Bắt nạt trực tuyến là gì?

Theo UNICEF: Bắt nạt trực tuyến là bắt nạt bằng việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số. Nó có thể diễn ra trên phương tiện mạng xã hội, nền tảng nhắn tin, nền tảng chơi game và điện thoại di động. Đó là hành vi lặp đi lặp lại, nhằm mục đích khiến những người bị nhắm mục tiêu sợ hãi, tức giận hoặc xấu hổ. Những ví dụ bao gồm:

• Lan truyền những lời nói không đúng sự thật về ai đó, hoặc đăng những bức ảnh đáng xấu hổ của ai đó trên mạng xã hội.
• Gửi tin nhắn hoặc mối đe dọa gây tổn thương qua các nền tảng nhắn tin mạo danh ai đó và thay mặt họ gửi những thông điệp ác ý cho người khác.

Bắt nạt trực diện và bắt nạt trên mạng thường có thể xảy ra song song với nhau. Nhưng đe dọa trực tuyến để lại dấu vết kỹ thuật số - một hồ sơ có thể chứng minh là hữu ích và cung cấp bằng chứng giúp ngăn chặn hành vi xâm hại.

1. 1. Bắt nạt trực tuyến tại Nhật Bản

Trong thời đại công nghệ mạng xã hội phát triển vượt bậc như hiện nay, các hành vi xấu như bắt nạt trên mạng và các hình thức xâm hại trực tuyến đang trở thành vấn đề xã hội đáng báo động. Trước những sự việc nghiêm trọng đã xảy ra, chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực trấn áp và ngăn chặn những tội ác này bằng cách tăng mức độ hình phạt.

Chính phủ Nhật Bản đã đệ trình một dự luật trong kỳ họp quốc hội đang diễn ra để sửa đổi Điều 231 của Bộ luật Hình sự và đưa ra các hình phạt cứng rắn hơn đối với hành vi lạm dụng mạng xã hội.

Theo Bộ luật Hình sự hiện hành chưa được sửa đổi kể từ khi có hiệu lực từ Thời Minh Trị (1868-1912), một cá nhân  có hành vi xúc phạm cá nhân khác ở nơi công cộng có thể bị phạt tạm giam từ 1 đến 29 ngày hoặc phạt tiền từ 1.000 Yên đến 10.000 Yên. Rõ ràng, các hình phạt này là rất nhẹ.

Trong khi đó, tình trạng lợi dụng phương tiện mạng xã hội để vu khống, lăng mạ hay xúc phạm người khác đang có nhiều dấu hiệu gia tăng và trở nên nghiêm trọng. Tiêu biểu là vụ kiện của gia đình nạn nhân đô vật nổi tiếng trong chương trình truyền hình thực tế Hana Kimura năm 2020 đối với hai người đàn ông đã có những bình luận tiêu cực như: “Khi nào mày sẽ chết?” và “Mày sống bằng cách phơi bày bản thân để trở thành trò cười” trong cái chết của ngôi sao này. Và họ thậm chí chỉ bị phạt 9.000 Yên.

Hana Kimura, một đô vật chuyên nghiệp, đã đóng vai chính trong chương trình truyền hình thực tế nổi tiếng "Terrace House", và trở thành mục tiêu của hàng loạt những bình luận ác ý. Cô đã tự sát vào tháng 5 năm 2020.

Trong năm 2020, trung tâm tham vấn của Bộ Nội vụ truyền thông đã nhận được 5.407 yêu cầu tư vấn về bắt nạt trực tuyến, tăng gấp bốn lần trong một thập kỷ qua, báo hiệu sự cần thiết phải có những phản ứng khẩn cấp.

Theo dự luật sửa đổi được đưa ra bởi Hội đồng Lập pháp - Ban cố vấn cho Bộ trưởng Bộ Tư pháp, vào tháng 10 năm 2021, những lời xúc phạm sẽ bị phạt tù không quá một năm, có thể hoặc không có lao động công ích, hoặc phạt tiền lên đến 300.000 Yên. Các hình phạt được đề xuất đã tính đến các hình phạt cho tội phỉ báng, bao gồm tù giam có hoặc không có lao động trong thời gian không quá ba năm hoặc phạt tiền lên đến 500.000 Yên. Cũng theo khuôn khổ dự luật sửa đổi, để cấu thành tội phỉ báng thì các cáo buộc phải được đưa ra cụ thể và công khai. Tuy nhiên, trong lĩnh vực truyền thông xã hội, thường rất khó xác định rõ ràng các cáo buộc, vì các bình luận được đăng liên tiếp nhau một cách nhanh chóng, vì vậy tội xúc phạm sẽ dễ áp ​​dụng hơn trong trường hợp bị nghi ngờ là bắt nạt trực tuyến. Các sửa đổi cũng kiến nghị việc kéo dài thời hiệu truy tố từ một năm lên ba năm. Điều này là bởi nếu nhà điều hành mạng xã hội có trụ sở ở nước ngoài hoặc thủ phạm ẩn danh thì thường mất nhiều thời gian để xác định chính xác.

Vào tháng 4 năm 2021, nhằm đơn giản hóa các thủ tục công bố thông tin để xác định những người đăng bình luận ẩn danh, trong giới hạn dân sự, một biện pháp pháp lý để đối phó với bắt nạt trực tuyến cũng đã được đưa ra, trong đó hạn chế trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ internet.

Hiện nay, các nạn nhân cần phải trải qua ít nhất hai vòng tố tụng tại tòa án để giành được quyền công bố thông tin. Nhưng với luật sửa đổi, sẽ có hiệu lực vào năm 2022, việc này sẽ chỉ cần qua một vòng, giảm thời gian thực hiện xuống còn khoảng sáu tháng.

Cũng vào tháng 6/2022, sau cái chết của ngôi sao Kimura, Hiệp hội An ninh mạng, bao gồm các công ty liên quan đến công nghệ thông tin, đã đưa ra một "đường dây nóng chống lạm dụng". Trên cơ sở các báo cáo từ các nạn nhân, hiệp hội này kêu gọi các nhà cung cấp nội dung xóa các bài đăng phỉ báng. Trong năm 2021, đường dây nóng đã nhận được 2.859 yêu cầu tư vấn của 1.516 người.

Rõ ràng rằng, trong bối cảnh thời đại thông tin sai lệch và quá nhiều dữ liệu, chất lượng nội dung truyền thông là quan trọng hơn bao giờ hết.

2. Bắt nạt trực tuyến đối với thanh thiếu niên tại Việt Nam và trên thế giới hiện nay

Trong một cuộc thăm dò mới được công bố  bởi UNICEF và Đại diện đặc biệt của Tổng thư ký Liên hợp quốc (SRSG) về Bạo lực đối với Trẻ em vào tháng 6/2019, kết quả phỏng vấn hơn 170.000 người ở 30 quốc gia như sau: 1/3 thanh niên cho biết họ từng là nạn nhân của bắt nạt trực tuyến, 1/5 báo cáo rằng họ đã bỏ học do bạo lực và bắt nạt trên mạng.

Theo báo cáo này, 21% số người được hỏi ở Việt Nam cho biết họ từng là nạn nhân của bắt nạt trực tuyến và hầu hết (75%) không biết về đường dây trợ giúp hoặc dịch vụ mà họ có thể sử dụng nếu họ là nạn nhân. Gần 3/4 thanh niên cũng cho biết các mạng xã hội, bao gồm Facebook, Instagram, Snapchat và Twitter là nơi phổ biến các hình thức bắt nạt trực tuyến.

Giám đốc Điều hành UNICEF Henrietta Fore cho biết: “Các lớp học được kết nối internet có nghĩa là việc bắt nạt không chỉ xảy ra trong phạm vi trường học”. “Cải thiện trải nghiệm giáo dục của những người trẻ tuổi có nghĩa là phải tính đến cả môi trường  trực tuyến cũng như ngoại tuyến.”

Thông qua cuộc thăm dò, những người trẻ tuổi đã được hỏi qua SMS và ứng dụng nhắn tin. Câu hỏi liên quan đến trải nghiệm của họ về bạo lực và bắt nạt trực tuyến, nơi thường xuyên xảy ra hiện tượng này và suy nghĩ của họ về người có trách nhiệm ngăn chặn hành vi này. Kết quả là, khoảng 32% trong số những người được hỏi tin rằng các chính phủ, 31% cho biết giới trẻ và 29% cho biết các công ty internet nên có trách nhiệm chấm dứt nạn bắt nạt trên mạng. Về vấn đề này, 44% thanh niên ở Việt Nam cho rằng trách nhiệm của họ là chấm dứt nạn bắt nạt trên mạng trong khi 30% tin rằng đó là nhiệm vụ của chính phủ.

Đại diện đặc biệt của Tổng thư ký Liên hợp quốc về Bạo lực trẻ em cho rằng: “Một trong những thông điệp chính mà chúng tôi có thể thấy rõ từ các ý kiến là sự cần thiết tham gia và hợp tác của thanh, thiếu niên. Khi được hỏi ai phải chịu trách nhiệm chấm dứt nạn bắt nạt trực tuyến, các ý kiến ​​được chia đều giữa các chính phủ, các nhà cung cấp dịch vụ internet. Chúng ta cùng làm việc này và chúng ta phải chia sẻ trách nhiệm trong quan hệ đối tác.”.

Hơn 170.000 đối tượng khảo sát từ 13-24 tuổi đã tham gia cuộc bình chọn bao gồm những người trẻ tuổi từ Albania, Bangladesh, Belize, Bolivia, Brazil, Burkina Faso, Côte d'Ivoire, Ecuador, Pháp, Gambia, Ghana, Ấn Độ, Indonesia, Iraq, Jamaica, Kosovo, Liberia, Malawi, Malaysia, Mali, Moldova, Montenegro, Myanmar, Nigeria, Romania, Sierra Leone, Trinidad & Tobago, Ukraine, Việt Nam và Zimbabwe.
Kết quả cuộc thăm dò đã cho thấy bắt nạt trên mạng giữa các bạn cùng lớp không phải là vấn đề lớn duy nhất. Ví dụ, 34% người được hỏi ở châu Phi cận Sahara cho biết họ từng là nạn nhân của bắt nạt trực tuyến. Khoảng 39% cho biết họ biết về các nhóm trực tuyến riêng tư bên trong cộng đồng trường học, nơi trẻ em chia sẻ thông tin về bạn bè với mục đích bắt nạt.

Ông Fore cũng cho biết: “Trên khắp thế giới, những người trẻ tuổi - ở cả các quốc gia có thu nhập cao và thu nhập thấp - đang nói với chúng tôi rằng họ đang bị bắt nạt trên mạng, rằng điều đó đang ảnh hưởng đến việc học của họ và họ muốn điều đó dừng lại”. “Khi đánh dấu kỷ niệm 30 năm Công ước về Quyền trẻ em, chúng ta phải đảm bảo quyền trẻ em được đặt lên hàng đầu trong các chính sách bảo vệ và an toàn kỹ thuật số”.

Để chấm dứt tình trạng bắt nạt và bạo lực trực tuyến trong và xung quanh trường học, UNICEF đã kêu gọi hành động khẩn cấp từ tất cả các ngành trong một số lĩnh vực, bao gồm việc thực hiện các chính sách bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên khỏi bị đe dọa và bắt nạt trên mạng, đồng thời thiết lập và trang bị các đường dây trợ giúp quốc gia để hỗ trợ trẻ em và thanh niên.

UNICEF cũng đã kêu gọi sự tiến bộ của các tiêu chuẩn và thực hành đạo đức của các nhà cung cấp mạng xã hội đặc biệt liên quan đến việc thu thập, thông tin và quản lý dữ liệu. Thu thập bằng chứng tách biệt, cụ thể về trẻ em và hành vi trực tuyến của thanh niên để cung cấp thông tin về chính sách và hướng dẫn. Và cuối cùng là cần đào tạo nâng cao hỗ trợ cho giáo viên và phụ huynh để ngăn ngừa và ứng phó với hành vi bắt nạt và bắt nạt trên mạng, đặc biệt là đối với các nhóm dễ bị tổn thương.

Tóm lại, Chính phủ và các cơ quan liên quan cần có những biện pháp khẩn cấp trong việc kiểm duyệt và xây dựng hệ thống luật pháp đối phó với các hành vi bắt nạt trên mạng. Hiện tượng này đang ngày một trở nên nghiêm trọng trong bối cảnh mạng thông tin xã hội đã trở thành phương tiện phổ biến như ngày nay. Thêm vào đó, thanh thiếu niên cũng cần được giáo dục những kỹ năng mềm để chống lại những hành vi tiêu cực vẫn thường xuyên xảy ra trên mạng xã hội./.

Tổng hợp tin

Nguyễn Thị Ngọc Anh

Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản – Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

Tài liệu tham khảo

1. 1. “Japan cracks down on online abuse with tougher penalties”

https://www.theautimes.com/japan-cracks-down-on-online-abuse-with-tougher-penalties/

1. 2. “Japan cracks down on online abuse with tougher penalties”

https://www.newsonjapan.com/html/newsdesk/article/134135.php

1. “Bắt nạt trực tuyến là gì và làm thế nào để ngăn chặn nó?”

https://www.unicef.org/vietnam/vi/node/1311

1. “UNICEF poll discloses many young people being a victim of online bullying”, http://dtinews.vn/en/news/017004/63943/unicef-poll-discloses-many-young-people-being-a-victim-of-online-bullying.html