Tăng trưởng kinh tế của Nhật Bản đã tăng tốc trong quý 1 năm 2019 bởi sự giảm mạnh của nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ. Trong khi xuất khẩu và nhu cầu trong nước cũng đều suy giảm từ quý 4 năm 2018. Sang quý 2 năm 2019, niềm tin của người tiêu dùng giảm xuống mức thấp nhất trong trong ba năm vào tháng 4/2019, điều này là một điểm không tốt cho việc chi tiêu của hộ gia đình trong tương lai[1]. Một thông tin xấu nữa là nhu cầu toàn cầu yếu và chủ nghĩa bảo hộ thương mại gia tăng sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế trong năm 2019. Trong khi việc tăng thuế doanh thu vào tháng 10 tới có thể sẽ  tác động tiêu cực đến nền kinh tế vào cuối năm 2019. Trong khi đó, Nhật Bản và Hoa Kỳ đang đạt được thỏa thuận trong nỗ lực ngăn chặn một cuộc chiến thương mại. Các thành viên của FocusEconomics dự báo nền kinh tế tăng trưởng 0,8% trong năm 2019, tăng 0,1% so với dự báo của tháng trước và 0,5% vào năm 2020[2]. Trong tháng 6/2019, kinh tế Nhật Bản có một số điểm sáng đáng chú ý sau.

Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) giữ chính sách tiền tệ không thay đổi, cảnh báo rủi ro toàn cầu

Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) đã giữ nguyên lãi suất ngắn hạn chủ chốt ở mức -0,1% tại cuộc họp tháng 6/2019. Các nhà hoạch định chính sách cũng giữ mục tiêu cho lãi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm ở mức khoảng 0%, nhưng cảnh báo các rủi ro giảm giá đối với các nền kinh tế ở nước ngoài có thể rất quan trọng vì vậy cần chú ý chặt chẽ đến tác động của họ đối với tình cảm của các công ty và hộ gia đình. Ngân hàng sẽ tiếp tục mua JGB với tốc độ khoảng 80 nghìn tỷ JPY (657 tỷ USD) mỗi năm một cách linh hoạt. Về việc mua tài sản không phải là JGB, hội đồng quản trị nhất trí quyết định mua các quỹ giao dịch trao đổi (ETF) và ủy thác đầu tư bất động sản Nhật Bản (J-REITS) với tốc độ hàng năm khoảng 6 nghìn tỷ Yên và 90 tỷ Yên tương ứng. Đối với cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp, Ngân hàng Nhật Bản sẽ duy trì ở mức khoảng 2,2 nghìn tỷ Yên và 3,2 nghìn tỷ Yên mỗi năm[3]. Phần lớn các nhà phân tích FocusEconomics dự kiến lãi suất chính sách ngắn hạn của Ngân hàng Nhật Bản sẽ duy trì ở mức -0,10% đến cuối năm 2020. Lợi suất trái phiếu 10 năm dự kiến sẽ tăng lên 0,09% vào cuối năm 2019, trước khi tăng thêm lên 0,17% vào cuối năm 2020. Các thành viên tham gia hội thảo dự kiến đồng yên sẽ giao dịch ở mức 108,3 Yen/USD vào cuối năm 2019. Trong năm 2020, họ dự đoán rằng đồng yên sẽ giao dịch ở mức 106,7 Yen/ USD[4].

Hợp đồng xuất khẩu giảm 6 tháng liên tiếp

Nhiều người đang kỳ vọng về khả năng việc tăng thuế tiêu dùng trong tháng 10/2019 sẽ có thể được trì hoãn bởi những lo lắng về tình trạng của nền kinh tế. Xuất khẩu hàng hóa bằng đồng yên danh nghĩa đã giảm 7,8% so với cùng kỳ trong tháng 5, dưới mức giảm 2,4% của tháng 4. Đây là lần giảm trong 6 tháng liên tiếp và lớn hơn một chút so với mức giảm 7,7% mà các nhà phân tích thị trường dự kiến. Sự sụt giảm của hợp đồng xuất khẩu là do bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Do xuất khẩu giảm mạnh, thâm hụt thương mại hàng hóa đã giảm từ 0,6 nghìn tỷ Yên vào tháng 5 năm 2018 xuống còn 1,0 nghìn tỷ Yên vào tháng 5 năm 2019 (tháng 4 năm 2019: thặng dư 0,1 nghìn tỷ Yên). Trong khi đó, thâm hụt thương mại kéo dài 12 tháng đã tăng từ 2,2 nghìn tỷ Yên trong tháng 4 lên 2,5 nghìn tỷ Yên trong tháng 5[5].

Niềm tin tiêu dùng giảm

Tâm lý tiêu dùng đã giảm từ 40,4 điểm trong tháng 4 xuống 39,4 điểm trong tháng 5, mức thấp nhất trong 3 năm qua. Theo các dữ liệu thống kê, chỉ số tâm lý tiêu dùng kể từ tháng 2 năm 2016 là dưới mức 40,7 điểm. Chỉ số niềm tin tiêu dùng đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng trong sáu tháng tới với chỉ số đo từ  0-100; con số 100 chỉ ra rằng tất cả những người được hỏi đều thấy mức sống của họ được cải thiện.

Người tiêu dùng đang chú ý hơn về sự sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền cũng như triển vọng công việc của họ. Tăng trưởng thu nhập và các loại sinh kế tổng thể đang giảm nhẹ. Về giá cả, kỳ vọng về giá cao hơn đã giảm trong tháng 5, với 87,0% số người được hỏi kỳ vọng giá sẽ có xu hướng cao hơn (giảm 0,7 điểm phần trăm so với khảo sát tháng trước). Các chuyên gia của FocusEconomics dự đoán mức tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 1,0% trong năm 2019, không thay đổi so với dự báo của tháng trước. Năm 2020, dự kiến mức tiêu dùng cá nhân tăng 0,2%[6].

Tỷ lệ lạm phát của Nhật Bản chậm lại 0,7%

Lạm phát giá tiêu dùng của Nhật Bản đã giảm xuống 0,7% so với cùng kỳ vào tháng 5 năm 2019 từ mức cao nhất là 0,9% trong tháng 4 năm 2019. Trong bối cảnh chi phí vận chuyển và truyền thông giảm xuống, lạm phát nhà ở vẫn ổn định trong khi giá lương thực tăng trong tháng thứ hai liên tiếp.

Chi phí nâng cao với mức giá mềm hơn cho văn hóa và giải trí (1,3% so với 2% trong tháng 4); phí nhiên liệu, ánh sáng và nước (3,2% so với 4,4%), cụ thể là điện (3,6% so với 5,8%) và gas (4,8% so với 5,5%); hàng hóa và dịch vụ khác (1% so với 1,1%); chăm sóc y tế (0,7%  so với 0,9%). Đồng thời, giá quần áo và giày dép không đổi (so với 0,1% trong tháng 4). Ngoài ra, chi phí vận chuyển và truyền thông đã giảm nhiều nhất (-0,4% so với -0,2%). Ngược lại, lạm phát nhà ở không thay đổi (ở mức 0,1%); trong khi giá tăng nhanh hơn cho cả đồ nội thất và đồ dùng gia đình (2,6%  so với 1,6%); và giáo dục (0,6% so với 0,5%).

Trong khi đó, giá thực phẩm tăng 0,8% so với cùng kỳ trong tháng 5/2019, sau khi tăng 0,7% trong tháng 4. Đây là tháng thứ hai tăng liên tiếp của lạm phát thực phẩm và là con số cao nhất kể từ tháng 10 năm 2018. Trong số thực phẩm, chi phí của ngũ cốc (1,1% so với 0,8% trong tháng 4); và các sản phẩm sữa và trứng tăng nhanh hơn (1,9% so với 1,5%), với giá rau và rong biển tăng trở lại (0,2% so với -0,1%), trong khi lạm phát ổn định cho cả cá và hải sản (ở mức 1,6%), chủ yếu là cá tươi và hải sản (0,9% so với 0,4%). Ngoài ra, chi phí thực phẩm tươi giảm ít hơn (-0,1% so với -0,3%). Trong khi đó, lạm phát chậm lại đối với cả thịt (0,9% so với 1%); và thực phẩm nấu chín (0. 9%so với 1%); trong khi giá dầu, chất béo và gia vị không đổi (so với 0,2% trong tháng 4)[7].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Japan Economic Outlook 28/05/2019

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[2] Japan Economic Growth 28/05/2019

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[3] BoJ Holds Rates, Warns of Heightening Global Risks

https://tradingeconomics.com/japan/interest-rate

[4] BoJ keeps monetary policy unchanged amid rising headwinds

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/monetary-policy/boj-keeps-monetary-policy-unchanged-amid-rising-headwinds

[5] Exports contract for sixth consecutive month in May on rising global trade tensions

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/trade/exports-contract-for-sixth-consecutive-month-in-may-on-rising-global

[6] Consumer confidence falls to an over three-year low in May

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-falls-to-an-over-three-year-low-in-may

[7] Japan Inflation Rate Slows to 0.7%

https://tradingeconomics.com/japan/inflation-cpi