Ngày 2 tháng 3 vừa qua, Thống đốc Ngân hàng trung ương Nhật Bản Haruhiko Kuroda cho biết Ngân hàng trung ương sẽ thảo luận về một chính sách chấm dứt chính sách nới lỏng tiền tệ trong năm 2019 nếu nước này đạt được mục tiêu lạm phát 2%. Xuất hiện trước Ủy ban Hạ viện, Thống đốc Kuroda nhấn mạnh rằng ông sẽ nỗ lực hết mình để đạt được mục tiêu mong muốn. Ông khẳng định mặc dù ngân hàng vẫn chưa xem xét một chiến lược chấm dứt cụ thể, vì mục tiêu lạm phát 2% vẫn chưa đạt được, nhưng ngân hàng đang thảo luận về tính tất yếu của việc chấm dứt chính sách nới lỏng tiền tệ. “Nếu chúng ta có đủ động lực để đạt mục tiêu lạm phát 2%, chúng ta sẽ xem xét điều chỉnh chính sách tiền tệ”. Ông Haruhiko Kuroda tỏ ra khá khôn ngoan khi không đưa ra một thời gian cụ thể mà Nhật Bản sẽ đạt được tỷ lệ lạm phát 2% mà chỉ phát biểu rằng “chúng ta sẽ đạt được lạm phát 2% vào năm 2019. Nhưng chúng tôi không chắc chắn rằng kết quả này sẽ đạt được vào đầu, giữa hay cuối năm” [1].

Norihiro Fujito, chiến lược gia đầu tư cao cấp tại Mitsubishi UFJ Morgan Stanley Securities cho biết “thị trường trở nên rất nhạy cảm với việc BOJ chấm dứt chính sách siêu nới lỏng tiền tệ. Cho đến thời điểm hiện tại, BOJ vẫn không có bình luận nào về việc chấm dứt này, nhưng kể từ khi Thống đốc Haruhiko Kuroda tuyên bố hôm 2/3 vừa qua, thị trường đã có những biến động nhất định”.

Về phần mình, thống đốc Kuroda nhấn mạnh quyết định của BOJ về việc tiếp tục duy trì chương trình kích thích kinh tế hiện tại, khi lạm phát còn xa mục tiêu 2% đề ra. Nhưng ông cũng cho biết thêm rằng BOJ có thể điều chỉnh các mục tiêu lợi tức một cách linh hoạt và sẽ không duy trì chính sách siêu nới lỏng mãi mãi. Ông phát biểu rằng “nếu điều kiện kinh tế trở nên thuận lợi và đạt được mục tiêu về giá, chúng tôi sẽ bình thường hoá chính sách tiền tệ”.

Naomi Muguruma, nhà kinh tế thị trường cao cấp tại Mitsubishi UFJ Morgan Stanley Securities, cho biết ý kiến ​​của Thống đốc Kuroda vào ngày 2/3 vừa qua không nên được hiểu là một dấu hiệu cho thấy BOJ đang vội vã chấm dứt gói kích thích của mình. Thay vào đó, bình luận của ông về việc chấm dứt chính sách siêu nới lỏng tiền tệ đã tạo ra một cơ hội tuyệt vời cho phép các nhà đầu tư điều chỉnh quan điểm của mình. Mitsubishi UFJ Morgan Stanley Securities hy vọng rằng BOJ sẽ không thắt chặt chính sách ít nhất cho đến năm 2020 bởi Ngân hàng trung ương nên xem xét tác động của kế hoạch tăng thuế doanh thu vào tháng 10 năm 2019.

Với lạm phát vẫn còn cách xa mục tiêu 2%, Ngân hàng trung ương được kỳ vọng sẽ  tiếp tục duy trì chính sách nới lỏng tiền tệ của mình. Tuy nhiên, dữ liệu công bố ngày 2/3 vừa qua cho thấy lạm phát tiêu dùng ở Tokyo đã tăng lên mức 0,9% trong tháng hai, nhờ tỷ lệ thất nghiệp của quốc gia này đạt mức thấp nhất trong 25 năm là 2,4% trong tháng một [2].

Theo chính sách được thông qua trong năm 2016, BOJ định hướng lãi suất ngắn hạn ở mức -0,1% và lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm khoảng 0%. Một số nhà phân tích yêu cầu BOJ tăng lãi suất trước khi lạm phát đạt tới 2%, lập luận rằng mức đó quá cao so với mục tiêu của một quốc gia đã phải chịu hai thập kỷ giảm phát. Thống đốc Kuroda cho biết BOJ có thể bàn bạc về một chiến lược nhằm chấm dứt chính sách siêu nới lỏng của mình và thông báo rộng rãi kế hoạch này vào thời điểm thích hợp chứ không phải ngay lúc nào bới hiện tại  lạm phát vẫn còn xa mục tiêu của BOJ.

Bên cạnh đó, trong buổi điều trần tại Hạ viện ở Tokyo, Nhật Bản ngày 5/3 vừa qua, Masazumi Wakatabe và Masayoshi Amamiya, các ứng cử viên do Chính phủ đề xuất cho chức vụ Phó thống đốc BOJ cho rằng BOJ không nên rút lui quá sớm khỏi chính sách siêu nới lỏng tiền tệ hiện nay. Masazumi Wakatabe nhấn mạnh điều quan trọng nhất là phải thoát khỏi tình trạng giảm phát. Mục tiêu lạm phát 2% của BOJ là xác thực và có ý nghĩa cho mục đích này. Việc sớm thay đổi chính sách nới lỏng tiền tệ của BOJ có thể kéo Nhật Bản quay trở lại với tình trạng giảm phát. Ông cũng khẳng định BOJ phải sẵn sàng tăng cường kích thích nếu cần để đạt được mục tiêu lạm phát của mình. Ông cho rằng Nhật Bản đã đạt tới một quốc gia mà ở nơi đó không thể rơi vào tình trạng giảm phát, nhưng nước này đã không đạt được mục tiêu lạm phát 2%, vì vậy để vượt qua được tình trạng giảm phát vẫn là một thách thức. Do đó, BOJ nên sử dụng mọi phương tiện để đạt được mục tiêu này.

Ứng cử viên khác, một cán bộ kỳ cựu của Ngân hàng trung ương Nhật Bản,  Masayoshi Amamiya, người được mệnh danh là “ông BOJ” bởi vai trò của ông trong việc hoạch định chính sách tiền tệ trong hai thập kỷ qua, trong đó bao gồm việc phát triển chính sách lãi suất bằng không và nới lỏng tiền tệ của ngân hàng. Giám đốc điều hành của BOJ bày tỏ niềm tự hào trong việc đương đầu với cuộc chiến chống giảm phát nhưng ông cũng thừa nhận rằng để xua tan suy nghĩ giảm phát của công chúng là “một nhiệm vụ khó khăn hơn chúng tôi nghĩ”.

Nếu được phê chuẩn, Wakatabe và Amamiya sẽ đảm nhiệm vị trí Phó Thống đốc vào ngày 20 tháng 3 và tham dự cuộc họp chính sách đầu tiên của họ vào ngày 26 đến ngày 27 tháng 4. Nhiệm vụ của họ là ủng hộ thống đốc Haruhiko Kuroda, người được tái bổ nhiệm và bắt đầu nhiệm kỳ năm năm lần thứ hai bắt đầu vào đầu tháng Tư.

Về tác động mặt trái của việc nới lỏng, ứng cử viên Amamiya cho biết, ông không phủ nhận điều này nhưng những tác động tích cực mà chính sách nới lỏng tiền tệ mang lại là lớn hơn. Ông cũng nhấn mạnh rằng cần phải quan sát cẩn thận vì các ảnh hưởng của việc nới lỏng sẽ tích lũy dần theo thời gian.  Ông Amamiya cho biết việc rút lui khỏi chính sách nới lỏng tiền tệ là điều chắc chắn nhưng ở thời điểm hiện nay thì vẫn còn sớm để thảo luận về một động thái như vậy.

Còn ứng cử viên Wakatabe lại loại trừ khả năng tiến tới lối ra khỏi chính sách siêu nới lỏng hiện tại trước khi đạt được mục tiêu lạm phát. Ông nhấn mạnh “chúng ta phải đạt được tốc độ tăng trưởng ổn định ở mức 2%”, “không có giới hạn” đối với chính sách tiền tệ nhằm kích thích nền kinh tế và ông sẽ đề nghị nới lỏng hơn nữa nếu cần thiết [3].

Các phiên điều trần đã làm cho các nhà đầu tư cảm thấy rằng việc đạt được lạm phát 2% vẫn là một cuộc chiến khó khăn và việc bình thường hóa chính sách vẫn còn một chặng đường dài. Ngay cả Thống đốc Kuroda cũng rất khôn khéo khi không đưa ra một thời gian cụ thể cho việc chấm dứt chính sách siêu nới lỏng tiền tệ hiện nay.

Vậy đến khi nào Nhật Bản sẽ đạt được mục tiêu lạm phát 2%? Khi nào BOJ sẽ chấm dứt chính sách nới lỏng tiền tệ hiện tại? Đây là những câu hỏi được nhiều người quan tâm và để có được câu trả lời cần phải quan sát kĩ lưỡng những diễn biến của nền kinh tế nước này trong thời gian tới.

Hà Hậu

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] At Diet, Kuroda touches on exit strategy for easing once 2% inflation is reached

https://www.japantimes.co.jp/news/2018/03/02/business/economy-business/diet-kuroda-touches-exit-strategy-easing-2-inflation-reached/#.Wp9muTyg8_4

[2] BOJ chief flags prospect of exit from easy policy if inflation goals met

https://www.reuters.com/article/us-japan-economy-boj/boj-chief-flags-prospect-of-exit-from-easy-policy-if-inflation-goals-met-idUSKCN1GE0DL

[3] BOJ leadership nominee says 'no limits' to central bank policy

https://asia.nikkei.com/Politics-Economy/Policy-Politics/BOJ-leadership-nominee-says-no-limits-to-central-bank-policy?page=1