Nền kinh tế Nhật Bản trong tháng 8/2019 vẫn tiếp tục có những tín hiệu không mấy khả quan. Thâm hụt thương mại của Nhật Bản đã tăng lên tới 249,6 tỷ JPY vào tháng 7 năm 2019 từ 227,4 tỷ JPY trong cùng tháng năm trước và lớn hơn kỳ vọng của thị trường là 200 tỷ JPY do bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ cũng như tình hình bất ổn của Nhật Bản với Hàn Quốc. Niềm tin người tiêu dùng tiếp tục giảm 8 tháng liên tiếp điều này không có tác dụng tốt cho sự phục hồi chi tiêu của người tiêu dùng và khiến Thủ tướng Abe gặp khó khăn trong chính sách mới về thuế bán hàng gây tranh cãi vào tháng 10 tới[1].

Một số điểm sáng của kinh tế Nhật Bản trong tháng 8/2019

Hợp đồng xuất khẩu giảm 8 tháng liên tiếp: Xuất khẩu hàng hóa bằng đồng yên danh nghĩa đã giảm 1,6% so với cùng kỳ trong tháng 7, tăng so với mức giảm 6,7% của tháng 6. Đây là lần giảm trong 8 tháng liên tiếp và nhỏ hơn mức giảm 2,2% mà các nhà phân tích thị trường dự kiến. Sự suy giảm của hợp đồng xuất khẩu là do bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu gia tăng.

Do xuất khẩu giảm nhẹ nên thâm hụt thương mại hàng hóa tạm ổn định ở mức 0,2 nghìn tỷ JPY vào tháng 7 năm 2019 so với cùng tháng năm ngoái (tháng 6: thặng dư 0,6 nghìn tỷ JPY). Trong khi đó, thâm hụt thương mại kéo dài 12 tháng không thay đổi ở mức 2,7 nghìn tỷ JPY trong tháng 7. Các nhà phân tích thị trường dự báo rằng xuất khẩu sẽ mở rộng 0,7% trong năm 2019 và nhập khẩu sẽ tăng 1,7% so với năm trước, đưa cán cân thương mại lên mức thặng dư 7,0 tỷ USD. Năm 2020, các chuyên gia  của FocusEconomics dự kiến ​​xuất khẩu sẽ mở rộng 4,2%, trong khi nhập khẩu sẽ tăng 5,3%, khiến cán cân thương mại chuyển sang thâm hụt 0,8 tỷ USD[2].

Niềm tin tiêu dùng tiếp tục giảm : Tâm lý tiêu dùng đã giảm từ 38,7 điểm trong tháng 6 xuống còn 37,8 điểm trong tháng 7. Theo dữ liệu thống kê, chỉ số niềm tin tiêu dùng trong tháng 7 năm 2019 là thấp nhất kể từ tháng 4 năm 2014 và thấp hơn kỳ vọng của thị trường là 38,4 điểm. Chỉ số niềm tin tiêu dùng đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng trong sáu tháng tới với chỉ số đo từ  0-100;  con số 100 chỉ ra rằng tất cả những người được hỏi đều thấy mức sống của họ được cải thiện.
Người tiêu dùng đang chú ý hơn về sự sẵn sàng mua hàng hóa lâu bền cũng như triển vọng công việc của họ. Tăng trưởng thu nhập và các loại sinh kế tổng thể cũng có mức giảm nhỏ hơn trong tháng. Về lạm phát, kỳ vọng về giá cao hơn đã giảm trong tháng 7, với 87,1% số người được hỏi kỳ vọng giá sẽ có xu hướng cao hơn (giảm 0,8 điểm phần trăm so với khảo sát tháng trước). Các chuyên gia của FocusEconomics dự báo ​​mức tiêu dùng cá nhân sẽ tăng 1,0% trong năm 2019, không thay đổi so với dự báo của tháng trước. Năm 2020, dự kiến mức tiêu dùng cá nhân tăng 0,2%[3].

Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) giữ chính sách tiền tệ không thay đổi: Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) đã giữ nguyên lãi suất ngắn hạn chủ chốt ở mức -0,1% tại cuộc họp tháng 7/2019. Các nhà hoạch định chính sách cũng giữ mục tiêu cho lãi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm ở mức khoảng 0%, nhưng cảnh báo các rủi ro giảm giá đối với các nền kinh tế ở nước ngoài có thể rất quan trọng vì vậy cần chú ý chặt chẽ đến tác động của họ đối với tình cảm của các công ty và hộ gia đình. Ngân hàng sẽ tiếp tục mua trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) với tốc độ khoảng 80 nghìn tỷ JPY (657 tỷ USD) mỗi năm một cách linh hoạt. Về việc mua tài sản không phải là JGB, hội đồng quản trị nhất trí quyết định mua các quỹ giao dịch trao đổi (ETF) và ủy thác đầu tư bất động sản Nhật Bản (J-REITS) với tốc độ hàng năm khoảng 6 nghìn tỷ Yên và 90 tỷ Yên tương ứng. Đối với cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp, Ngân hàng Nhật Bản sẽ duy trì ở mức khoảng 2,2 nghìn tỷ Yên và 3,2 nghìn tỷ Yên mỗi năm.

Các thành viên của BOJ đã bầu để giữ cho khung chính sách tiền tệ không thay đổi mặc dù rủi ro tăng cao đối với triển vọng tăng trưởng và lạm phát, đặc biệt liên quan đến tăng trưởng toàn cầu, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và tình hình căng thẳng của Nhật Bản với Hàn Quốc. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhật Bản sẽ không ngần ngại thực hiện các biện pháp nới lỏng bổ sung nếu nền kinh tế bị mất đà để đạt được mục tiêu lạm phát 2% của BOJ. Lãi suất ở Nhật Bản trung bình là 2,76% từ năm 1972 đến năm 2019, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 9% vào tháng 12 năm 1973 và mức thấp kỷ lục -0,10% vào tháng 1 năm 2016. Trong mọi trường hợp, một động thái chính sách có thể sẽ phụ thuộc vào sự phát triển của thị trường ngoại hối, với đồng yên có khả năng chịu áp lực tăng do cắt giảm lãi suất do Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ công bố vào ngày 31 tháng 7, và có khả năng sẽ thay đổi từ các ngân hàng trung ương lớn khác. Phần lớn các nhà phân tích FocusEconomics dự kiến lãi suất chính sách ngắn hạn của Ngân hàng Nhật Bản sẽ duy trì ở mức -0,10% đến cuối năm 2020. Lợi suất trái phiếu 10 năm dự kiến sẽ tăng lên 0,07% vào cuối năm 2019, trước khi tăng thêm lên 0,03% vào cuối năm 2020. Các thành viên tham gia hội thảo dự kiến đồng yên sẽ giao dịch ở mức 107,8 JPY/USD vào cuối năm 2019. Trong năm 2020, họ dự đoán rằng đồng yên sẽ giao dịch ở mức 105,9 JPY/USD[4].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á.

[1] Japan Economic Outlook 23/07/2019

https://www.focus-economics.com/countries/japan

[2] Japan: Drop in exports softens in July

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/trade/drop-in-exports-softens-in-july

[3] Japan: Consumer confidence falls to over five-year low in July

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/consumer-confidence/consumer-confidence-falls-to-over-five-year-low-in-july

[4] Japan: BoJ keeps monetary policy unchanged in July, vows to expand stimulus if inflation falters

https://www.focus-economics.com/countries/japan/news/monetary-policy/boj-keeps-monetary-policy-unchanged-in-july-vows-to-expand