Theo số liệu chính thức do Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản công bố ngày 2/3/2018, tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản tháng 1 đã giảm xuống mức thấp nhất trong 25 năm ở mức 2,4% và số lượng việc làm đang ở mức cao nhất trong hai thập niên qua, cho thấy sự tăng trưởng tốt của nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới này. Theo đó, tỷ lệ trên đã giảm từ 2,7% (tháng 12/2017) xuống còn 2,4% (tháng 1/2018) và là tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất của Nhật Bản kể từ mức 2,3% vào tháng 4/1993. Trong khi đó, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cho biết tỷ lệ đáp ứng việc làm trong tháng 1 không thay đổi so với tháng 12, ở mức 1,59%, tỷ lệ cao nhất kể từ năm 1974. Tỷ lệ này có nghĩa là cứ 100 người lao động thì có 159 việc làm. Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản dự báo, tỷ lệ trung bình trong năm nay có thể tăng lên 1,60 [1].

Bước sang tháng 5/2018,  tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản giảm xuống 2,2%, mức thấp nhất trong hơn 25 năm qua, trong bối cảnh lao động khan hiếm. Tỷ lệ giữa số việc làm trên ứng viên, một thước do nhu cầu lao động, đã tăng lên 1,60, mức cao nhất kể từ tháng 1/1974 [2]. Đó là tin tích cực cho Ngân hàng Nhật Bản trong kế hoạch thực hiện mục tiêu lạm phát 2%. Tuy nhiên, các công ty trong nước đang phải vật lộn với tình trạng thiếu lao động ngày càng tăng vì dân số già hóa nhanh chóng, có nghĩa là ít người lao động hơn. Trong nỗ lực để giải quyết tình hình, Nội các của Thủ tướng Shinzo Abe hồi đầu tháng 6 đã phê duyệt kế hoạch chấp nhận nhiều lao động người nước ngoài hơn.

Yuki Masujima của Bloomberg Economics cho rằng sự phục hồi trong tăng trưởng tiền lương sẽ dẫn đến lạm phát nhanh hơn. Chỉ số CPI thực tế 0,7 % trong tháng 5 - vẫn còn khá xa so với mục tiêu 2%.

Còn theo Hisashi Yamada, chuyên gia kinh tế cấp cao của Viện Nghiên cứu Nhật Bản cho rằng, mối liên hệ giữa tỷ lệ thất nghiệp và tiền lương không mạnh như trước đây, và tỷ lệ thất nghiệp giảm có thể chỉ có tác động hạn chế đối với tiền lương. Đối với công nhân lao động thường xuyên tại các công ty lớn, tiền lương không tăng nhiều do quản lý và công đoàn nhận thức được rủi ro mà một điều gì đó giống như cú sốc Lehman có thể xảy ra lần nữa. Một khi các công ty tăng lương, họ sẽ không có tiềm lực để đối phó với một cú sốc như thế. Đó là lý do tại sao họ đang tiết kiệm tiền mặt [3].

Giá tiêu dùng ở Tokyo, một chỉ số hàng đầu đối với Nhật Bản, được dự báo sẽ tăng hơn dự kiến ​​sau hai tháng tăng chậm hơn. Giá tiêu dùng ở thủ đô này, ngoại trừ thực phẩm tươi sống, tăng 0,7% trong tháng 6 so với một năm trước. Trước đó, Bloomberg dự báo tăng 0,6% [4].

Atsushi Takeda, chuyên gia kinh tế của Tập đoàn Itochu cho biết chỉ số CPI của Tokyo tốt hơn mong đợi. Cuối cùng, đồng Yên đã mạnh hơn kể từ đầu năm là một yếu tố góp phần làm giá cả giảm.

Bên cạnh đó, Nhật Bản còn phải đối mặt với những thách thức kinh tế khác. Quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu này phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt từ căng thẳng thương mại toàn cầu và sự tăng trưởng chậm lại ở Trung Quốc. Bộ Kinh tế Nhật Bản cho biết, sản lượng nhà máy của Nhật Bản giảm nhẹ trong tháng 5 sau khi tăng trong ba tháng liên tiếp. Sản xuất công nghiệp giảm 0,2% trong tháng 5, tốt hơn so với dự báo -1%. Sự suy giảm sản lượng của nhà máy trong tháng 5 chủ yếu là kết quả của việc sản xuất ô tô thấp hơn do ngày làm việc ít hơn trong tháng. Sản lượng nhà máy tính theo năm tăng 4,2%, cao hơn mức tăng dự báo là 3,4%[5].

Ngân hàng trung ương Nhật Bản đặt mục tiêu lạm phát 2%, coi đây là điều kiện cốt yếu để thúc đẩy nền kinh tế. Các chuyên gia cho rằng đẩy mạnh nhu cầu trong nước là chìa khóa để thoát giảm phát và điều này đòi hỏi phải có mức lương cao hơn cho người lao động và loại bỏ những lo ngại về chi tiêu cho phúc lợi xã hội ngày càng tăng trong xã hội đang già hóa nhanh chóng. Kinh tế Nhật Bản được dự đoán sẽ dần phục hồi sau đợt suy thoái trong quý đầu tiên của năm nay đã chấm dứt chuỗi tăng trưởng dài nhất kể từ những năm 1980. Sản lượng công nghiệp giảm ít hơn dự đoán và thị trường lao động đang dần thắt chặt có thể là “tin vui” đối với Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ), khi xu hướng thắt chặt trên thị trường lao động sẽ gia tăng áp lực đối với tiền lương, từ đó sức ép lạm phát cũng sẽ tăng lên. Tuy nhiên, khi nào BOJ mới đạt được mục tiêu lạm phát 2% và tỷ lệ thất nghiệp ở Nhật Bản sẽ tiếp tục diễn biến như thế nào vẫn còn là một câu hỏi và cần phải được nghiên cứu cẩn thận trước khi đưa ra câu trả lời. Để có biết được rõ hơn, chúng ta hãy chờ đợi xem diễn biến của nền kinh tế Nhật Bản trong quý tiếp theo.

Hà Hậu

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

[1] Tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản thấp nhất trong gần 25 năm qua

http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/quoc-te/2018-03-02/ty-le-that-nghiep-cua-nhat-ban-thap-nhat-trong-gan-25-nam-qua-54377.aspx

Tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản thấp nhất trong 25 năm

http://baoquocte.vn/ty-le-that-nghiep-cua-nhat-ban-thap-nhat-trong-25-nam-67002.html

[2] Japan's jobless rate falls to 2.2%

https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20180629_18/

Japan's jobless rate falls to 2.2 pct in May

http://www.xinhuanet.com/english/2018-06/29/c_137289108.htm

[3] Japan’s jobless rate falls to lowest level in over quarter century

https://www.japantimes.co.jp/news/2018/06/29/business/economy-business/japans-jobless-rate-falls-lowest-level-quarter-century/#.Wz8jUe0Ws_4

[4] Japan's jobless rate falls to lowest in 25 years

https://www.businesstimes.com.sg/government-economy/japans-jobless-rate-falls-to-lowest-in-25-years

[5] Japan’s jobless rate falls to lowest level in over quarter century

https://www.japantimes.co.jp/news/2018/06/29/business/economy-business/japans-jobless-rate-falls-lowest-level-quarter-century/#.Wz8jUe0Ws_4