Các dự báo được đưa ra trong tháng 2/2018 cho thấy một sự lạc quan về nền kinh tế Nhật Bản trong năm 2018. Theo đó, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật Bản trong năm 2018 được dự báo sẽ tăng 1,8% sau khi được điều chỉnh theo giá cố định. Mức dự báo này cao hơn so với dự báo 1,4% vào tháng 7/2017. Theo báo cáo về triển vọng kinh tế được thông qua tại cuộc họp Nội các Nhật Bản, sự phát triển của nền kinh tế Nhật Bản trong năm tài chính 2018, tính đến hết tháng 3 năm 2019, sẽ được dẫn dắt bởi các nhu cầu nội địa như đầu tư tư nhân và chi tiêu cá nhân[1]. Cùng với đó nhu cầu của thế giới, đặc biệt là đối với ngành công nghệ điện tử cao cũng trở nên cấp thiết, và chính sách tiền tệ cực kỳ tiện lợi của Ngân hàng Nhật Bản (BoJ) cũng sẽ góp phần tiếp tục đẩy mạnh hoạt động kinh tế trong Quý 4. Hoạt động kinh tế mạnh mẽ đang góp phần làm gia tăng việc làm, với tỷ lệ thất nghiệp xuống mức thấp nhất trong 25 năm vào tháng 11 năm 2017. Tuy nhiên, thị trường việc làm thắt chặt hơn đang tăng thêm áp lực cho việc tăng lương. Doanh số bán lẻ theo đó cũng tăng mạnh. Ngày 23/1/2017, Nhật Bản cùng với 10 quốc gia khác đã đồng ý sẽ ký Hiệp định đối tác thương mại tiến bộ và toàn diện xuyên Thái Bình Dương CPTTP (không có Mỹ) vào ngày 8/3 tới. Đây được coi là một chiến thắng của Thủ tướng Shinzo Abe trong nỗ lực cứu vãn hiệp ước này sau quyết định của Tổng thống Donald Trump rút Hoa Kỳ ra khỏi thỏa thuận vào tháng 1 năm 2017[2].

Một số đặc điểm kinh tế nổi bật trong tháng 2 năm 2018

1. Kinh tế Nhật Bản duy trì đà tăng trưởng mạnh nhất trong 28 năm

Theo số liệu thống kê của Chính phủ Nhật Bản đưa ra ngày 14/2/2018, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đã điều chỉnh lạm phát trong quý IV/2017 của Nhật Bản đã tăng 0,1% so với quý trước đó. Kim ngạch xuất khẩu trong quý này cũng tăng 2,4% trong khi nhập khẩu tăng 2,9%. Đáng chú ý, tiêu dùng tư nhân, chiếm gần 60% GDP, cũng tăng 0,5% - mức tăng đầu tiên trong 2 quý sau khi thời tiết xấu tác động đến tiêu dùng hồi mùa Hè năm 2017. Trong khi đó, doanh số bán các mặt hàng như điện thoại thông minh và ô tô cũng tăng mạnh. Đây là quý thứ 8 liên tiếp kinh tế Nhật Bản ghi nhận mức tăng trưởng dương, đánh dấu giai đoạn tăng trưởng dài nhất trong 28 năm qua[3]. Tăng trưởng GDP là tín hiệu mới nhất cho thấy đà tăng trưởng kinh tế vừa phải vẫn đang được duy trì nhờ việc xuất khẩu thiết bị bán dẫn và ô tô trong các quý gần đây. Đây cũng được coi là tin tức tốt lành đối với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe vốn đang nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc khuyến khích doanh nghiệp tăng chi tiêu và đầu tư. Thống kê cho thấy chi phí đầu tư cơ bản của các doanh nghiệp tăng 0,7% - mức tăng trong quý thứ 5 liên tiếp. Phát biểu với báo giới, Bộ trưởng Chính sách ngân sách và Kinh tế Toshimitsu Motegi khẳng định kinh tế nước này đang phục hồi ở mức vừa phải. Nhật Bản hy vọng doanh thu và việc làm sẽ được cải thiện và nhu cầu nội địa có thể là yếu tố chính dẫn dắt đà phục hồi kinh tế[4].

2. Chỉ số quản lý sức mua (PMI) trong khu vực sản xuất của Nhật Bản vẫn ở mức cao ổn định

Chỉ số PMI khu vực sản xuất của Nhật Bản trong tháng 2/2018 đã giảm nhẹ từ mức cao nhất trong 4 năm vào tháng 1/2018 là 54.8 xuống 54.0. Tuy nhiên, chỉ số này vẫn ở trên ngưỡng 50 điểm kể từ tháng 8/2016, không phụ thuộc nhiều vào sự co lại của khu vực sản xuất. Sự giảm nhẹ này là do sự suy giảm của sản lượng, các đơn hàng mới và lượng hàng tồn kho và một phần đã được bù đắp bởi sự tăng trưởng việc làm trong 11 năm qua. Nhìn chung, các nhà sản xuất vẫn lạc quan về triển vọng kinh tế Nhật Bản. Nhà kinh tế học Joe Hayes tại IHS Markit cho rằng dữ liệu PMI của tháng 2 tại Nhật Bản là một chỉ số khá hỗn hợp. Một mặt, sản lượng và nguồn vốn đầu tư kinh doanh mới tăng chậm; mặt khác sự tăng giá gần đây của đồng yên cũng làm cho các đơn hàng xuất khẩu tăng với tốc độ chậm lại. Hơn nữa, một số nhà nghiên cứu còn cho rằng đồng tiền mạnh hơn đã khiến các nhà xuất khẩu giảm giá cho khách hàng nước ngoài. Tuy nhiên, sự thật là đồng yên mạnh hơn đã tạo ra sức ép lạm phát không mong muốn[5].

3. Nhật Bản cân nhắc mở rộng cửa hơn đối với lao động nước ngoài có tay nghề

Trong một phát biểu mới đây, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã lên tiếng kêu gọi xem xét lại hệ thống cấp phép cho lao động nước ngoài có tay nghề làm việc tại Nhật Bản. Thủ tướng Nhật Bản đưa ra phát biểu này trong bối cảnh Nhật Bản đang đối mặt với một thị trường lao động ngày càng có xu hướng thắt chặt hơn. Theo đó, Thủ tướng Abe đã đề xuất cần mở rộng khung quy định hiện nay - đang áp dụng đối với lao động lành nghề người nước ngoài được phép làm việc trong các lĩnh vực cụ thể. Dịch vụ là lĩnh vực thiếu hụt lao động nghiêm trọng nhất ở Nhật Bản hiện nay. Số liệu của chính phủ Nhật Bản đã cho thấy, trong năm 2017, có tới 150 việc làm cho mỗi 100 người lao động. Con số này đánh dấu tình trạng thiếu lao động trầm trọng nhất ở Nhật Bản trong hơn 40 năm qua. Để bù đắp số lao động thiếu hụt, Nhật Bản đã buộc phải chuyển sang tăng cường sử dụng nguồn nhân lực nước ngoài để giúp giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế và nhân khẩu học khi già hóa dân số gia tăng và tỷ lệ sinh giảm. Số lao động nước ngoài làm việc tại Nhật Bản đã đạt mức cao kỷ lục trong tháng 10/2017 với khoảng 1,28 triệu người[6]. Tuy nhiên, những quy định hiện hành vẫn còn khá nhiều bất cập trong việc thu hút và tạo điều kiện cho lao động nước ngoài có tay nghề vào làm việc tại Nhật Bản. Vì vậy, Chính phủ Nhật Bản sớm muộn sẽ phải thông qua một chính sách linh hoạt hơn và mở rộng phạm vi của các lao động nước ngoài có tay nghề được phép làm việc tại quốc gia này. Nếu chính sách này được thông qua, nó sẽ tạo thuận lợi hơn cho các lao động Việt Nam có tay nghề sang làm việc tại thị trường Nhật Bản trong thời gian tới.

Trần Ngọc Nhật, Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1]Japan projects 1.8% GDP rise for fiscal 2018

https://www.japantimes.co.jp/news/2017/12/19/business/economy-business/japan-projects-1-8-gdp-rise-fiscal-2018/#.WpNxcKUUqUl

[2]Japan Economic Outlook,  30/1/2018

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[3]Kinh tế Nhật Bản duy trì đà tăng trưởng mạnh nhất trong 28 năm

http://m.bnews.vn/kinh-te-nhat-ban-duy-tri-da-tang-truong-dai-nhat-trong-28-nam/76399.html

[4]Trong năm 2017, GDP đã điều chỉnh theo lạm phát của Nhật Bản tăng 1,6%, trong khi GDP chưa điều chỉnh theo lạm phát tăng 1,4%, đạt mức cao kỷ lục 546.000 tỷ yen (khoảng 5.100 tỷ USD).

[5]Japan: Manufacturing PMI declines from January's multi-year high in February

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/pmi/manufacturing-pmi-declines-from-januarys-multi-year-high-in-february

[6]Nhật Bản cân nhắc mở rộng cửa hơn đối với lao động nước ngoài có tay nghề

http://m.bnews.vn/nhat-ban-can-nhac-mo-rong-cua-hon-doi-voi-lao-dong-nuoc-ngoai-co-tay-nghe/76821.html