Nhật Bản đang trải qua giai đoạn hồi phục nền kinh tế dài thứ hai từ thời kỳ sau Thế chiến II, các nhà kinh tế hy vọng giai đoạn này sẽ ổn định trong năm 2018 do nhu cầu phát triển kinh tế mạnh mẽ trong và ngoài nước. Theo một số nhà kinh tế, nhân tố chủ chốt đằng sau lợi nhuận trong năm 2018 là các công ty có thể dự trữ tiền mặt tích cực hơn để tăng lương và thực hiện các khoản đầu tư để vượt qua những hạn chế về năng lực và nâng cao năng suất.

Đối với tiền lương, không phải tất cả nhưng một số nhà kinh tế nói rằng họ lạc quan trong năm nay và các công ty Nhật Bản sẽ tăng lương cho công nhân bán thời gian và toàn thời gian. Về vấn đề lạm phát có khả năng tăng cao vì nhu cầu trong nước dự kiến sẽ tăng mặc dù tình trạng lao động thiếu. Theo lý thuyết, tiền lương của người dân tăng lên khi các công ty thiếu lao động. Nhưng trên thực tế, họ không được tăng lương. Số liệu của Bộ Lao động cho thấy tiền lương thực tế - trên cơ sở hàng năm - đã giảm trong bốn năm liên tiếp đến năm 2016, và sau đó đã tăng 0,7%. Mặc dù thực tế là nhiều tập đoàn lớn đã được hưởng lợi ổn định trong vài năm qua khiến Ngân hàng trung ương Nhật Bản thực hiện một số điều chỉnh, bao gồm việc cho phép lợi tức trái phiếu tăng nhẹ trong 10 năm tới. Theo ước tính của Merrill Lynch, tăng trưởng GDP thực tế của Nhật Bản trong năm 2017 là 1,8%, dự kiến sẽ giữ mức tăng trưởng vừa phải là 1,7% vào năm 2018[1]. Trong năm 2018, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) dự báo sẽ tăng 1,8% trong năm theo các điều khoản được điều chỉnh theo giá, tăng so với dự đoán trước đó là 1,4% vào tháng 7. Theo một số chuyên gia, ngành xuất khẩu của Nhật Bản được kỳ vọng giữ vững và sẽ phát triển mạnh mẽ trong năm 2018.

Trong khi đó, ước tính tỷ lệ tăng trưởng danh nghĩa được giữ nguyên không thay đổi ở mức 2,5%, phản ánh sự tiến triển chậm chạp của lạm phát. GDP danh nghĩa tăng lên mức cao nhất mọi thời đại là 564,3 nghìn tỷ yên, gần với mục tiêu của chính phủ là 600 nghìn tỷ yên vào năm 2020.

Triển vọng năm 2018 cũng cho thấy chi tiêu cá nhân sẽ tăng 1,4% so với năm trước về giá trị thực tế nhờ cải thiện tình hình việc làm và thu nhập cao hơn dự báo tăng 1,2% cho năm tài chính 2017. Xuất khẩu tăng 4,0%, mặc dù mức tăng này thấp hơn so với dự kiến là 4,8%. Chỉ số giá tiêu dùng sẽ tăng 1.1% trong năm 2018, sau khi tăng 0.7% trong năm 2017[2].

Một số vấn đề kinh tế nổi bật trong tháng 1 năm 2018

Đồng tiền ảo Bitcoin giúp nền kinh tế Nhật Bản tăng mạnh

Quý I năm 2018, đồng tiền ảo Bitcoin đã giúp nền kinh tế Nhật Bản tăng trưởng mạnh mẽ. Tính đến ngày 29/12, giá bitcoin đã tăng khoảng 1,5%, mang lại một khoản lợi nhuận không nhỏ cho giới đầu tư Nhật Bản vốn đang phát cuồng vì đồng tiền ảo này. Và theo giới phân tích của Nomura, lợi nhuận lớn sẽ thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng của người dân Nhật Bản. Theo ông Yoshiyuki Suimon trưởng nhóm tại Nomura: “Giá trị tài sản tăng thường sẽ thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng, và đó được gọi là hiệu ứng nhà giàu”.

Dựa trên hiệu ứng nhà giàu và khối lượng giao dịch bitcoin tăng bất thường kể từ đầu năm tài chính 2017, nhóm chuyên gia này ước tính chi tiêu tiêu dùng tại Nhật Bản sẽ đạt 23,2% tương đương 96 tỷ yên. Theo số liệu được đưa ra, khối lượng giao dịch trên thị trường của bitcoin đạt gần 40%, cao hơn khối lượng giao dịch đồng USD.

Theo tổ chức Nomura: “Giá bitcoin thực tế tăng chủ yếu trong quý IV năm nay và có thể tạo ra hiệu ứng nhà giàu trong quý I/2018. Và nếu đúng như vậy, ước tính tăng trưởng GDP thực tế sẽ tăng khoảng 0,3 điểm % mỗi quý”. Từ sau khi chạm ngưỡng 20.000 USD vào ngày 18/12, giá bitcoin đã giảm khoảng 25%. Đến phiên chiều ngày 29/12 tại New York, bitcoin chỉ còn khoảng 14.500 USD. Tuy nhiên, giới phân tích Nomura tin rằng số lượng nhà đầu tư được lợi từ bitcoin hiện cao hơn rất nhiều những người thua lỗ vì đồng tiền ảo này đã giảm sau đợt gần đây[3].

Trái phiếu nước ngoài mờ nhạt đối với các nhà đầu tư Nhật Bản

Các nhà đầu tư Nhật Bản ngày càng ít nhiệt tình hơn trong việc mua trái phiếu nước ngoài trong năm ngoái do lo ngại sự gia tăng sản lượng của Bộ Tài chính Mỹ.

Theo Bộ Tài chính cho biết, trong năm 2017 khoản trái phiếu nước ngoài mua ròng trung và dài hạn của các nhà đầu Nhật Bản đã giảm 94,6% trong  năm xuống còn 1,1 nghìn tỷ yên (9,9 tỷ đô la), đánh dấu sự sụt giảm đầu tiên trong bốn năm qua. Các tổ chức đầu tư như ngân hàng và công ty bảo hiểm nhân thọ vẫn theo đuổi tích cực trái phiếu nước ngoài để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn và tìm kiếm một số lựa chọn thay thế ở Nhật Bản, nơi lãi suất vẫn ở mức rất thấp.

Tuy nhiên, ông Donald Trump được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11 năm 2016 đã giúp lợi tức trái phiếu kho bạc 10 năm tăng từ 1,8% lên 2,6% chỉ trong hơn một tháng, và lợi tức vẫn ở mức trên 2% trong suốt năm 2017.  Song bất kỳ nhà đầu tư nào nắm giữ trái phiếu kho bạc trong thời gian tăng lợi nhuận sẽ có nguy cơ chịu thiệt hại đáng kể khi trái phiếu rớt giá.[4].

Giá thực phẩm và đồ uống ở Nhật Bản sẽ tăng mạnh trong năm 2018

Chi phí nguyên vật liệu và phân phối ngày càng gia tăng do hậu quả của cuộc khủng hoảng lao động. Ngày 10/1, ba công ty chế biến gạo lớn của Nhật Bản tăng giá bột mì và bánh kẹo lên 4%. Những suất cơm hộp cũng sẽ tăng giá cao hơn. Trong tháng hai tới, công ty thực phẩm đóng gói TableMark sẽ tăng giá lên đến 17%. Các nhà sản xuất đồ uống Asahi, Kirin, Suntory và Sapporo sẽ tăng giá bia và rượu vào mùa xuân. Giá bán buôn của  bia chai sẽ tăng khoảng 10%[5].

Mặc dù còn nhiều thách thức, các doanh nghiệp Nhật Bản vẫn tỏ ra lạc quan về triển vọng tăng trưởng kinh tế của nước này trong năm. Theo một cuộc thăm dò của Kyodo News,  gần 90% trong số 101 doanh nghiệp lớn của Nhật Bản cho biết họ hy vọng kinh tế nước này sẽ tăng trưởng trong năm 2018, và nhiều ý kiến cho rằng tiêu dùng cá nhân và chi tiêu vốn doanh nghiệp sẽ khởi sắc hơn năm 2017.

Trần Ngọc Nhật, Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Economists generally upbeat on Japan’s 2018 outlook

https://www.japantimes.co.jp/news/2018/01/04/business/economy-business/economists-generally-upbeat-japans-2018-outlook/#.WlxlMXoUqUk

[2] Japan Government Forecasts 1.8% Real GDP Growth for FY 2018

https://www.nippon.com/en/behind/l10679/

[3] The Japanese Economy Could Get a Boost in 2018 From Bitcoin’s Surge

https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-29/japanese-economy-could-get-a-boost-in-2018-from-bitcoin-s-surge

[4], [5] Lure of foreign bonds fades for Japanese investors

http://newsonjapan.com/html/newsdesk/article/122001.php