữa của các căng tin đã tăng khoảng 4.000 yên. Tuy nhiên, họ không muốn tăng giá cho những người tham dự. Một cuộc khảo sát 1.307 kodomo shokudo được tiến hành từ tháng 7 đến tháng 8 năm 2023 cho thấy áp lực tài chính đáng kể do giá cả tăng. Khoảng 88,5% số người được hỏi cho biết họ cảm thấy tác động của lạm phát và 12,7% cho biết họ phải giảm dịch vụ ăn uống hoặc thu hẹp quy mô hoạt động do hậu quả này.

Mặc dù vậy, sự gia tăng các căng tin kodomo shokudo phản ánh những nỗ lực về chính sách của chính quyền trung ương và địa phương nhằm tạo ra những nơi thoải mái cho trẻ em ngoài nhà ở và trường học, cũng như những động thái ngày càng tăng của các công ty trong việc điều hành các căng tin như vậy.

Trương Phan Thanh Thủy

Trung tâm Nghiên cứu Mông Cổ và vùng lãnh thổ Đài Loan, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

Tài liệu tham khảo:

1. Annelise Giseburt (2024), “More Than a Meal: Children’s Cafeterias Build Community Across Japan”, Tokyo Updates, https://www.tokyoupdates.metro.tokyo.lg.jp/en/post-1334/.

2. Jessica Speed (2024), “Number of cafeterias for children in need hits record high in Japan”, The Japan Times, https://www.japantimes.co.jp/news/2024/12/13/japan/society/childrens-cafeterias-surge/.

3. Jiji Press (2024), “Kodomo Shokudo” Kids’ Cafeterias Top 10,000 in Japan, Nippon, https://www.nippon.com/en/news/yjj2024121101039/.

4. Risako Miyake (2024), “Children meal programs hit 10,000 locations nationwide”, The Asahi Shimbun, https://www.asahi.com/ajw/articles/15547094.