Nền kinh tế Nhật Bản phục hồi mạnh hơn dự báo sau cú giảm kỷ lục trong đại dịch Covid-19, nhờ các cơ sở kinh doanh hoạt động trở lại, thương mại bật tăng mạnh mẽ, và các biện pháp kích cầu của Chính phủ thúc đẩy người dân tăng chi tiêu. Nếu chỉ so GDP của quý 3 so với quý 2, kinh tế Nhật đạt mức tăng 5% trong quý 3, cao hơn mức dự báo tăng 4,4% của giới phân tích. Đây là tốc độ tăng trưởng hàng quý đầu tiên trong năm 2020, khi hoạt động và nhu cầu đang tăng trở lại sau những thiệt hại nghiêm trọng do Covid 19 gây ra. Tiêu dùng tư nhân trong quý 4 đã tăng lên 4,7% so với mức -8,1% trong quý 2, trong khi chi tiêu vốn giảm với tốc độ nhẹ hơn là -3,4%. Ngoài ra, nhu cầu vốn lưu động ròng từ bên ngoài đã cộng thêm 2,9 điểm phần trăm vào GDP khi xuất khẩu tăng lần đầu tiên trong 3 quý (7% so với -17,4%) trong khi nhập khẩu giảm (-9,8% so với 2,2%)[1].

Một số đặc điểm nổi bật của kinh tế Nhật Bản trong tháng 11/2020

1. Giá tiêu dùng Nhật Bản giảm lần đầu tiên kể từ năm 2016

Giá tiêu dùng của Nhật Bản đã giảm 0,4% trong tháng 10 so với cùng kỳ năm ngoái, đây là mức giảm lần đầu tiên kể từ năm 2016. Nguyên nhân chủ yếu do đại dịch Covid 19 vẫn đang tiếp diễn mạnh tại Nhật Bản. Lạm phát lương thực giảm xuống 1,1% từ 1,9%. Giá trong ngành giáo dục (-2,1%), văn hóa & giải trí (-4%), chăm sóc y tế (-0,5%) và tiện ích (-2,9%). Ngoài ra, giá cả trong ngành giao thông & thông tin liên lạc giảm 0,9% sau khi có sự tăng nhẹ 0,4% trong tháng 9. Giá tiêu dùng cốt lõi, không bao gồm thực phẩm tươi sống, giảm 0,7% sau khi giảm 0,3% trong tháng trước[2].

2. Chỉ số niềm tin tiêu dùng của Nhật Bản tiếp tục tăng:

Chỉ số niềm tin tiêu dùng ở Nhật Bản đã tiếp tục tăng lên 33,6 điểm trong tháng 10.

Đây là chỉ số đo lường kỳ vọng của người tiêu dùng về nền kinh tế trong sáu tháng tới. Chỉ số trên ngưỡng 50,0 điểm cho thấy người tiêu dùng lạc quan, trong khi chỉ số dưới ngưỡng cho thấy sự bi quan. Sự gia tăng này được cải thiện là nhờ những đánh giá của người tiêu dùng liên quan đến sáu tháng tới: Nhận thức về cơ hội việc làm (tăng 1,1 điểm lên 27,1 điểm), sinh kế tổng thể (tăng 1,1 điểm lên 36,2 điểm), mức độ sẵn sàng sử dụng hàng hóa lâu bền (tăng 0,8 điểm lên 35,7 điểm) và tăng trưởng thu nhập (tăng 0,5 điểm lên 35,3 điểm).

Các chuyên gia của FocusEconomics dự báo tiêu dùng tư nhân sẽ đạt mức 2,7% vào năm 2021 không thay đổi so với dự tính của tháng trước. Năm 2022, dự báo tăng 1,7%[3].

3. Cán cân thương mại của Nhật Bản tiếp tục thặng dư:

Nhật Bản ghi nhận thặng dư thương mại 872,9 tỷ Yên vào tháng 10 năm 2020 so với mức thâm hụt 11,2 tỷ Yên một năm trước đó, tuy nhiên kỳ vọng của thị trường là 250 tỷ Yên. Đây là lần thặng dư thứ tư liên tiếp và lớn nhất kể từ tháng hai[4]. Xuất khẩu từ Nhật Bản giảm 0,2% so với cùng kỳ xuống 6,57 nghìn tỷ Yên vào tháng 10 năm 2020, so với dự đoán của thị trường là giảm 4,5% và sau khi giảm 4,9% trong tháng trước. Đây là tháng thứ 23 liên tiếp sụt giảm doanh số bán hàng ở nước ngoài trong bối cảnh nền kinh tế đang bắt đầu phục hồi sau cú sốc của đại dịch Covid 19. Các lô hàng thiết bị vận tải giảm 1,9% (so với -7,2% trong tháng 9), trong khi xuất khẩu máy móc cũng giảm 2,8% (so với -7,8%), do máy móc tạo ra điện (-4,3%) và máy móc gia công kim loại (-3,3%). Ngoài ra, doanh số bán hàng hóa sản xuất giảm 3,7%, kéo theo các sản phẩm sắt thép (-20,4%). Xuất khẩu sang Trung Quốc tăng 10,2%, Mỹ tăng 2,5% và Đài Loan là 1,9%[5].

Trong khi đó, nhập khẩu giảm 13,3% so với cùng kỳ xuống 5,69 nghìn tỷ Yên vào tháng 10 năm 2020, so với dự báo thị trường là giảm 9% và sau khi giảm 17,4% vào tháng 9. Đây là tháng thứ 18 liên tiếp sụt giảm trong các lô hàng nhập khẩu do đại dịch Covid 19. Trong khi mua thiết bị vận tải giảm 31,8%, kéo theo chủ yếu là máy bay giảm 79,6%. Lượng mua nhiên liệu khoáng sản giảm 38,5%, kéo theo giá xăng dầu giảm 42,6%. Nhập khẩu giảm từ Trung Quốc (-3,7%), Hồng Kông (-16,0%), Đài Loan (-8,8%), Hàn Quốc (-19,5%) và Mỹ (-15,6%) và Tây Âu (-10,8%)[6].

4. PMI ngành dịch vụ Nhật Bản gần đạt mức ổn định

Chỉ số quản lý mua hàng dịch vụ của Ngân hàng Jibun (PMI dịch vụ) đạt 47,7 điểm vào tháng 11 năm 2020, có thể thấy chỉ số đang gần đạt đến ngưỡng 50 điểm (Chỉ số trên 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ nói chung đang mở rộng; dưới 50 điểm cho thấy lĩnh vực dịch vụ đang giảm).  Theo Usamah Bhatti, chuyên gia kinh tế tại IHS Markit: “Các chỉ số PMI trong tháng 10 cho thấy sự suy giảm chậm trong hoạt động kinh doanh lĩnh vực dịch vụ của Nhật Bản, trong bối cảnh đơn đặt hàng mới giảm nhẹ hơn. Các hạn chế liên quan đến đại dịch Covid 19 đã liên tục giảm bớt trong suốt những tháng gần đây, cho phép các nhà cung cấp dịch vụ dần dần hướng tới sự phục hồi về nhu cầu trong nước”. Về mặt chi phí, cả giá đầu vào và phí dịch vụ đều giảm nhanh hơn. Cuối cùng, niềm tin vẫn tích cực nhưng kém lạc quan hơn so với tháng 10[7].

Trần Ngọc Nhật

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Japan Q3 GDP Rebounds from Record Slump

https://tradingeconomics.com/japan/gdp-growth

[2] Japan Consumer Prices Fall for First Time Since 2016

https://tradingeconomics.com/japan/inflation-cpi

[3] Japan Consumer Morale Improves in October

https://tradingeconomics.com/japan/consumer-confidence

[4] Japan Trade Surplus Beats Expectations

https://tradingeconomics.com/japan/balance-of-trade

[5] Japan Exports Edge Down 0.2% YoY

https://tradingeconomics.com/japan/exports

[6] Japan Imports Sink More than Expected

https://tradingeconomics.com/japan/imports

[7] Japan's October services sector moves closer to stabilisation – PMI

https://www.reuters.com/article/uk-japan-economy-pmi-idINKBN27L02J