Món mỳ với tên gọi là Ramen có nguồn gốc Trung Quốc đã trở thành món ăn được ưa chuộng nhất tại Nhật Bản trong nhiều thập niên trở lại đây, và làm dấy lên một cuộc cạnh tranh giữa các cửa hiệu bán Ramen. Món mỳ Ramen đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hoá ẩm thực tại Nhật Bản. Và các đầu bếp làm mỳ Ramen cũng ở trong một cuộc cạnh tranh bền bỉ nhằm làm phong phú hơn món ăn này bởi việc thử những nguyên liệu và mùi vị mới.

Theo trang Web thống kê Nhật Bản, có hơn 35,000 cửa hàng mỳ Ramen trong khắp cả nước (theo số liệu 2013), trung bình khoảng 28 cửa hàng trên 100.000 người. Tỉ lệ cửa hàng mỳ Ramen trên bình quân đầu người cao nhất là Yamagata Prefecture với 71 cửa hàng trên 100.000 người, tiếp đó là Tochigi, Niigata, Akita, và Kagoshima Prefectures. Nhưng có thể có nhiều cửa hàng hơn ngoài số liệu này, vì những con số  này chỉ bao gồm những người được liệt kê trong danh bạ điện thoại.

Tại Nhật Bản, người ta không bao giờ phải đi xa để tìm cửa hàng mỳ Ramen, đặc biệt trong các thành phố lớn, và cũng sẽ không phải chờ lâu khi gọi tô mỳ với giá cả phù hợp. Ramen được xem như là một kiểu đồ ăn nhanh mà có thể dùng cho cả bữa trưa hoặc bất cứ khi nào cảm thấy đói bụng. Nhưng cũng có một số lượng lớn những người đặc biệt yêu thích món mỳ này, họ ăn những bát mỳ của mình rất cẩn thận, nghiêm túc (đây là văn hoá Nhật, thể hiện sự tôn trọng đồ ăn). Và may mắn cho họ cuộc cạnh tranh khốc liệt trong lĩnh vực chế biến mỳ Ramen đã tạo ra nhiều mùi vị khác biệt, làm cho họ thích thú hơn.

Người Nhật Bản đầu tiên ăn Ramen được cho là Tokugawa Mitsukuni (1628-1701), chúa công thứ hai của vùng Mito (nay là quận Ibaraki). Theo phỏng đoán này, một Khổng gia bị đi đày từ thời Minh, Trung Hoa tên là Zhu Zhiyu (1600-1682) đã trở thành người thầy của Tokugawa và đã giới thiệu cho anh ấy các món mỳ của người Trung Quốc, nguyên mẫu của Ramen hôm nay. Các tài liệu lưu trữ chỉ ra rằng mỳ được làm bằng hỗn hợp của lúa mỳ và bột sen, ăn cùng với canh. Một phiên bản thể hiện món ăn nguyên gốc này được bán ở Ibaraki dưới cái tên “Ramen vùng Mito”.

Tuy nhiên, những món mỳ Trung Quốc này chưa trở nên thu hút ngay, cho mãi đến thời Minh Trị (1868-1912), món mỳ này cũng thuyết phục được các thực khách người Nhật. Tại cửa hàng người Trung Quốc trong khu phố người Hoa tại Yokohama hay bất cứ đâu, các món mỳ và súp đã được bổ sung thêm thịt lợn om (xá xíu), măng (menma) và nửa quả trứng luộc. Do những căn nguyên như vậy mà Ramen thường được biết đến như Soba của người Trung Quốc tại Nhật Bản.

Sau thế chiến thứ 2, khi những người lính phục viên từ Trung Quốc trở về họ bắt đầu bán Ramen ở khắp nơi trên cả nước, Ramen đã  trở thành một món ăn ưa thích, cạnh tranh với các món ăn nổi tiếng khác của người Nhật. Ở thời điểm hỗn độn sau chiến tranh, khi đồ ăn trở nên khan hiếm, Ramen được xem như một món ăn rẻ tiền và ngon được bán ở các cửa tiệm đường phố. Những gian hàng khiêm tốn này đã sớm phát triển thành những cửa hàng ở bất cứ nơi đâu khắp Nhật Bản.

Sự gia tăng nhanh chóng của các cửa hàng đã tạo ra một cuộc cạnh tranh mạnh, dẫn đến việc sáng tạo ra nhiều loại Ramen mới, bao gồm cả các biến thể cao cấp như cua hay tôm hùm có giá khoảng 10.000 yên (khoảng $100) một tô. Ngược lại, các chuỗi bán lẻ Ramen thông thường chỉ khoảng 300 yên một tô hoặc ít hơn (khoảng $3). Mặc dù tô mỳ thường được bán đắt, nhưng riêng món mỳ Ramen về cơ bản là một loại đồ ăn rẻ, ngon, nhanh chóng, và hầu hết các đầu bếp đều cố gắng tạo ra sự đa dạng tối đa trong những điệu kiện đó.

Bảo tàng về chủ đề đồ ăn Shin-Yokohama Raumen là một khu phố đi bộ ngắn từ ga Yokohama (cách phát âm Raumen thể hiện sự phát âm thay thế của món mỳ). Bên trong bảo tàng nơi được mở vào năm 1994, là sự phục dựng lại kiểu đường phố đặc trưng ở Nhật Bản khoảng cuối thập niên 50, đầu thập niên 60. Bên cạnh các quán cafe, các cửa hàng bán các loại đồ ăn nhanh truyền thống, khách du lịch có thể thưởng thức những loại mỳ Ramen được bán bởi các cửa hàng nổi tiếng từ khắp Nhật Bản. Theo nhân viên Bảo tàng, khoảng 3000 tô mỳ Ramen được tiêu thụ tại các cửa hàng trong các ngày trong tuần, và 6.500 tô mì được tiêu thụ vào cuối tuần hay các kỳ nghỉ. Từ khi mở cửa đến nay, bảo tàng đã đón hơn 22 triệu lượt khách, khoảng 10.185 lượt một ngày.

Ramen không chỉ được truyền bá đến Mỹ và Châu Âu, mà còn quay lại Trung Quốc trong kiểu mới của mỳ Nhật Bản. Thông tin từ bảo tàng cho biết tính đến tháng 2/2013, đã có khoảng hơn 1000 cửa hàng bên ngoài Nhật Bản, chủ yếu ở Bắc Mỹ, Châu Âu và Châu Á. Chỉ tính riêng New York, đã có khoảng 50 đến 60 cửa hàng mỳ Ramen.

Một dự án liên quan đến mỳ Ramen và cũng là một phần của chương trình thúc tiến có tên Cool Japan của Bộ kinh tế, thương mại và công nghiệp Nhật Bản. Công ty Chikaranomoto, nơi sở hữu chuỗi cung cấp Ramen chủ yếu Hakata Ippudo đã giành được quyền thực hiện dự án này. Đây là dự án có mục tiêu thúc đẩy để mở nhiều hơn các cửa hàng Ramen ở Paris và các địa điểm khác ở Châu Âu. Theo cách này, METI (Bộ kinh tế, thương mại và công nghiệp) hy vọng sẽ thu hút được nhiều khách du lịch nước ngoài đến Nhật bản và đóng góp cho nền kinh tế nước này.

Ando Momofuku, người thành lập tập đoàn Nissin Food và là người sáng chế ra loại Ramen đóng gói, đã đưa ra khẩu hiệu ‘’Jinrui wa menrui’’. Theo cách phát âm của người Nhật thì từ noodles (Men), điều này có thể được dịch như “Mankind is menkind’’ Dù cách chơi chữ như vậy không thực sự có sự tác động tương tự trong tiếng Anh, trong ngôn ngữ quốc tế, nhưng ta có thể hiểu là ramen mang lại tất cả hương vị mà mọi người đều có thể tận hưởng.

Nguồn: http://www.nippon.com/cn/views/b01707/

Người dịch: Đào Phương Thảo – Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á