Nền kinh tế Nhật Bản trong tháng 7/2019 vẫn tiếp tục có những tín hiệu không mấy khả quan. Thâm hụt thương mại vẫn tiếp tục gia tăng do bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, cũng như sự tăng trưởng chậm lại của EU. Niềm tin người tiêu dùng tiếp tục giảm mạnh trong tháng 7/2019 điều này không có tác dụng tốt cho sự phục hồi chi tiêu của người tiêu dùng và khiến Thủ tướng Abe gặp khó khăn trong chính sách mới về thuế bán hàng gây tranh cãi vào tháng 10 tới. Chỉ số lạm phát giữ ổn định ở mức 0,7% vẫn dưới mức mục tiêu 2% của Ngân hàng Nhật Bản đặt ra[1]. Có thể thấy một số điểm sáng của kinh tế Nhật Bản trong tháng 7/2019 như sau:

Hợp đồng xuất khẩu giảm 7 tháng liên tiếp: Nhiều người đang kỳ vọng về khả năng việc tăng thuế tiêu dùng trong tháng 10/2019 sẽ có thể được trì hoãn bởi những lo lắng về tình trạng của nền kinh tế. Xuất khẩu hàng hóa bằng đồng yên danh nghĩa đã giảm 6,7% so với cùng kỳ trong tháng 6. Đây là lần giảm trong 7 tháng liên tiếp và lớn hơn một chút so với mức giảm 5,4% mà các nhà phân tích thị trường dự kiến. Sự sụt giảm của hợp đồng xuất khẩu là do bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, cũng như sự tăng trưởng chậm lại của EU.

Do xuất khẩu giảm mạnh, thâm hụt thương mại hàng hóa đã giảm từ 0,7 nghìn tỷ Yên vào tháng 6 năm 2018 xuống còn 0,6 nghìn tỷ Yên vào tháng 6 năm 2019 (tháng 5 năm 2019: thặng dư 1 nghìn tỷ Yên). Trong khi đó, thâm hụt thương mại kéo dài 12 tháng đã tăng từ 2,6 nghìn tỷ Yên trong tháng 5 lên 2,7 nghìn tỷ Yên trong tháng 6[2].

Niềm tin tiêu dùng tiếp tục giảm: Tâm lý tiêu dùng đã giảm từ 39,4 điểm trong tháng 5 xuống 38,7 điểm trong tháng 6. Theo các dữ liệu thống kê, chỉ số niềm tin tiêu dùng trong tháng 6 năm 2019 là thấp nhất kể từ tháng 12 năm 2014 và thấp hơn kỳ vọng của thị trường là 39,2 điểm. Chỉ số niềm tin tiêu dùng đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng trong sáu tháng tới với chỉ số đo từ  0-100;  con số 100 chỉ ra rằng tất cả những người được hỏi đều thấy mức sống của họ được cải thiện.

Người tiêu dùng đang chú ý hơn về sự sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền cũng như triển vọng công việc của họ. Tăng trưởng thu nhập và các loại sinh kế tổng thể đang giảm nhẹ. Về giá cả, kỳ vọng về giá cao hơn đã giảm trong tháng 6, với 87,9% số người được hỏi kỳ vọng giá sẽ có xu hướng cao hơn (giảm 0,7 điểm phần trăm so với khảo sát tháng trước). Các chuyên gia của FocusEconomics dự đoán mức tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 1,0% trong năm 2019, không thay đổi so với dự báo của tháng trước. Năm 2020, dự kiến mức tiêu dùng cá nhân tăng 0,2%[3].

Tỷ lệ lạm phát của Nhật Bản ổn định ở mức 0,7% vào tháng 6: Lạm phát giá tiêu dùng của Nhật Bản giữ nguyên ở mức 0,7% so với cùng kỳ vào tháng 6 năm 2019 không thay đổi so với tháng trước và phù hợp với kỳ vọng của thị trường. Giá thực phẩm  và chi phí nhà ở tăng lên nhờ giá vận tải và truyền thông giảm mạnh. Lạm phát không thay đổi đối với giáo dục (ở mức 0,6%); trong khi chi phí nhiên liệu, phí ánh sáng và nước tăng ở mức mềm hơn (2,2% so với 3,2% trong tháng 5), cụ thể là điện (2,5% so với 3,6%) và gas (3,9% so với 4,8%); hàng hóa và dịch vụ khác (0,9% so với 1%); chăm sóc y tế (0,6% so với 0,7%); đồ nội thất và đồ dùng gia đình (1,8% so với 2,6%). Trong khi đó, giá quần áo & giày dép không đổi trong tháng thứ hai liên tiếp. Đồng thời, giá vận chuyển và truyền thông đã giảm trong tháng thứ bảy liên tiếp và cao nhất kể từ tháng 11 năm 2016 (-1,3% so với -0,4%).  Giá thực phẩm tăng 1,4% so với cùng kỳ trong tháng 6, sau khi tăng 0,8% trong tháng 5. Đây là tháng thứ ba liên tiếp của lạm phát thực phẩm và đây cũng là mức tăng cao nhất kể từ tháng 10 năm ngoái. Trong số thực phẩm, chi phí tăng nhanh hơn cho ngũ cốc (1,3% so với 1,1% trong tháng 5); cá & hải sản (2% so với 1,6%), chủ yếu là cá & hải sản tươi sống (1,2% so với 0,9%); thịt (1,4% so với 0,9%); sản phẩm sữa & trứng (2% so với 1,9%); rau & rong biển (0,9% so với 0,2%). Ngoài ra, giá dầu, chất béo & gia vị tăng (0,3% so 0,2% trong tháng 5), trong khi giá thực phẩm tươi tăng mạnh trở lại (2,8% so với -0,1%). Thời gian chờ đợi Lạm phát tiêu dùng cốt lõi hàng năm, không bao gồm thực phẩm tươi sống, đã giảm xuống 0,6% trong tháng 6, mức thấp nhất kể từ tháng 7 năm 2017, từ mức 0,8% trong tháng 5 và cũng phù hợp với kỳ vọng của thị trường. Con số mới nhất vẫn nằm dưới mục tiêu lạm phát 2% của Ngân hàng Nhật Bản. Tỷ lệ lạm phát trung bình ở Nhật Bản là  2,97% từ năm 1958 đến năm 2019, đạt mức cao nhất là 24,9% vào tháng 2 năm 1974 và mức thấp kỷ lục -2,50% vào tháng 10 năm 2009[4].

Trần Ngọc Nhật

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á, Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản.

[1] Japan Economic Outlook 25/06/2019

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[2] Exports contract for seventh month running in June, weighed by trade tensions

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/trade/exports-contract-for-seventh-month-running-in-june-weighed-by-trade

[3] Consumer confidence in free fall in June

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-in-free-fall-in-june

[4] Japan Inflation Rate Unchanged at 0.7% in June

https://tradingeconomics.com/japan/inflation-cpi