Tuyên bố tình trạng khẩn cấp lần thứ 4

Số ca nhiễm Covid-19 tại Tokyo vẫn đang gia tăng do sự lây nhiễm của biến thể Delta, lần đầu phát hiện tại Ấn Độ. Để tránh làn sóng lây nhiễm mới xảy ra tại Tokyo, Nhật Bản quyết định thực hiện các biện pháp phòng ngừa trước và tuyên bố tình trạng khẩn cấp tại Tokyo một lần nữa. Chính phủ Nhật Bản đã quyết định sẽ ban hành tình trạng khẩn cấp lần thứ 4 tại thủ đô Tokyo để phòng chống đại dịch Covid-19. Tình trạng khẩn cấp có hiệu lực từ ngày 12/7 đến hết ngày 22/8, thời gian diễn ra Olympic Tokyo.

Nhật Bản cũng quyết định sẽ không cho phép khán giả tham dự các sự kiện Olympic Tokyo tại thủ đô Tokyo và các tỉnh Kanagawa, Saitama và Chiba vì tình trạng khẩn cấp do đại dịch Covid-19 sẽ được áp dụng trên địa bàn thủ đô trong thời gian diễn ra sự kiện này.

Tình trạng khẩn cấp thứ ba được ban bố và mới kết thúc ngày 21/6, nhưng chính phủ quyết định tình trạng khẩn cấp lần thứ 4 vào ngày 7/7. Như vậy tình trạng khẩn cấp được gỡ bỏ chỉ hai tuần. Trong thời gian 2 tuần này, các biện pháp phòng chống lây lan dường như không có tác dụng.

Tình trạng khẩn cấp thứ tư khác với trước đây là việc tiêm chủng được tiến hành đồng thời. Tỷ lệ tiêm chủng sẽ tăng lên khoảng 33% dân số sau khi người cao tuổi và nhân viên y tế hoàn tất tiêm chủng vào cuối tháng 7. Vào ngày 22 tháng 8, số người tiêm chủng tăng 22 triệu, và tỷ lệ tiêm chủng chắc tăng lên khoảng 43% và lên gần 50% vào cuối tháng 8[1]. Như trường hợp của Châu Âu và Hoa Kỳ, tâm trạng xã hội sẽ được cải thiện đáng kể cùng với việc phổ biến tiêm chủng. Tỷ lệ sử dụng giường bệnh cũng được dự báo sẽ giảm do người cao tuổi không mắc hoặc bị bệnh nặng. Ngay cả khi dịch bệnh không tạm lắng vào ngày 22 tháng 8 và thời hạn được kéo dài, song việc phổ biến tiêm chủng có khả năng giúp tránh tình trạng khẩn cấp lần thứ năm.

Xuất khẩu tiếp tục tăng trưởng

Cán cân thương mại tháng 6 tiếp tục thặng dư. Xuất khẩu dự kiến ​​sẽ tiếp tục tăng trưởng ổn định, nhờ xuất khẩu hàng hóa tăng mạnh trong bối cảnh nền kinh tế nước ngoài phục hồi, mặc dù sự sụt giảm của ô tô do thiếu chất bán dẫn. Nhập khẩu cũng sẽ tiếp tục tăng do giá dầu thô tăng và nhu cầu trong nước phục hồi[2]. Về triển vọng, trong khi xuất khẩu sẽ tiếp tục mạnh mẽ, nhập khẩu cũng sẽ tăng do nhu cầu trong nước phục hồi, do đó, cán cân thương mại (điều chỉnh theo mùa) được dự kiến sẽ thu hẹp hoặc chuyển sang thâm hụt.

Doanh số bán hàng sang Mỹ dự kiến sẽ tiếp tục tăng vừa phải. Nền kinh tế Mỹ đang chuyển từ giai đoạn phục hồi nhanh chóng sang giai đoạn mở rộng dần dần, và tốc độ mở rộng nhu cầu trong nước dự kiến sẽ chậm lại. Theo doanh thu bán lẻ trong tháng 6, trọng tâm của tiêu dùng đang chuyển từ hàng hóa sang dịch vụ khi vắc xin ngày càng phổ biến. Trong bối cảnh đó, xuất khẩu hàng hóa từ Nhật Bản dự kiến sẽ tăng chậm hơn so với tốc độ mở rộng của nền kinh tế Mỹ nói chung.

Doanh số bán hàng sang Trung Quốc dự kiến sẽ vẫn mạnh trong ngắn hạn. Trong bối cảnh nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng tăng mạnh, xuất khẩu hàng hóa trung gian sẽ là nhân tố thúc đẩy tổng thể. Ngoài ra, xuất khẩu của Trung Quốc đang tăng trưởng đều đặn trong bối cảnh kinh tế thế giới phục hồi, và có khả năng nhu cầu về tư liệu sản xuất sẽ mở rộng khi sản xuất ở Trung Quốc tăng lên. Do đó, xuất khẩu hàng hóa tư bản từ Nhật Bản có thể sẽ tăng lên. Tuy nhiên, các nhà chức trách Trung Quốc đang chuyển sang hạn chế đầu tư phát triển bất động sản, điều này sẽ gây áp lực giảm đối với xuất khẩu từ Nhật Bản trong trung và dài hạn khi nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng giảm.

Doanh số bán hàng sang châu Âu dự kiến sẽ theo một xu hướng ngày càng tăng. Tại EU, tiêu thụ đang tăng lên do việc nới lỏng các hạn chế về hành vi trong bối cảnh phổ biến tiêm chủng và dự kiến nhu cầu đang bị hạn chế sẽ tiếp tục phục hồi. Mặt khác, số người mắc bệnh đang tăng nhanh do dịch bệnh của chủng Delta có nguy cơ ảnh hưởng xấu đến nhu cầu trong nước. Ngoài ra, những trận mưa lớn kỷ lục ở Đức và các khu vực khác vào giữa tháng 7 đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng trên diện rộng của khu vực. Do sản xuất ở EU bị đình trệ, nhu cầu về tư liệu sản xuất sẽ giảm và có nguy cơ xuất khẩu máy móc nói chung, mà EU là thị trường chủ lực, sẽ giảm[3].

Duy trì nới lỏng tiền tệ

Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BOJ) quyết định tiếp tục duy trì chính sách nới lỏng tiền tệ quy mô lớn để chèo lái nền kinh tế vượt qua đại dịch Covid-19.Tại cuộc họp chính sách tiền tệ được tổ chức cho đến ngày 16/7, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản quyết định sẽ duy trì các biện pháp nới lỏng tiền tệ quy mô lớn hiện tại. Chính sách nới lỏng tiền tệ quy mô lớn được duy trì để mua trái phiếu chính phủ, lãi suất ngắn hạn ở mức âm và lãi suất dài hạn được giữ ở mức khoảng 0%. Khi ảnh hưởng của Covid-19 tiếp tục, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ theo dõi những ảnh hưởng trong thời điểm hiện tại và sẽ cân nhắc trong việc thực hiện nới lỏng tiền tệ bổ sung nếu cần thiết.

Mặt khác, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản soạn thảo đề cương cơ chế tài trợ mới nhằm hỗ trợ đầu tư và tài trợ cho hoạt động chống biến đổi khí hậu của các ngân hàng và các tổ chức khác. Theo đó, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ cho các ngân hàng vay với lãi suất 0% để đầu tư và tài trợ cho các sáng kiến như giảm phát thải khí nhà kính, nhưng kèm theo điều kiện phải cung cấp các thông tin cần thiết về dự án. Nguồn tài trợ này sẽ bắt đầu triển khai trong năm 2021, được thực hiện cho đến năm tài chính 2030 theo nguyên tắc chung[4].

Công bố Sách trắng phòng vệ

Sách trắng phòng vệ được nội các Nhật Bản thông qua ngày 13/7, trong đó nêu 3 trụ cột chính sách phòng vệ gồm: Cấu trúc phòng thủ của Nhật Bản, quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ, và hợp tác đảm bảo an ninh. Trong trụ cột hợp tác đảm bảo an ninh có đề cập đến quan hệ quốc phòng với Việt Nam.

Bộ Phòng vệ và Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản đạt được kết quả trong việc cung cấp hỗ trợ nâng cao năng lực đảm bảo an ninh trên biển cho Indonesia, Việt Nam, Philippines, Thái Lan, Myanmar, Malaysia, Brunei và Sri Lanka. Điều này sẽ hỗ trợ việc nâng cao năng lực nhận thức về các vấn đề hàng hải (Maritime Domain Awareness – MDA) ở các nước ven biển và tăng cường hợp tác với các đối tác có chung lợi ích chiến lược với Nhật Bản. Ngoài ra, trong Kế hoạch Đại dương Cơ bản do Nội các quyết định vào tháng 5/2018, các cơ quan quốc phòng tăng cường hợp tác an ninh trên biển với các quốc gia qua giao lưu quốc phòng, đối thoại đảm bảo an ninh ở cấp độ song phương, đa phương nhằm duy trì và phát triển một "đại dương tự do và rộng mở" dựa trên trật tự hàng hải được điều chỉnh theo luật pháp và quy định. Nhờ đó, Bộ Phòng vệ tiến hành hợp tác an ninh trên biển trong khuôn khổ các cuộc đối thoại an ninh khu vực như ADMM+ và Hội nghị liên ngành diễn đàn khu vực Asean về an ninh hàng hải (ISM-MS) trong lĩnh vực an ninh trên biển[5].

Năm 2018, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước đã ký Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng Việt Nam – Nhật Bản hướng đến thập niên tiếp theo nhằm định hướng và thúc đẩy triển khai các nội dung hợp tác quốc phòng song phương giữa hai nước. Trong thời gian tới, Nhật Bản sẽ tiếp tục tăng cường các mối quan hệ nhằm hiện thực hóa hợp tác cụ thể và thiết thực hơn dựa trên “Tầm nhìn chung Nhật Bản - Việt Nam”.

Tỷ lệ ủng hộ nội các thủ tướng Suga xuống mức thấp nhất

Theo thăm dò dư luận của NHK, số người "Ủng hộ" Nội các Suga đầu tháng 8 là 29%, giảm 4 điểm so với tháng 7, thấp nhất kể từ khi bầu ra vào tháng 9 năm 2020. Mặt khác, những người trả lời "Không ủng hộ" tăng 6 điểm lên 52%, cao nhất kể từ khi thành lập.

Hình 1: Tỷ lệ ủng hộ nội các thủ tướng Suga từ tháng 9/2020 đến tháng 8/2021

Đơn vị %

Nguồn: NHK

Phan Cao Nhật Anh

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] 緊急事態宣言の弱点, https://www.dlri.co.jp/report/macro/157574.html

[2] 主要経済指標予定（2021年7月19日～7月23日）, https://www.dlri.co.jp/report/macro/157698.html

[3] 2021年6月貿易統計, https://www.dir.co.jp/report/research/economics/japan/20210721_022421.html

[4] 日銀 大規模金融緩和維持を決定 GDPの伸び率見通し引き下げ, https://www3.nhk.or.jp/news/html/20210716/k10013142161000.html?utm_int=news-business_contents_list-items_014

[5] 令和３年版防衛白書、https://www.mod.go.jp/j/publication/wp/wp2021/pdf/index.html