1. Chính sách mới của Hàn Quốc về vấn đề “phụ nữ mua vui”

Ngày 9/1/2018, Hàn Quốc cho biết sẽ không hủy bỏ thỏa thuận năm 2015 với Nhật Bản nhằm ngăn chặn một cuộc tranh luận kéo dài về những phụ nữ đã bị buộc phải làm nô lệ tình dục cho quân đội Nhật trong Chiến tranh thế giới thứ 2. Thỏa thuận này đã bị chỉ trích ở Hàn Quốc, nơi mà nhiều người không tin rằng Nhật Bản đã hoàn toàn bồi thường cho di chứng chiến tranh do Nhật Bản gây ra.

Theo thỏa thuận năm 2015, Nhật Bản đã xin lỗi và hứa trả 8,8 triệu USD để hỗ trợ cho những người sống sót. Thỏa thuận được ký vào năm 2015 dưới thời chính quyền của Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye, người đã bị hạch tội vào năm 2016 sau nhiều tháng hỗn loạn và các cuộc biểu tình trên đường phố. Bà đã chính thức bị phế truất vào ngày 10 tháng 3 năm 2017 và hiện đang phải đối mặt với các tội danh tham nhũng và lạm dụng quyền lực.

Tổng thống Moon Jae-in cho biết chính phủ không thể hoàn toàn đại diện cho các nạn nhân khi ký thỏa thuận vì chính phủ không bắt Nhật Bản chịu trách nhiệm “pháp lý” và trả các khoản bồi thường chính thức.

Điều đó tạo cơ hội cho ông Moon rút khỏi thỏa thuận, nhưng có nguy cơ gia tăng căng thẳng giữa Hàn Quốc với Nhật Bản vào thời điểm các nước thống nhất đối phó với chương trình tên lửa và hạt nhân của Triều Tiên. Mỹ là đồng minh lớn nhất của Hàn Quốc và Nhật Bản đã khen ngợi thỏa thuận năm 2015, và nói rằng sự hợp tác giữa hai nền dân chủ lớn của Châu Á rất quan trọng đối với sự ổn định của khu vực.

Theo thỏa thuận được xem là cuối cùng và không thể thay đổi về vấn đề nô lệ tình dục, ngoài việc trả tiền hỗ trợ cho những người sống sót, Nhật Bản phải xin lỗi. Ngược lại, Hàn Quốc cam kết sẽ không chỉ trích Nhật Bản về vấn đề này.

Ngày 9/1/2018, Ngoại trưởng Hàn Quốc, Kang Kyung-wha, cho biết thỏa thuận năm 2015 không thể coi là “một giải pháp thực sự” để giải quyết vấn đề này. Nhưng bà nói thêm rằng không thể phủ nhận đây là một thỏa thuận chính thức giữa song phương và nói Seoul sẽ không thúc đẩy đàm phán lại. Hàn Quốc sẽ dùng quỹ riêng của Hàn Quốc với số tiền 8,8 triệu đô la để hỗ trợ những người sống sót, và tiếp tục thảo luận về những việc cần làm với số tiền nhận được từ Nhật Bản.

Theo chính sách mới, Hàn Quốc sẽ không đàm phán lại về thỏa thuận với Nhật Bản, nhưng muốn Nhật Bản làm nhiều hơn cho những người từng là “phụ nữ mua vui”.

Ông Yoshihide Suga, tổng thư ký nội các Nhật Bản, cho biết Tokyo sẽ yêu cầu Seoul thực hiện thỏa thuận theo các điều khoản ban đầu. Ông nói: “Không có bất kỳ thỏa hiệp nào về thỏa thuận này”.

“Phụ nữ mua vui” là một trong những di chứng đau đớn nhất của thời Nhật Bản chiếm đóng Hàn Quốc từ năm 1910 đến cuối Chiến tranh thế giới thứ 2 năm 1945. Hàng chục ngàn người và có thể hàng trăm nghìn phụ nữ bị bắt buộc để làm việc trong các nhà chứa phục vụ quân đội Nhật Bản. Ngoài người Hàn Quốc, phụ nữ từ Philippines, Trung Quốc và các nước khác bị Nhật Bản xâm lược đã bị buộc làm nô lệ tình dục.

Trong năm 2011, các nhà hoạt động đã đặt một bức tượng phụ nữ mua vui trước đại sứ quán Nhật Bản tại Seoul, gây ra một cuộc tranh cãi ngoại giao. Kể từ đó, các bức tượng tương tự đã được đặt ở các thành phố khác, bao gồm San Francisco và Hồng Kông. Khi các nhà hoạt động đặt một bức tượng khác ở Busan, thành phố lớn thứ hai của Hàn Quốc vào năm 2016, Nhật Bản tạm thời triệu hồi đại sứ Nhật Bản ở Seoul và tổng lãnh sự ở Busan về nước.

Seoul đã mời một người sống sót gặp Tổng thống Donald Trump trong chuyến thăm của ông đến Hàn Quốc vào tháng 11 năm 2017, điều này đã bị Nhật Bản chỉ trích là không tuân theo tinh thần của thỏa thuận năm 2015.

Quyết định duy trì thỏa thuận 2015 được bà Kang Kyung-wha thông báo vào ngày 9/1/2018 chỉ vài giờ sau khi Triều Tiên đồng ý cử vận động viên tham gia Thế vận hội mùa đông ở Hàn Quốc. Cuộc gặp gỡ giữa các đại diện của Triều Tiên và Hàn Quốc tại khu vực phi quân sự, nơi phân chia hai nước là vòng đàm phán chính thức đầu tiên trong hơn hai năm và điều này giúp giảm bớt căng thẳng leo thang về vấn đề thử nghiệm hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên[1].

Trong cuộc họp báo vào ngày 10/1/2018, Tổng thống Moon Jae-in cho biết thỏa thuận năm 2015 nhằm giải quyết dứt điểm vấn đề “phụ nữ mua vui” đã không xét đến cảm xúc và ý kiến ​​của các nạn nhân. Tổng thống Moon Jae-in cũng nói rằng vấn đề không thể giải quyết bằng cách nhân nhượng lẫn nhau, kêu gọi Nhật Bản chấp nhận thực tế lịch sử và đưa ra lời xin lỗi chân thành với những phụ nữ bị ép làm nô lệ tình dục cho các binh sỹ Nhật Bản trong chiến tranh thế giới thứ 2 và làm việc với cộng đồng quốc tế để những trường hợp tương tự sẽ không xảy ra nữa[2]. Bà Kang Kyung-wha nhấn mạnh rằng điều mà các nạn nhân thực sự cần là “một lời xin lỗi tự nguyện và chân thành”[3].

2. Phản ứng của Nhật Bản:

Ngày 12/1/2018, ba ngày sau khi Hàn Quốc tuyên bố sẽ không rút khỏi hiệp định năm 2015 về vấn đề phụ nữ bị bắt làm nô lệ tình dục cho quân đội Nhật trong chiến tranh thế giới thứ hai, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã bác bỏ “các biện pháp bổ sung” của Hàn Quốc. Đáp lại lời kêu gọi của Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in về việc đưa ra lời xin lỗi chân thành đối với những “phụ nữ mua vui”, ông Abe đã nói với các phóng viên: “Chúng tôi không thể chấp nhận các yêu cầu đơn phương của Hàn Quốc về các biện pháp bổ sung”.

Ông Abe cũng nhắc lại lập trường của Nhật Bản rằng hiệp ước này là một hiệp định giữa hai chính phủ mà cần được giữ gìn theo tiêu chuẩn quốc tế và phổ quát. Về việc Tổng thống Moon Jae-in yêu cầu Nhật Bản phải đưa ra lời xin lỗi chân thành, ông Abe cho rằng đây là điều không thể chấp nhận được[4].

Trong cuộc gặp gỡ với ngoại trưởng Nhật Bản Taro Kono ngày 17/1/2018, Ngoại trưởng Hàn Quốc Kang Kyung-wha đã có lời mời ông Abe đến thăm Hàn Quốc trong Thế Vận Hội mùa đông vào tháng 2 ở PyeongChang. Đây là lần đầu tiên bà Kang Kyung-wha và ông Taro Kono gặp mặt kể từ khi Hàn Quốc công khai chính sách mới của mình về hiệp định song phương giữa chính phủ của ông Abe và chính quyền tiền nhiệm của ông Moon Jae-in là bà Park Geun-hye. Sự bất hòa về hiệp định này làm suy yếu mối quan hệ giữa hai đồng minh của Mỹ trong khi đối mặt với mối đe doa ngày càng gia tăng từ sự phát triển vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Triều Tiên. Ông Taro Kono và bà Kang Kyung-wha đã xác nhận lại sự hợp tác song phương trong việc gia tăng áp lực tối đa đối với Triều Tiên để buộc Triều Tiên phải thực hiện hành động cụ thể đối với việc giải trừ vũ khí hạt nhân. Ông Kono đã yêu cầu chính phủ Hàn Quốc cần có hành động đúng đắn chống lại những hành động xây dựng bức tượng tượng trưng cho những người “phụ nữ mua vui” Hàn Quốc bị ép buộc trong suốt thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng trước trụ sở ngoại giao của Nhật Bản ở Hàn Quốc[5].

Thủ tướng Shinzo Abe đã tham gia lễ khai mạc Thế Vận Hội mùa đông ở Pyeongchang, Hàn Quốc trong ngày 9/2/2018. Đồng thời, ông Abe đã có cuộc gặp cấp cao với Tổng thống Moon Jae-in để truyền đạt lập trường của Nhật Bản về thỏa thuận liên quan đến vấn đề “phụ nữ mua vui”. Ông Abe muốn nhân cơ hội này để xác nhận với ông Moon rằng hai nước và Mỹ sẽ hợp tác chống lại mối đe dọa quân sự từ Triều Tiên, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “duy trì áp lực tối đa” đối với Triều Tiên.

Trương Phan Thanh Thủy, Viện nghiên cứu Đông Bắc Á.

Tài liệu tham khảo

[1] South Korea Says It Won’t Scrap Sex Slaves Accord With Japan, 9/1/2018.

https://www.nytimes.com/2018/01/09/world/asia/south-korea-japan-sex-slaves.html

[2] South Korea Urges Japan Issue ‘Heartfelt Apology to ‘Comfort Women’, 10/1/2018.

https://www.voanews.com/a/moon-jae-in-wants-japan-to-apologize-for-comfort-women/4201316.html

[4] Japan Balks at Calls for New Apology to South Korea Over ‘Comfort Women’, 12/1/2018.

https://www.nytimes.com/2018/01/12/world/asia/japan-south-korea-comfort-women.html?rref=collection%2Ftimestopic%2FJapan

[3], [5] Tokyo rejects Seoul’s demand for additional measures on ‘comfort women’, 17/1/2018.

https://www.japantimes.co.jp/news/2018/01/17/national/politics-diplomacy/tokyo-rejects-seouls-demand-additional-measures-comfort-women/#.WnEevLOYPcc