(Tiếp theo phần 1)

4. “Sống chung với Covid-19” và những giải pháp hỗ trợ các công ty và chuỗi cung ứng

Những biện pháp kiểm soát dịch nghiêm ngặt tại nhiều nước trên thế giới, trong đó có các nước Đông Nam Á liên quan nhiều tới tỷ lệ bao phủ vắc xin. Tỷ lệ tiêm phòng Covid-19 đầy đủ (2 mũi) tính đến 13/9 của Indonesia là 15,4%, Philippines 15,6%, Thái Lan 17,7%, Việt Nam là 5,7%; ngoại trừ Malaysia (53,3%) đều thấp hơn mức trung bình của thế giới là 30,1%.[1] Tuy nhiên, từ chỗ tỷ lệ tiêm phòng Covid-19 thấp, từ tháng 9/2020 Việt Nam đã đẩy mạnh việc tiêm vắc xin và trở thành một trong những nước có tốc độ tiêm chủng nhanh trên thế giới, tạo điều kiện cho sự chuyển đổi sang trạng thái “bình thường mới”（ニューノーマル/新常態）tiến tới “sống chung với Covid-19”. Tính đến ngày 18/10, Việt Nam đã tiêm được 64.116.359 liều. Tỷ lệ tiêm ít nhất 1 liều vaccine là 63,6% và tỷ lệ tiêm đủ 2 liều là 25,5% dân số từ 18 tuổi trở lên.[2] Dịch bệnh dần được kiểm soát, việc tiêm ngừa được xúc tiến nhanh chóng để sớm đạt được miễn dịch cộng đồng - “chìa khóa” cần thiết giúp chung sống với COVID-19.

Từ 18 giờ ngày 30/9/2021, hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh đã quay trở lại như bình thường và các biện pháp cách ly xã hội nghiêm ngặt như hạn chế ra ngoài được nới lỏng, các công ty đã tiếp tục quay lại hoạt động sản xuất. Theo Ban Quản lý các Khu chế xuất và Khu công nghiệp TP. Hồ Chí Minh (HEPZA) vào ngày 19/10, tính đến thời điểm đó đã có hơn 1.300 công ty, nhà máy mở cửa trở lại, đạt hơn 92%. Riêng khu công nghệ cao thành phố Thủ Đức đã có 85 doanh nghiệp hoạt động trở lại, đạt 100%.[3] TP. Hà Nội đã nới lỏng các biện pháp cách ly xã hội từ 6 giờ ngày 14/10/2021. Điều này cho thấy Việt Nam đã có những thay đổi đáng kể trong cách thức phòng chống dịch, chuyển từ chiến lược zero-Covid sang trạng thái bình thường mới. Ngành công nghiệp chế tạo bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch trong quý III năm 2021 bắt đầu có dấu hiệu phục hồi trở lại trong tháng 10 và tăng trưởng trở lại vào tháng 11/2021.[4]

Làn sóng Covid-19 thứ tư trong nước thời gian qua rõ ràng đã tác động nghiêm trọng đến hoạt động của các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có các công ty chế tạo Nhật Bản, ảnh hưởng đến sức hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam. Bài toán cấp bách được đặt ra là làm sao để vừa đảm bảo công tác chống dịch vừa giữ chân doanh nghiệp, tránh đứt gãy chuỗi cung ứng.

Ngày 21/10/2021 tại buổi họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao Việt Nam, trả lời về các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam và các nhà đầu tư nước ngoài trong bối cảnh chuyển sang trạng thái bình thường mới, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng cho biết, với các biện pháp chống dịch vừa qua, tình hình dịch Covid-19 ở Việt Nam đang dần được kiểm soát. Cho đến nay Chính phủ Việt Nam luôn lắng nghe, chia sẻ và tạo mọi điều kiện hỗ trợ tối đa doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài tháo gỡ các khó khăn, khôi phục sớm nhất các hoạt động kinh doanh theo phương châm không làm gián đoạn chuỗi sản xuất, cung ứng, bảo đảm lưu thông hàng hóa thông suốt trên toàn quốc, yêu cầu địa phương không ban hành thêm và bãi bỏ các quy định không phù hợp. Từ ngày 11/10/2021 Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 128/NQ-CP để chuyển sang trạng thái bình thường mới sớm nhất có thể, đưa chính sách chống dịch quy về một mối trên toàn quốc, phá vỡ tình trạng đóng băng trong hoạt động kinh tế - xã hội.[5]

Về dài hạn, bên cạnh “mục tiêu kép” vừa phòng, chống dịch, vừa phát triển kinh tế - xã hội những giải pháp cũng đã được Chính phủ và các địa phương vạch ra nhằm triển khai những giải pháp theo tinh thần Nghị quyết số 105/NQ-CP ngày 09/9/2021 của Chính phủ về hỗ trợ các công ty, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19. Để giúp các doanh nghiệp bắt tay nhanh vào triển khai khôi phục sản xuất phù hợp với trạng thái bình thường mới, các ban ngành chức năng đã nỗ lực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như tháo gỡ “nút thắt” cho các doanh nghiệp đang gặp phải, hỗ trợ tìm nguồn lao động, giải quyết thủ tục hành chính, triển khai các hoạt động bảo vệ người lao động, tiến hành tiêm vắc xin phòng Covid-19 cho công nhân, hỗ trợ người lao động an tâm gắn bó với nhà máy, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nhập cảnh trong trường hợp đủ điều kiện...

Chính phủ Việt Nam cũng đã phê duyệt “"Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”[6] nhằm thúc đẩy số hóa các thủ tục hành chính và cơ sở dữ liệu, đồng thời ưu tiên cải thiện cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc trong bối cảnh đại dịch. Dịch COVID-19 diễn biến phức tạp đã cho thấy chuyển đổi số là một giải pháp cấp thiết để đối phó với dịch bệnh một cách hiệu quả, song song với phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết nhiều vấn đề liên quan tới thống kê, tiêm chủng, xét nghiệm, an sinh xã hội...

Chuyển sang giai đoạn “bình thường mới”, tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam trong quý 4 (tháng 10 - tháng 12/2021) đạt mức 5,22% so với cùng kỳ năm trước, chuyển biến rõ rệt từ mức tăng trưởng -6,02% của quý 3 (tháng 7 - tháng 9/2021). Tốc độ tăng trưởng GDP năm 2021 của Việt Nam là 2,58%, thấp hơn so với dự báo vào cuối năm 2020.[7]

Tới cuối tháng 6/2022, theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, mức tăng trưởng GDP của Việt Nam đạt 6,42% trong nửa đầu năm 2022. Tăng trưởng GDP quý 2 năm 2022 là 7,72% - mức tăng trưởng trong quý 2 cao nhất kể từ năm 2011. Lĩnh vực sản xuất công nghiệp đã có sự phục hồi. Hoạt động sản xuất đang trở lại mức trước đại dịch với Chỉ số Sản xuất Công nghiệp (IIP) trong nửa đầu năm 2022 tăng 8,8% so với cùng kỳ năm trước.[8] Hoạt động xuất nhập khẩu cũng được cải thiện rõ rệt. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trong nửa đầu năm tăng 16,4% so với cùng kỳ năm ngoái lên 371,2 tỷ USD với thặng dư thương mại là 710 triệu USD. Hoạt động đầu tư cũng dần được nối lại. Hoạt động đầu tư tổng thể dự kiến ​​sẽ tăng 9,6% so với cùng kỳ năm trước, trong đó đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) dự kiến ​​tăng 8,9% lên 10,1 tỷ USD.

Hiện tại đang còn một số yếu tố gây lo ngại cho nền kinh tế như giá nhiên liệu toàn cầu tăng do xung đột Nga-Ukraine tác động lên giá cả các mặt hàng, bao gồm cả nguyên liệu thô và chi phí vận chuyển, hay sự gián đoạn chuỗi cung ứng do chính sách “zero COVID” của Trung Quốc có thể khiến tình trạng gián đoạn chuỗi giá trị kéo dài hơn, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu các mặt hàng công nghiệp chế tạo. Mặc dù vậy, đánh giá về phục hồi và tăng trường kinh tế Việt Nam của các tổ chức quốc tế vẫn tương đối lạc quan so với nhiều quốc gia và khu vực. Về tăng trưởng GDP năm 2022, Ngân hàng Thế giới đã dự báo tăng trưởng toàn cầu sẽ ở mức 2,9%, Đông Nam Á là 4,4%, thì dự đoán về tốc độ tăng trưởng của Việt Nam là 5,5% (sau đó đã nâng lên mức 7,5% trong năm 2022 và 6,7% trong năm 2023).[9] Dự báo của IMF về tốc độ tăng trưởng của Việt Nam ở mức 6,0% và dự báo của ADB là 6,5%, cũng có thể coi là những đánh giá tích cực, cho thấy những giải pháp nhằm “sống chung với Covid-19” của Việt Nam cho đến nay đã đi đúng hướng.

Kết luận

Cho đến nửa đầu 2021, không ít công ty Nhật Bản đã cân nhắc đến việc rời hoạt động từ Trung Quốc sang Ấn Độ và Đông Nam Á, trong đó Việt Nam cũng được kỳ vọng là một trong những cứ điểm giúp tăng cường chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, làn sóng Covid-19 thứ tư đã gây ra không ít ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có các công ty chế tạo Nhật Bản tại Việt Nam, dẫn đến nhiều vấn đề về cung ứng phụ tùng linh kiện, ảnh hưởng đến sự thông suốt của chuỗi cung ứng. Để đối phó với đại dịch chưa có trong tiền lệ này, Việt Nam cũng như đa phần các quốc gia trên thế giới đã và đang vừa nỗ lực thực hiện chống dịch và phát triển kinh tế, vừa đúc kết kinh nghiệm, điều chỉnh các chính sách, chiến lược cho phù hợp với từng bối cảnh. Với các biện pháp chống dịch vừa qua, tình hình dịch Covid-19 ở Việt Nam đang dần được kiểm soát. Chủ trương “bình thường mới” nhằm sống chung với Covid-19 hiện nay có thể đánh giá là phù hợp với diễn biến của dịch bệnh và yêu cầu kinh tế - xã hội. Trước những khó khăn của các công ty, doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài, Chính phủ Việt Nam trên cơ sở lắng nghe, tạo điều kiện giúp tháo gỡ các khó khăn, khôi phục sớm nhất các hoạt động kinh doanh theo phương châm không làm gián đoạn chuỗi sản xuất, cung ứng đã đưa ra các giải pháp chính sách kịp thời, hiệu quả.

Đỗ Thị Ánh

Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.  コロナ禍における企業活動の変化 (Những thay đổi trong hoạt động của công ty trong đại dịch Covid-19), https://www.soumu.go.jp/johotsusintokei/whitepaper/ja/r03/html/nd123200.html, truy cập 1/10/2021

2.  特集 ジェトロのビジネス環境調査  投資関連コスト比較調査 (Điều tra đặc biệt Khảo sát môi trường kinh doanh của JETRO Khảo sát so sánh chi phí liên quan đến đầu tư), https://www.jetro.go.jp/world/business_environment/cost.html, Truy cập 5/10/2021

3.  SMBC Asia Monthly 第151号（2021年10月）コロナ禍の東南アジアから広がる供給網の混乱Viện Nghiên cứu Tổng hợp Nhật Bản, Báo cáo Châu Á Số 151, tháng 10/2021 Sự hỗn loạn của mạng lưới cung ứng lan rộng từ Đông Nam Á do Covid-19, https://www.smbc.co.jp/hojin/international/global_information/resources/pdf/info_asia_01_pdf086.pdf, Truy cập 29/10/2021

4.  ベトナム：ビジネス活動正常化に向けた基本情報, (Việt Nam: Thông tin cơ bản về bình thường hóa hoạt động kinh doanh), https://www.jetro.go.jp/ext_images/world/covid-19/asia/matome/vn.pdf , Truy cập 2/11/2021

5.  Leaving China: Which countries might benefit from a relocation of production? https://economics.rabobank.com/publications/2019/august/leaving-china-countries-might-benefit-from-relocation-production/, Truy cập 5/10/2021